De bestreden reclames
Het gaat om volgende reclames:
Verschillende teksten op de websites www.shellenergy.nl, www.shellenergy.nl/gas/, www.shellenergy.nl/klantenservice/Verbruik_en_besparen/CO2-gecompenseerd-gas/index
waarin onder andere en voor zover hier van belang het volgende staat:
Onder de kop “Gas en CO2-gecompenseerd gas”:
“Bij ons kun je kiezen voor gewoon-, maar ook voor CO2-gecompenseerd gas.
Per kubieke meter gas, betaal je iets extra’s. Van dit geld worden CO2-credits gekocht, die vervolgens voor jou geïnvesteerd worden in CO2-compensatieprojecten. Meer
weten?
Lees hoe we CO2 compenseren.
Ga jij voor CO2-gecompenseerd gas?”
Onder de kop “Mogen we je CO2-uitstoot compenseren?”:
“Bij ons kun je kiezen voor gewoon-, maar ook voor CO2-gecompenseerd gas.
Dat werkt zo: per kubieke meter gas, betaal je iets extra’s. Van dit geld worden CO2-credits gekocht, die vervolgens voor jou geïnvesteerd worden in CO2-compensatieprojecten.
Wat dat kost?
Bereken nu je maandbedrag en ontdek hoeveel jij voor CO2-gecompenseerd gas zou betalen.”
Onder de kop “CO2-compensatieprojecten”:
“Als jij kiest voor CO2-gecompenseerd gas, wordt er voor jou geïnvesteerd in CO2- compensatieprojecten. Bijvoorbeeld projecten die ontbossing voorkomen, natuur beschermen of natuur ontwikkelen. Dit zorgt ervoor dat er minder CO2 in de atmosfeer terechtkomt en dat direct CO2 opgenomen wordt uit de lucht.
Help je mee?
Ga voor CO2-gecompenseerd gas.”
Onder de kop “Wat is CO2-gecompenseerd gas?”:
“Wij bieden de mogelijkheid om de CO2-uitstoot* van het gas dat je bij ons afneemt te compenseren.
Maar wat is CO2-gecompenseerd gas precies?
Op deze pagina lees je hoe dat precies werkt.”
Onder de kop “Zo compenseren wij je gasverbruik”:
“Voor elke m3 gas die jij verbruikt, betaal je iets extra’s. Hiermee investeren we in CO2- compensatieprojecten die bijvoorbeeld ontbossing voorkomen, natuur beschermen en natuur ontwikkelen. Deze projecten zorgen ervoor dat er minder CO2 in de atmosfeer terechtkomt en dat direct CO2 opgenomen wordt uit de lucht.”
Onder de kop “Aan de uitstoot zelf verandert niets”:
“CO2-compensatie voorkomt dus niet dat er CO2-uitstoot vrijkomt wanneer gas wordt geproduceerd of gebruikt. CO2-credits zijn geen gelijkwaardige vervanging voor energieoplossingen met een lagere emissie. Er wordt namelijk nog steeds CO2 uitgestoten.”
Onder de kop “Wat is een CO2-credit?”:
“Een CO2-credit is een certificaat dat aantoont dat 1 ton (ofwel 1.000 kg) CO2-uitstoot is vermeden of is opgenomen uit de atmosfeer. Een credit kan alleen worden uitgegeven als het is gecontroleerd door een onafhankelijke instantie, en kan maar één keer gebruikt worden. Doordat de opwarming van de aarde wereldwijd plaatsvindt, maakt het niet uit waar de broeikasgassen worden uitgestoten en waar deze broeikasgassen worden gecompenseerd. Daarom hoeft klimaatcompensatie of CO2-compensatie niet op dezelfde plek plaats te vinden als waar de CO2 wordt uitgestoten.
*Met CO2-gecompenseerd gas compenseren we de CO2-, de CH4- en de N20-emissies van het gas.”
Onder de kop “Veel gestelde vragen”:
“Hoe kan ik kiezen voor CO2-gecompenseerd gas?
CO2-gecompenseerd gas is een alternatief voor gewoon aardgas. Als je je aanmeldt voor
onze energie, vragen wij je Wil je CO2-gecompenseerd gas? Als je hier Ja, graag op antwoord, zie je direct wat dit met je maandbedrag doet.”
Onder de kop “Hoeveel betaal ik voor CO2-gecompenseerd gas?”:
Dit is afhankelijk van hoeveel gas je verbruikt. Bereken je maandbedrag en kies bij de vraag Wil je CO2-gecompenseerd gas? voor Ja, graag. Onder de energiepakketten bij tarieven zie je vervolgens hoeveel je ervoor betaalt.”
Berichten op het twitter- en facebook-account van Shell met de teksten:
“Nederland maak kennis met Shell Energy:
Stroom voor 100% afkomstig van Nederlandse wind en zon
Klanten kunnen kiezen voor CO2-gecompenseerd gas
Shell Energy biedt op dit moment een éénjarig contract met vast tarief aan”.
De klacht
Het standpunt van klager, zoals dit staat in de klacht en in de reactie van 22 maart 2023 en tijdens de zitting mondeling is toegelicht, wordt als volgt samengevat.
De reclames van Shell Energy voor het CO2-compensatieprogramma voor (aard)gas zijn misleidend. De claim is dat als er voor gecompenseerd gas wordt gekozen de CO2-uitstoot ongedaan wordt gemaakt. Dit is een absolute claim en deze claim is in strijd met de eerdere uitspraak van het College van Beroep in de zaak 2022/00100. Shell is dan ook niet compliant aan deze uitspraak. De claims in de reclames zijn in strijd met de artikelen 3 en 4 van de Code voor Duurzaamheidsreclame (CDR). De onderbouwing van de claims dat er sprake is van CO2-compensatie is gelegen in het feit dat er sprake is van een compensatieprogramma. Er is niet bewezen dat de volledige uitstoot wordt gecompenseerd. Er is ook niet bewezen dat de in het kader van het compensatieprogramma gekochte carbon credits de beloofde zekerheid bieden. De gemiddelde consument zal de claims in de reclames zo opvatten dat het schadelijke effect van de uitstoot ongedaan wordt gemaakt.
Op de website van adverteerder staat wel een disclaimer, net als bij de eerdere zaak waarop de uitspraak van het College van Beroep ziet (2022/00100), maar in de bestreden reclames wordt de claim van compensatie niet genuanceerd. In de eerdere uitspraak van het College van Beroep is geoordeeld dat niet kan worden volstaan met een beroep op theoretische op afspraken gebaseerde standaarden.
Ondertussen is volgens klager ook nieuw onderzoeksrapport uitgebracht waarin carbon credits onder meer ‘fantoom credits’ worden genoemd.
De claims in de reclames zijn niet alleen in strijd met de CDR, maar ook in strijd met de richtlijnen van de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Volgens de Leidraad Duurzaamheidsclaims van de ACM moet worden aangegeven wat de voornaamste kenmerken van de aangeboden CO2-compensatie zijn en hoeveel uitstoot er wordt gecompenseerd. Daar is niet aan voldaan. De claims in de reclames zijn daarnaast ook in strijd met de Richtsnoeren van de Europese Commissie.
Het verweer
Het standpunt van Shell, zoals dit in de reactie van 25 april 2023 en de nadere stukken van 4 september 2023 is weergegeven en tijdens de mondelinge behandeling nader is toegelicht, wordt als volgt samengevat.
Er wordt in de reclames niet geclaimd dat er sprake is van volledige compensatie of CO2-neutraliteit. Door adverteerder wordt geïnvesteerd in CO2-credits en het effect hiervan is een lagere CO2-uitstoot. De CO2-credits worden daadwerkelijk aangekocht. Op 16 maart 2023 is gestopt met de in deze zaak bestreden reclames en is bijvoorbeeld de website al aangepast. Door internationale afstemming duurde dit wat langer dan gepland.
Aan de aanbeveling in de eerdere zaak (College van Beroep 2022/00100) is gehoor gegeven. In die zaak ging het erom dat de schadelijke uitstoot van autorijden teniet werd gedaan door de compensatie. In deze zaak gaat het erom dat wordt geclaimd dat gas kan worden afgenomen met én zonder CO2-compensatie. Dit is wat anders dan in de eerdere zaak aan de orde was. De enige absolute claim die nu is gedaan, is dat CO2-credits worden aangekocht als wordt gekozen voor CO2-gecompenseerd gas. Er wordt in de reclames niet geclaimd dat er sprake is van klimaat- of CO2-neutraliteit. De reclames maken duidelijk dat er ook met CO2-credits alsnog sprake is van schadelijke uitstoot. Het artikel dat klager noemt over CO2-credits en dat dit ‘fantoom credits’ zouden zijn, is onbetrouwbaar en misleidend.
De reclames zijn wel in lijn met de Leidraad Duurzaamheidsclaims van de ACM. Ook andere aanbieders adverteren op dezelfde manier met ‘CO2-gecompenseerd’.
Tot slot wordt opgemerkt dat het product Shell Energy per direct gaat stoppen en dat klanten kunnen overstappen naar een andere product. Het is dan ook niet meer mogelijk een contract af te sluiten voor Shell Energy.
Het oordeel van de Commissie
1.
Kern van de klacht is dat Shell in verschillende reclames op misleidende wijze reclame maakt voor het CO2-compensatieprogramma bij het product Shell Energy als het gaat om (aard)gas. Volgens klager wekt Shell in de uitingen de indruk dat zij met haar CO2-compensatieprogramma een hoeveelheid CO2 uit de atmosfeer verwijdert, die minstens gelijk is aan de CO2-uitstoot die vrijkomt bij de winning, productie, distributie en het verbruik van haar gas, terwijl dit niet kan worden onderbouwd. De Commissie oordeelt hierover als volgt. Daarbij wordt voorop gesteld dat deze beoordeling is beperkt tot de reclames zoals die ten tijde van de klacht luidden en bij de klacht zijn gevoegd. De na de klacht aangepaste reclames zijn geen onderdeel van de beoordeling door de Commissie.
2.
De bestreden reclames bevatten onder meer de teksten “Bij ons kun je kiezen voor (…) CO2-gecompenseerd gas. (…), “Ga jij voor CO2-gecompenseerd gas?”, “Mogen we je CO2-uitstoot compenseren?” en “Klanten kunnen kiezen voor CO2-gecompenseerd gas”. Deze teksten moeten worden aangemerkt als milieuclaims in de zin van artikel 1 van de Code voor Duurzaamheidsreclame (CDR), nu hierin expliciet wordt gerefereerd aan de milieuaspecten die zijn verbonden aan het gebruik van het door Shell geleverde aardgas met het CO2-compensatieprogramma.
3.
Op grond van artikel 3.1 CDR moeten duurzaamheidsclaims op duidelijke, specifieke, juiste en ondubbelzinnige wijze worden gepresenteerd. Duurzaamheidsclaims mogen geen mededelingen bevatten waardoor de gemiddelde consument, gelet op de totale indruk die de reclame geeft, misleid kan worden over de duurzaamheidsaspecten van de aangeprezen producten en zo de consument ertoe brengen een besluit te nemen over een transactie dat anders niet was genomen.
Op grond van artikel 4 CDR moet een duurzaamheidsclaim aantoonbaar juist zijn, waarbij de bewijslast op de adverteerder rust en aan het bewijsmateriaal zwaardere eisen worden gesteld naarmate de claim absoluter is geformuleerd.
4.
De in de reclames gedane claims over CO2-compensatie worden beoordeeld op basis van de volledige reclames en de context waarin de mededelingen worden gedaan en de vermoedelijke verwachting van de gemiddelde consument. Hierbij is van belang dat de reclames in de eerste plaats lijken te zijn bedoeld om uitleg te geven over de wijze waarop Shell beoogt CO2 te compenseren, te weten door projecten die ontbossing voorkomen, natuur beschermen of natuur ontwikkelen door middel van de aankoop van CO2-credits. Deze uitleg kan op zichzelf genomen niet onjuist of misleidend worden geacht nu deze overeenstemt met de wijze waarop Shell feitelijk in CO2-compensatie investeert. De uitingen blijven echter niet beperkt tot deze uitleg. Vervolgens wordt immers onder meer gezegd dat door deze projecten minder CO2 in de atmosfeer terechtkomt en dat “direct CO2 opgenomen wordt uit de lucht”. De gemiddelde consument zal dit aldus opvatten dat de CO2 die toch in de atmosfeer terechtkomt vervolgens wordt geabsorbeerd door de CO2-compensatieprojecten, mede doordat zonder verdere nuancering wordt gesproken over CO2-gecompenseerd gas. Naar het oordeel van de Commissie zal de gemiddelde consument de in de reclames gedane claims over “CO2-gecompenseerd gas” als geheel en in onderlinge samenhang daarom zo opvatten dat het compensatieprogramma van Shell ertoe strekt dat het schadelijke effect van het gebruik van aardgas in de vorm van CO2-uitstoot volledig ongedaan wordt gemaakt (gecompenseerd). Dat het woord ‘volledig’ in de uitingen ontbreekt, doet daar niet aan af. Dit betekent dat de bestreden uitingen moeten worden beschouwd als absolute milieuclaims. Absolute milieuclaims zijn alleen toegestaan als deze voldoende kunnen worden onderbouwd.
5.
Ter onderbouwing van de absolute CO2-compensatie claims verwijst Shell naar de carbon credits die zij koopt uit projecten die voldoen aan internationale normen. Uit eerdere uitspraken (zie bijvoorbeeld de uitspraak van het College van Beroep in 2022/00100) volgt dat het zich alleen beroepen op de theoretische, op afspraken gebaseerde standaarden, normen en stelsels in het geval van absolute CO2-compensatieclaims ontoereikend is. Deze standaarden, normen en stelsels zijn geen onweerlegbaar bewijs voor de juistheid van de claim dat sprake is van het volledig ongedaan maken van de schadelijke effecten van de CO2-uitstoot die vrijkomt bij de winning, productie, distributie en het verbruik van het aardgas van Shell. Gezien de door Shell ingebrachte stellingen en de op Shell rustende bewijslast voor de absolute milieuclaims, oordeelt de Commissie dat niet of onvoldoende is aangetoond dat de projecten waarin wordt geïnvesteerd in staat zijn de in carbon credits omgerekende opname van CO2 te realiseren op een wijze die de CO2-uitstoot volledig compenseert. Dit maakt de bestreden reclames in strijd met artikel 4 van de CDR, waarin is bepaald dat duurzaamheidsclaims aantoonbaar juist moeten zijn en dat hoe absoluter de claim hoe meer uit het bewijsmateriaal moet blijken dat het beweerde resultaat gegarandeerd bereikt kan worden.
6.
Gelet op wat hiervoor is overwogen zijn de reclames ook in strijd zijn met artikel 3.1 CDR. De suggesties die de uitingen bevatten kunnen de consument namelijk misleiden over de milieuaspecten van het deelnemen aan het CO2-compensatieprogramma bij het afnemen van aardgas bij Shell (volledige compensatie). De gemiddelde consument moet bij de beslissing om wel of niet mee te doen met het compensatieprogramma, door een extra betaling/verhoging van de maandlasten, correct worden voorgelicht om te voorkomen dat op grond van onjuiste verwachtingen een besluit tot een transactie wordt genomen, dat anders niet was genomen. De tekst in de disclaimer op de website neemt deze misleiding niet, althans niet voldoende weg. Daarin wordt weliswaar toegelicht dat ook bij CO2-gecompenseerd gas sprake is van CO2-uitstoot, maar wordt de claim in de reclames van CO2-gecompenseerd gas niet genuanceerd, in die zin dat geen volledige compensatie plaatsvindt, althans dat dit niet vaststaat. De reclames zijn hierdoor te stellig over de milieuaspecten van het deelnemen aan het CO2-compensatieprogramma bij het (destijds) afnemen van CO2-gecompenseerd aardgas bij Shell.
7.
De Commissie heeft kennis genomen van de stellingen van Shell dat de teksten op de website al enige tijd geleden zijn aangepast en dat ondertussen is gestopt met het aanbieden van het product Shell Energy en dat klanten geen contract meer kunnen afsluiten voor Shell Energy. Nu is vastgesteld dat het product waarop de bestreden reclames ziet niet meer wordt aangeboden, wordt volstaan met het doen van een aanbeveling om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken, voor zover nog nodig.
8.
Op grond van het voorgaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie acht de bestreden reclames in strijd met de artikelen 3.1 en 4 van de Code voor Duurzaamheidsreclame. Adverteerder wordt aanbevolen – voor zover nog nodig – om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.