De bestreden reclame-uiting

Het betreft een radioreclame. Daarin wordt gezegd:

“Waterstof is een goed en schoon alternatief voor aardgas. Maar gaat waterstof ook de leiding overnemen? Wil je dat weten? Ga naar missieenergie.nl”.

De klacht

De klacht wordt als volgt samengevat.

Er wordt gesteld: “Waterstof is een goed en schoon alternatief voor aardgas”.

Dit is onjuist, aldus klager. Volgens hem “kan waterstof nooit een alternatief zijn voor aardgas”. Hij voert hiertoe het volgende aan.

Waterstof en aardgas zijn onvergelijkbaar, omdat aardgas een energiebron is, en  waterstof slechts een energiedrager. Een energiebron is een bron van energie. Aardgas is op vele plaatsen in de wereld aanwezig en kan worden gewonnen en gebruikt om energie op te wekken. Waterstof is nergens in natuurlijke vorm aanwezig en kan niet worden gebruikt als energiebron. Het is een energiedrager, omdat waterstof kan worden omgezet met behulp van energie zoals elektriciteit uit water door elektrolyse of thermisch kraken, en vervolgens kan worden geëxporteerd door leidingen voor gebruik, waar “het” weer moet worden omgezet in nuttige energie.

Gelet op het bovenstaande is waterstof niet vergelijkbaar met aardgas, maar bijvoorbeeld wel met elektriciteit als energiedrager.

Naar de mening van klager is de uitspraak “Waterstof is een goed en schoon alternatief voor aardgas” populair gezegd “volksverlakkerij”. In Nederland beschikt men over een kostbaar aardgasnet, dat kan worden gevoed uit vele aardgasvelden overal ter wereld. Dit net kan niet zonder meer worden gevoed uit “waterstofvelden”, die nergens ter wereld aanwezig zijn, aldus klager. Door voornoemde uitspraak wordt zijns inziens ten onrechte gesuggereerd dat “we zomaar zouden kunnen overstappen van aardgas naar waterstof”.

Het verweer

Het verweer wordt als volgt samengevat.

KVGN behartigt de belangen van de Nederlandse gassector en zet zich in voor de energietransitie. In dit kader is de onderhavige radiocommercial uitgezonden, waarbij de consument wordt geïnformeerd over de campagne MissieEnergie.

De uiting is onderdeel van de visie van KVGN, waarin wordt gesteld dat Nederland in 2050 CO2 neutraal kan worden, door gebruik te maken van de schone alternatieven groen gas, aardwarmte en waterstof, maar ook CO2 afvang en -opslag. In de radiocommercial wordt verwezen naar de campagnewebsite, waar informatie wordt gegeven over de potentie van de verschillende alternatieven.

Nergens in de commercial wordt gezegd of gesuggereerd dat waterstof een energiebron is. Ook op de website wordt die suggestie niet gewekt. Daarmee is de klacht ongegrond, aldus KVGN.

Het woord ‘alternatief voor’ betekent: ‘een andere mogelijkheid of methode’.

Op de website missieenergie.nl wordt direct duidelijk uitgelegd dat waterstof in het kader van de energietransitie een alternatief kan vormen voor aardgas. Op de website staat:  

“Een van de duurzame alternatieven die gaat helpen om klimaat neutraal te worden is waterstof. Waterstof – ook bekend als het H2 molecuul dat kan worden gemaakt van water (H2O) – is een CO2 vrije energiedrager en wordt gezien als een goed bruikbaar alternatief voor aardgas. Enerzijds als brandstof, anderzijds als grondstof voor de industrie.”

De consument is bekend met het gebruik van het woord ‘alternatief’ in de zin van een andere methode om hetzelfde doel te bereiken, maar waarbij per alternatief andere voor- en nadelen bestaan. Zo zijn vliegreizen/trein/auto/fietsen/wandelen alternatieven van vervoer, met eigen voor- en nadelen, waarbij de benodigde energie uit verschillende bronnen komt.

Ten overvloede merkt KVGN op dat vanaf het moment dat waterstof in de leiding zit het, evenals aardgas, een energiedrager is, die bijvoorbeeld kan worden gebruikt als energie in de auto. Of deze energie uit een bron onder de grond komt of uit een elektrolyseproces, is voor de consument niet relevant.

KVGN meent dat waterstof voor een aantal toepassingsgebieden van aardgas een goed en schoon alternatief is. Zij voert hiertoe het volgende aan.

Miljarden kubieke meters aardgas worden jaarlijks gebruikt als grondstof in de industrie, bijvoorbeeld voor de productie van kunstmest. Het waterstofcomponent uit aardgas (CH4), dat in dit proces als grondstof wordt gebruikt, kan en moet worden vervangen door duurzaam geproduceerde waterstof, aldus KVGN.

Daarnaast kan waterstof worden gebruikt als brandstof in industriële processen en voor hoge temperatuurverwarming in de industrie en de gebouwde omgeving.

Niet alleen KVGN meent dat waterstof een (goed en schoon) alternatief is voor aardgas.

KVGN verwijst in dit verband naar en citeert Natuur en Milieu en Ad van Wijk, hoogleraar ‘Future Energy Systems’ aan de Technische Universiteit Delft (TU Delft) en adviseur Sustainable Energy.

De uitzend flight van de onderhavige commercial, die onderdeel is van een reeks commercials, is voorbij, aldus KVGN.

KVGN concludeert -kort samengevat- dat de klacht moet worden afgewezen.

De mondelinge behandeling

Partijen hebben ieder hun standpunt nader toegelicht. Op die toelichting zal worden teruggekomen in het oordeel.

Het oordeel van de Commissie

Klager vindt de radioreclame misleidend; naar zijn mening wordt gesuggereerd dat “we zomaar zouden kunnen overstappen van aardgas naar waterstof”, dit ten onrechte, omdat aardgas niet “zonder meer” te vervangen is door waterstof. Ter zitting heeft klager zijn klacht nader toegelicht in die zin dat waterstof, anders dan aardgas, niet zowel een  energiebron als een energiedrager is, maar slechts een energiedrager, en dat waterstof en aardgas bovendien als energiedrager verschillend zijn, en wel wat betreft moleculaire dichtheid en fysische en chemische eigenschappen. Klager heeft gesteld dat voor waterstof altijd een bron nodig is om het te genereren, en dat bij dit proces veel energie verloren gaat, hetgeen onwenselijk kan zijn. Desgevraagd heeft hij meegedeeld dat het, indien het leidingnet en de desbetreffende apparatuur worden aangepast, op zichzelf mogelijk is om een huis te verwarmen door middel van waterstof, maar de vraag is of in de praktijk werkelijk van deze mogelijkheid gebruik zal worden gemaakt. Ook voor industriële doeleinden en voor transport op lange standen acht klager het gebruik van waterstof mogelijk, maar ook bij deze toepassing zal veel rendementsverlies optreden.

De Commissie oordeelt hierover als volgt.

In de onderhavige, kortdurende radioreclame wordt waterstof gepresenteerd als een (goed en schoon) alternatief voor aardgas, waarbij, enigszins relativerend, wordt gevraagd: “Maar gaat waterstof ook de leiding overnemen?” Voor het antwoord op deze vraag wordt men verwezen naar de website missieenergie.nl.

Naar het oordeel van de Commissie ligt in deze uiting niet de suggestie besloten dat aardgas zonder meer of eenvoudig kan worden vervangen door waterstof, noch dat waterstof evenals aardgas een energiebron is of dat er geen of nauwelijks verschillen bestaan tussen aardgas en waterstof, als energiedragers. Men wordt aangespoord om zich via de website missieenergie.nl nader in de onderhavige materie en de mogelijke, toekomstige rol van waterstof te verdiepen. Daarbij komt dat de gemiddelde consument die met de radiocommercial zal worden geconfronteerd – anders dan klager –  geen specialist is op het gebied energie(transitie). Daarom zal deze gemiddelde consument ook niet direct het verschil maken/zien tussen energiebronnen en energiedragers, maar zich afvragen of in de toekomst wellicht waterstof door de leidingen stroomt in plaats van aardgas.   

Klager heeft erkend dat dit op zichzelf mogelijk is, en dat waterstof ook kan worden gebruikt voor industriële doeleinden en transport op lange afstanden, maar acht dit gebruik onwenselijk, met name in verband met rendementsverlies. Dit standpunt van klager leidt echter niet tot het oordeel dat de radioreclame misleidend is.   

Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.

De beslissing

De Commissie wijst de klacht af.