Het College van Beroep {1 november 2022)
De bestreden uiting
De klacht is gericht tegen een advertentie van KPN in NRC Handelsblad. Daarin staat onder de aanhef: “Je hebt internet En je hebt First Class Internet” onder meer:
“Na internet komt First Class Internet.
Aangedreven door onze twee state-of-the-art netwerken.
Natuurlijk ons mobiele 5G netwerk.
En een veilig, duurzaam netwerk van 100% glasvezel, dat we door heel Nederland aanleggen.
Wij bieden het internet van vandaag, morgen en de toekomst.
Dus wil je vooruit? Kies dan voor First Class Internet van KPN”.
Het geschil bij de Commissie
De inleidende klacht luidt dat de mededeling “First Class Internet” in combinatie met de mededeling “En een veilig, duurzaam netwerk van 100% glasvezel, dat we door heel Nederland aanleggen” onjuist is, nu het niet mogelijk is te kiezen voor “First Class Internet van KPN”. KPN zal namelijk geen glasvezel aanleggen in “het buitengebied”.
De Commissie heeft de klacht afgewezen en daartoe overwogen dat de gemiddelde consument de mededelingen over het glasvezelnetwerk zal opvatten in die zin dat KPN op dit moment en in de toekomst nog bezig is respectievelijk zal zijn om verspreid door heel Nederland, in alle provincies, glasvezel aan te leggen. Niet wordt gesuggereerd in de uiting dat op ieder adres in Nederland glasvezel van KPN reeds beschikbaar is of met zekerheid beschikbaar zal worden. Daarbij heeft KPN, onder meer door te verwijzen naar een overgelegde netwerkkaart van KPN Netwerk, de stelling van appellant dat zij in “het buitengebied” geen glasvezel zal aanleggen voldoende weersproken. Daarnaast kan ook zonder aansluiting op het glasvezelnetwerk gebruik worden gemaakt van “First Class Internet van KPN”, namelijk via het eveneens in de advertentie genoemde “mobiele 5G netwerk”.
De grieven
1. De Commissie baseert haar uitspraak op de wijze hoe de gemiddelde consument de uiting “zal opvatten”. Dit is een aanname terwijl ‘rechtspraak’ gebaseerd moet zijn op feiten.
2. De Commissie “tuint zelf ook in het misleidende karakter van bedoelde advertentie” door niet te onderkennen dat de advertentie een misleidende suggestie bevat, namelijk dat door heel Nederland een glasvezelnetwerk wordt aangelegd. Dit laatste is onjuist, zoals de Commissie zelf constateert op basis van de door KPN overgelegde netwerkkaart. Hier trekt de Commissie wel de correcte conclusie dat KPN inderdaad géén glasvezel in het buitengebied aanlegt/gaat aanleggen. Verder gaat de Commissie ten onrechte ervan uit dat men ook zonder aansluiting op het glasvezelnetwerk gebruik kan maken van First Class Internet, namelijk via het in de uiting genoemde 5G-netwerk. In grote delen van Groningen, Friesland en Drenthe is echter geen 5G-ontvangst mogelijk. Appellant kan daardoor niet de door de advertentie gesuggereerde keuze voor Fist Class Internet van KPN maken.
Het antwoord in appel
De grieven zijn gemotiveerd weersproken. Het verweer strekt tot bevestiging van de beslissing van de Commissie. Hierna zal, voor zoveel nodig, op het verweer worden ingegaan.
De mondelinge behandeling
Het standpunt van KPN is toegelicht mede aan de hand van de toegezonden pleitnota die als hier ingelast wordt beschouwd.
Op hetgeen ter zitting is verklaard zal hierna, voor zoveel nodig, worden ingegaan.
Het oordeel van het College
1. Het College begrijpt de eerste grief aldus, dat appellant stelt dat de Commissie van een onjuist toetsingskader is uitgegaan door te beoordelen hoe de gemiddelde consument de uiting “zal opvatten”. Deze stelling kan niet slagen. Bij de beoordeling van een klacht die, zoals in dit geval, inhoudt dat sprake is van een misleidende suggestie, dient op grond van de artikelen 7 en 8 van de Nederlandse Reclame Code en de rechtspraak te worden uitgegaan van de vermoedelijke verwachting van een gemiddeld geïnformeerde, omzichtige en oplettende gewone consument op basis van de totale reclame-uiting en de context waarin de mededelingen worden gedaan. De Commissie heeft dit uitgangspunt niet miskend door te beoordelen hoe de gemiddelde consument de uiting zal opvatten
2. Kern van de klacht is dat de bestreden uiting suggereert dat KPN in heel Nederland een glasvezelnetwerk aanlegt, alsmede dat men in heel Nederland gebruik kan maken van het 5G-netwerk van KPN. Deze suggesties liggen echter, zoals de Commissie terecht heeft geoordeeld, niet in de uiting besloten. De uiting prijst het internet van KPN aan. De mededeling dat ten behoeve van dat internet “door heel Nederland” een glasvezelnetwerk wordt aangelegd, zal door de gemiddelde consument zo worden begrepen dat KPN momenteel bezig is met de uitbreiding van haar glasvezelnetwerk en dat deze werkzaamheden op verschillende plaatsen in Nederland plaatsvinden. KPN heeft overigens aangetoond dat dit, anders dan appellant meent, mede bepaalde ‘buitengebieden’ omvat. Appellant leest de bestreden beslissing op dit punt verkeerd. De Commissie is eveneens ervan uitgegaan dat de aanleg van het glasvezelnetwerk buitengebieden kan betreffen. Verder wordt in de uiting niet beweerd of geïmpliceerd dat men overal in Nederland gebruik kan maken van het 5G-netwerk van KPN. Nu de grieven ook verder geen doel treffen, beslist het College als volgt.
De beslissing van het College van Beroep
Het College bevestigt de beslissing van de Commissie waarbij de klacht is afgewezen.
[Hieronder volgt de beslissing waartegen beroep is ingesteld]
De Reclame Code Commissie (2 augustus 2022)
De bestreden reclame-uiting
Het betreft een advertentie van KPN in NRC Handelsblad van 13 april 2022. Daarin staat onder de aanhef:
“Je hebt internet
En je hebt First Class Internet” onder meer:
“Ons dagelijks leven draait op internet”
en
“Dan wil je geen vertragingen.
Geen haperingen of zelfs uitval”
en
“Internet is nu de motor van onze vooruitgang.
En die motor moet draaien.
Soepel, krachtig en snel.
Elk moment van elke dag.
Thuis, op je werk en onderweg.
Na internet komt First Class Internet.
Aangedreven door onze twee state-of-the-art netwerken.
Natuurlijk ons mobiele 5G netwerk.
En een veilig, duurzaam netwerk van 100% glasvezel,
dat we door heel Nederland aanleggen.
Wij bieden het internet van vandaag, morgen en de toekomst.
Dus wil je vooruit?
Kies dan voor First Class Internet van KPN”.
De klacht
De klacht wordt als volgt samengevat.
De advertentie is misleidend, omdat daarin wordt gesteld:
“En een veilig, duurzaam netwerk van 100% glasvezel, dat we door heel Nederland aanleggen”. Klager voert hiertoe het volgende aan.
Wonend in het “buitengebied”, zo’n 15 kilometer ten oosten van de stad Groningen, ervaart klager net als vele anderen al jaren problemen met het internet, dit omdat alleen een klassieke telefoonlijn (koperkabel van KPN) ter beschikking staat. Klagers standaard internet downloadsnelheid is hierdoor niet meer dan 6Mb, met behulp van een 4G router op te krikken naar een erg wisselend 25-50MB.
Gelet op bovenbedoelde problemen heeft klager vaak contact met KPN. Zowel telefonisch, tijdens het melden van de zoveelste storing, als via de mensen op de werkvloer, bij het afhandelen van de storing, vernam klager van KPN dat zij geen glasvezel zal aanleggen in het buitengebied, omdat dit te kostbaar is.
Het verweer
Het verweer wordt als volgt samengevat.
De bestreden advertentie richt zich op de verschillende internetdiensten die KPN verleent via haar mobiele 5G-netwerk en haar glasvezelnetwerk(en). Iets minder dan de helft van de Nederlandse huishoudens is nog niet aangesloten op een glasvezelnetwerk. Dit betekent dat KPN een groot aandeel van de Nederlandse huishoudens nog niet kan bedienen via haar glasvezelnetwerk(en). KPN is daarom volop bezig met de verdere uitrol van dit netwerk. In de advertentie maakt zij dit duidelijk met de mededeling dat zij “door heel Nederland” aanlegt. Met deze mededeling wil KPN verder duidelijk maken dat aanleg van haar glasvezelnetwerk verspreid door heel Nederland plaatsvindt. KPN beperkt zich bij de aanleg van glasvezel niet tot één of enkele gebieden, maar heeft bijvoorbeeld in alle twaalf provincies projecten en plannen voor de aanleg van glasvezel. Ook de komende jaren blijft KPN verspreid over Nederland glasvezel aanleggen.
Met de woorden “door heel Nederland” doet KPN niet de absolute belofte dat elk huishouden binnen afzienbare tijd zal worden aangesloten op het glasvezelnetwerk van KPN. Zij beschrijft alleen de feitelijke situatie over de aanleg van glasvezel. De gemiddelde consument zal de bewuste zinsnede ook zo opvatten. KPN gaat heel Nederland ‘door’ om gebied voor gebied, gefaseerd, haar glasvezelnetwerk uit te breiden. Dit is niet onwaar en daarom ook niet misleidend, aldus KPN.
Verder kan wel degelijk worden gesproken van een landelijke aanleg van glasvezel. KPN heeft inmiddels bijna 3,5 miljoen Nederlandse huishoudens aangesloten op haar glasvezelnetwerk(en). In 2025 wil zij minimaal 65% van de Nederlandse huishoudens op haar glasvezelnetwerk hebben aangesloten. Samen met Glaspoort, een Joint-Venture van KPN en ABP, wil KPN eind 2026 ongeveer 80% van de Nederlandse huishoudens van een glasvezelaansluiting hebben voorzien. Op termijn wil KPN haar bestaande kopernetwerk nagenoeg geheel vervangen door een glasvezelnetwerk.
Daarbij is het nadrukkelijk niet zo dat KPN per definitie bepaalde soorten gebieden, zoals ‘buitengebieden’, overslaat. Via Glaspoort richt KPN zich bijvoorbeeld juist op de aanleg van glasvezel in kleinere gemeenten, landelijke gebieden en op bedrijventerreinen. Dit brengt met zich dat KPN de komende jaren verspreid door heel Nederland glasvezel aanlegt.
Ten slotte is KPN van mening dat de lezer door de zinsnede “door heel Nederland” niet kan worden misleid. Het gaat in dit geval om een feitelijke beschrijving, deels over verdere uitrol van het glasvezelnetwerk in de toekomst, en niet om aanprijzing van een concrete dienst of concreet product, waarop de consument nu een aankoopbeslissing zou kunnen baseren. Van misleidende reclame in de zin van (de artikel 8.2 en/of 8.3) van de Nederlandse Reclame Code (NRC) kan geen sprake zijn.
Voor zover al uit de mededeling “door heel Nederland” door de consument iets zou kunnen worden afgeleid over de beschikbaarheid van glasvezel of glasvezelinternetdiensten, geldt het volgende. De gemiddelde consument mag ermee bekend worden verondersteld of zijn woning al dan niet op een glasvezelnetwerk is aangesloten. Dat de consument in verwarring raakt met betrekking tot de beschikbaarheid van glasvezel op zijn adres is daarmee onwaarschijnlijk.
De consument die van het glasvezelnetwerk gebruik wil maken en daarover internetdienstenwil afnemen zal bovendien enkele stappen moeten doorlopen. Zo maakt bij zowel KPN als andere providers die over de netwerken van KPN leveren een beschikbaarheidscheck deel uit van het bestelproces. De consument krijgt daarbij direct te zien óf en welke (internet)diensten er via het glasvezelnetwerk van KPN beschikbaar zijn. Daar komt bij dat zodra er concrete plannen zijn voor de aanleg van glasvezel in een bepaald gebied, de bewoners hierover individueel worden geïnformeerd. De beschikbaarheid van glasvezel en eventuele concrete planning van de aanleg daarvan op een bepaald adres is bovendien altijd na te gaan via de websites van KPN Netwerk en Glaspoort.
De repliek
Klager heeft zijn standpunt nader toegelicht. Daarbij heeft hij onder meer het volgende meegedeeld.
De advertentie eindigt met:
“Dus wil je vooruit?
Kies dan voor First Class Internet van KPN”. Naar aanleiding hiervan zou men kunnen zeggen: “Ok goed, doe ik”. Vervolgens blijkt echter dat dit technisch niet mogelijk is, aldus klager.
Verder wordt op de website Glaspoort.nl per provincie aangegeven of een project in onderzoek, in aankondiging of in uitvoering is. In Overijssel en Zeeland blijkt alleen op bedrijventerreinen glasvezel te worden aangelegd en in Groningen blijkt geen project te worden onderzocht, aangekondigd of in uitvoering te zijn. “Door heel Nederland” is dus niet waar en misleidend.
Ten slotte is er volgens het verweer geen sprake van een “aanprijzing van een concrete dienst of concreet product, waarop de consument nu een aankoopbeslissing zou kunnen baseren”. De aansporing “Dus wil je vooruit? Kies dan voor First Class Internet van KPN” lijkt klager wel degelijk een aanprijzing van een dienst of product.
Als geadviseerd wordt te kiezen voor “First Class Internet van KPN”, terwijl op voorhand al duidelijk is dat dit niet mogelijk is, omdat er geen sprake is/zal zijn van aanleg door heel Nederland, dan betreft dit misleiding, aldus klager.
De dupliek
KPN heeft haar standpunt nader toegelicht. Daarbij is onder meer het volgende meegedeeld.
De mededeling is niet bedoeld als belofte dat elk adres in Nederland op het glasvezelnetwerk van KPN is of zal worden aangesloten en mag gegeven de context ook redelijkerwijs niet zo worden opgevat.
Met de mededeling dat “door heel Nederland” wordt aangelegd, wordt duidelijk gemaakt dat de aanleg van glasvezel nog gaande is, waaruit al volgt dat glasvezelinternet niet overal beschikbaar is.
Anders dan klager suggereert brengt de ‘oproep’ “Kies dan voor First Class Internet van KPN”
niet mee dat overal glasvezelinternet beschikbaar moet zijn. De oproep heeft in de context van de advertentie alleen een retorische functie. Dat blijkt in ieder geval uit het volgende:
a.
Het gaat om een landelijke advertentie die gericht is tot een onbepaalde doelgroep. Zij bevat
dus niet de pretentie dat de daarin (generiek) omschreven dienstverlening op een specifieke
plek in Nederland kan worden afgenomen, anders dan bijvoorbeeld bij een geadresseerde reclame het geval zou kunnen zijn.
b.
De slagzin “First Class Internet” richt zich niet specifiek op een bepaalde internetdienst,
zoals glasvezelinternet. Zij wordt in het verband van de advertentie ook gebruikt voor mobiel
internet via 5G.
c.
De advertentie kwalificeert niet als een uitnodiging tot aankoop in de zin van artikel 8.4 NRC.
Op basis van de advertentie alleen kan de gemiddelde consument geen aankoopbeslissing baseren. Hij zal zich eerst via één van de verkoopkanalen van KPN moeten oriënteren, waarvan een beschikbaarheidscheck onderdeel uitmaakt.
KPN herhaalt dat niet juist is dat zij per definitie geen glasvezel aanlegt in bepaalde soorten
gebieden, zoals ‘het buitengebied’. Dat de website van Glaspoort momenteel geen projecten
in Groningen benoemt, maakt dit niet anders. Op deze site zijn namelijk niet alle (toekomstige) projecten vermeld die Glaspoort de komende jaren zal uitvoeren. Alleen geconcretiseerde plannen worden bekend gemaakt. Daarbij komt dat het eigen netwerk-bedrijf van KPN (KPN Netwerk) wel in de provincie Groningen glasvezel aanlegt. Op de in de dupliek opgenomen netwerkkaart van KPN Netwerk is te zien dat verschillende gebieden in Groningen zijn verglaasd (de groen gekleurde vakken) of dat daarvoor werk in uitvoering is (de blauw gekleurde vakken).
Van misleiding kan geen sprake zijn. Ten eerste wordt er namelijk geen belofte gedaan over de beschikbaarheid van bepaalde internetdiensten. Verder kan de gemiddelde consument op basis van de advertentie alleen geen aankoopbeslissing nemen en wordt deze op niet te missen wijze(n) voorzien van informatie over de beschikbaarheid.
Het oordeel van de Commissie
1. De kern van de klacht is dat klager de bestreden advertentie misleidend vindt, omdat de mededeling “En een veilig, duurzaam netwerk van 100% glasvezel, dat we door heel Nederland aanleggen”, in het bijzonder de zinsnede “door heel Nederland”, volgens hem niet juist is. Klager heeft gesteld dat op voorhand duidelijk is dat het niet mogelijk is te kiezen voor “First Class Internet van KPN”, omdat er geen sprake is/zal zijn van aanleg door heel Nederland, nu KPN geen glasvezel zal aanleggen in “het buitengebied”. De Commissie oordeelt hierover als volgt.
2. In de bestreden advertentie wordt gewezen op het huidige belang van internet in het dagelijkse leven en daarmee de wens om geen vertragingen, haperingen of uitval te hebben, voor welke problemen “Ooit” “onze schouders” werden opgehaald. In aansluiting hierop bevat de advertentie duidelijk een aanprijzing van het product “First Class Internet” van KPN, waar gesteld wordt: “Na internet komt First Class Internet (…) tot en met “Dus wil je vooruit? Kies dan voor First Class Internet van KPN”. In deze aanprijzing wordt over het product “First Class Internet” onder meer gezegd: “Aangedreven door onze twee state-of-the-art netwerken. Natuurlijk ons mobiele 5G netwerk. En een veilig, duurzaam netwerk van 100% glasvezel, dat we door heel Nederland aanleggen. Wij bieden het internet van vandaag, morgen en de toekomst”.
Boven aangehaalde mededeling over het glasvezelnetwerk zal de gemiddelde consument opvatten in die zin dat KPN op dit moment en in de toekomst nog bezig is respectievelijk zal zijn om verspreid door heel Nederland, in alle provincies, glasvezel aan te leggen. Niet wordt gesuggereerd dat op ieder adres in Nederland glasvezel van KPN reeds beschikbaar is of met zekerheid beschikbaar zal worden.
Klager heeft gesteld dat op voorhand duidelijk is dat het niet mogelijk is te kiezen voor “First Class Internet van KPN”, omdat er geen sprake is/zal zijn van aanleg door heel Nederland, nu KPN geen glasvezel zal aanleggen in “het buitengebied”. Deze stelling kan niet slagen, om de volgende redenen.
Ten eerste heeft KPN, onder meer door te verwijzen naar de in dupliek opgenomen netwerkkaart van KPN Netwerk, voldoende weersproken dat zij in “het buitengebied” geen glasvezel zal aanleggen. Ten tweede kan ook zonder aansluiting op het glasvezelnetwerk gebruik worden gemaakt van “First Class Internet van KPN”, namelijk via het eveneens in de advertentie genoemde “mobiele 5G netwerk”.
3. Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.
De beslissing van de Reclame Code Commissie
De Commissie wijst de klacht af.