De bestreden uitingen
Het betreft:
1) een abriposter met de silhouetten van een op een man respectievelijk een vrouw lijkende persoon met direct daaronder de tekst:
“Vrouw Man
De nieuwe transgenderwet raakt iedereen!
www.gendertwijfel.nl”.
2) De door klaagster in haar e-mail van 5 september 2022 nader aangeduide teksten op de hiervoor genoemde website die bij de beschrijving van de klacht worden weergegeven of omschreven.
Samenvatting van de klacht
Ad 1 Ten aanzien van de poster
De poster wekt ten onrechte de indruk dat de wet geslachtsregistratie (‘Transgenderwet’) direct gevolgen zal hebben voor alle burgers, en dat die wet burgers het recht zal ontnemen om zelf hun identiteit te bepalen. Dit is misleidend en oneerlijk aangezien de wet geslachtsregistratie het recht van iedere burger om zelf te bepalen wat zijn of haar genderidentiteit is, vastlegt. Hierdoor is de poster in strijd met artikel 7 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Ook is de poster in strijd met artikel 6 NRC omdat deze appelleert aan gevoelens van angst, te weten suggereert dat inbreuk zal worden gemaakt op het recht van zelfbeschikking van burgers over hun genderidentiteit. Verder is de poster in strijd met artikel 3 NRC doordat transgender personen op negatieve wijze worden weggezet, waardoor een “wij” en “hun” tegenstelling wordt gecreëerd. Verder is de poster in strijd met artikel 4 NRC omdat de uitsluiting van transgender mensen nodeloos kwetsend is voor deze groep. Verder schaadt de poster het vertrouwen in reclame als bedoeld in artikel 5 NRC doordat de naam of contactgegevens van de verantwoordelijken ontbreken en deze daardoor niet aanspreekbaar zijn op hun opvattingen die zich keren tegen andere groepen.
Ad 2 Ten aanzien van de website
Hiervoor geldt hetzelfde als voor de poster. In aanvulling daarop stelt klaagster het volgende. Op de website staat “Binnenkort behandelt de Tweede Kamer de nieuwe Transgenderwet, die het heel makkelijk maakt, ook voor jongeren en kinderen, om de wettelijke registratie van hun geslacht te veranderen. Wij maken ons hier zorgen over omdat er slecht doordacht beleid op kwetsbare groepen wordt losgelaten.” Dit suggereert dat het louter registreren van een ander geslacht dan dat bij de geboorte is toegewezen nadelige effecten zal hebben op kwetsbare mensen. Dat is in strijd met onderzoeken waaruit juist blijkt dat het steunen in de transitie van groot positief belang is voor het welzijn van het individu. Niet is in te zien hoe het recht op wijzigen van de geslachtsregistratie aan kwetsbare groepen schade zal toebrengen. De angst wordt gewekt dat het toekennen van dit recht aan kwetsbare groepen neerkomt op een geweldsdaad door degenen die de Transgenderwet steunen. Kwetsbare groepen zullen zich echter juist gesterkt voelen door de officiële erkenning van hun identiteit en de acceptatie die daarvan uitgaat. De website geeft geen gebalanceerde standpunten weer en nodigt niet uit tot een open debat. Integendeel: de auteurs van de website zijn anoniem en men kan niet reageren op de uitspraken die daar worden gedaan. De uitingen zijn nodeloos kwetsend voor kinderen, jongeren en kwetsbare groepen die juist erkenning voor hun belangen en rechten krijgen door de nieuwe wet. De website geeft de schijn van het in bescherming nemen van deze groepen, maar kwetst hen juist voor doelen die niet op open en eerlijk worden genoemd. Daarbij suggereert de website ten onrechte dat de nieuwe wet, waarvan wordt gesteld dat deze verstrekkende gevolgen gaat hebben, bijna in het geheim zal worden goedgekeurd zonder een diepgaand publiek debat. Het tegengestelde is waar. Er is juist veel publiek debat geweest en er bestaat al een wet om geslachtsregistratie te regelen.
Op de website staat: “De wet voorziet in versoepeling van de voorwaarden waaronder een geslachtsverandering op de geboorteakte kan worden vastgelegd. De wijzigingen zouden het belang van de emancipatie van transgenderpersonen dienen, omdat sommige wettelijke voorwaarden voor de registratie van geslachtsverandering ‘lastig’ zouden zijn en een inbreuk op het zelfbeschikkingsrecht zouden vormen.” Dit is misleidend omdat geen onderscheid wordt gemaakt tussen fysieke geslachtsverandering door medisch ingrijpen en het registreren van een genderidentiteit anders dan die die bij geboorte is toegewezen. Verder wordt ten onrechte beweerd dat de nieuwe wet voor vrouwen bezwaarlijk is. De bewering dat gender en biologisch geslachtskenmerken binair zijn, is discriminerend voor mensen die dat niet zo ervaren of die om psychologische of fysieke redenen zich niet conformeren aan binaire normen. Intersekse mensen zouden hier in het bijzonder door gekwetst kunnen voelen. Verweerder doet impliciet een aanbeveling voor een medische behandeling. De uitspraak “Deskundigen waarschuwen ervoor om jongeren zonder diagnose in ‘sociale transitie’ te laten gaan, daar dit kan werken als een selffulfilling prophecy”, komt neer op een oproep om jongeren actief tegen te werken als ze uiting geven aan een genderidentiteit die niet overeenkomt met die men verwacht. Dit soort informatie kan schadelijk zijn aangezien gevoelens van jongeren hiermee niet serieus worden genomen. Op de website staat: “Over de nieuwe transgenderwet en de geest waaruit die voortvloeit, bestaan ook grote zorgen bij mensen die de democratische rechtstaat ter harte gaat. In de eerste plaats omdat kritiek op de voorstellen bij voorbaat niet welkom is, en degenen die die kritiek uiten ‘homofoob’ of ‘transfoob’ heten te zijn en daarom niet meer mogen meepraten. De genderideologie vormt zo een serieuze bedreiging voor de grondwettelijk gewaarborgde vrijheid van meningsuiting.” De auteurs wekken met deze tekst de angst dat mensen die de Transgenderwet steunen zich per definitie keren tegen de democratische rechtsorde. De veralgemeniserende strekking van uitspraken zoals “Ouders, vaders en moeders, hebben ook grote moeite met deze nieuwe wet omdat de relatie tussen ouder en kind erin verandert”, is misleidend omdat er veel ouders zijn die dat niet vinden en die niet aan het woord komen (of misschien mogen komen) op de website. De stelling “We lopen tegelijk het gevaar dat we mensen die lijden rond hun geslacht en gender ervaren, niet op een zorgvuldige en goede manier helpen”, is misleidend omdat de strekking van de website is om geen hulp of begeleiding te bieden en om het recht van mensen om zelf over hun genderidentiteit en lichaam te beschikken in te perken.
Het oordeel van de voorzitter
1) De klacht richt zich tegen twee uitingen die direct verband houden met een wetsvoorstel dat, kort gezegd, de voorwaarden voor wijziging van de vermelding van het geslacht in de geboorteakte wijzigt. Het betreft wetsvoorstel 35.825. Dit wetsvoorstel is ten tijde van de beoordeling van de klacht in behandeling bij de Tweede Kamer. De billboardposter vestigt de aandacht op het wetsvoorstel door de mededeling “De nieuwe transgenderwet raakt iedereen!” in combinatie met de silhouetten van een man en een vrouw die worden aangeduid als “vrouw” respectievelijk “man” en het noemen van de website waarin “gendertwijfel” staat. Naar het oordeel van de voorzitter blijkt uit de combinatie van deze mededelingen voldoende duidelijk dat de poster is bedoeld om kenbaar te maken dat verweerder vraagtekens plaatst bij het wetsvoorstel. Dit kan zo worden begrepen dat verweerder het denkbeeld aanprijst dat bezwaren kleven aan de “nieuwe transgenderwet”. Ook op de website worden vraagtekens bij het wetsvoorstel geplaatst en is sprake van het aanprijzen van een vergelijkbaar denkbeeld. Omdat er sprake is van het aanprijzen van een denkbeeld vallen de bestreden uitingen onder de definitie van reclame in artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). De voorzitter is daarom bevoegd om over de klacht te oordelen.
2) De uitingen zijn blijkens het voorgaande bedoeld om bij te dragen aan het publieke debat over de wetswijziging en zijn daardoor politiek van aard. Beoordeeld dient te worden of de uitingen, voor zover hier van belang, in strijd zijn met formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk (proportioneel en subsidiair) zijn in het belang van het voorkomen van strafbare feiten, de bescherming van de goede zeden, bescherming van de goede naam of de rechten van anderen (artikel 10 EVRM). De voorzitter dient zich bij de beoordeling van de vraag of aan de hand van deze maatstaf een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting in dit geval gerechtvaardigd is, extra terughoudend op te stellen wegens de ruime vrijheid van meningsuiting die geldt bij het verspreiden van een politiek denkbeeld.
3) Met inachtneming van het voorgaande oordeelt de voorzitter over de afzonderlijke grondslagen van de klacht als volgt. Er is geen plaats voor toetsing aan de regeling van misleidende reclame in de artikelen 7 en 8 NRC, omdat verweerder geen handelaar is en de uitingen geen commercieel doel hebben, zoals is vereist voor toetsing aan die regeling. Ten aanzien van de op de artikelen 3, 4, 5 en 6 NRC gebaseerde grondslagen van de klacht is het volgende van belang. De website bevat een opinie (subjectieve mening) die op de homepage als volgt is verwoord: “Binnenkort behandelt de Tweede Kamer de nieuwe Transgenderwet, die het heel makkelijk maakt, ook voor jongeren en kinderen, om de wettelijke registratie van hun geslacht te veranderen. Wij maken ons hier zorgen over omdat er slecht doordacht beleid op kwetsbare groepen wordt losgelaten. De gevolgen van dit wetsvoorstel zijn ingrijpend en verstrekkend, maar een grondig maatschappelijk debat hierover blijft uit. Over de gevaren van ‘gendertwijfel’ wordt veel lichtvaardig heen gestapt. De ondertekenaars van het manifest op deze website roepen de politiek op om dit wetsvoorstel niet te steunen.“
4) De inhoud van deze opinie en de wijze waarop deze is verwoord kunnen geen aanleiding geven de uiting op de website ontoelaatbaar te achten. Dit geldt ook voor de overige gedeelten van de website, waaronder het ‘manifest’. Hierin staat wat de concrete bezwaren van verweerder tegen het wetsvoorstel zijn. Deze bezwaren komen in de kern erop neer dat het wetsvoorstel leidt tot het wegnemen van waarborgen, hetgeen volgens verweerder “onnodig, onverstandig en gevaarlijk” is. Het is duidelijk dat klaagster een andere mening heeft over de wenselijkheid van de nieuwe wetgeving. De vrijheid van meningsuiting brengt echter mee dat verweerder op de onderhavige wijze haar visie over het wetsvoorstel duidelijk moet kunnen maken. Om vergelijkbare redenen moet verweerder ook op het billboard haar mening kunnen uiten. De tekst op het billboard maakt duidelijk wat het onderwerp van de uiting is en dat verweerder twijfel over de “nieuwe transgenderwet” heeft. Dit dient toelaatbaar te worden geacht. De verwijzing op de poster naar de website volstaat om duidelijk te maken welke groepering de uiting verspreidt (‘gendertwijfel’) . De website noemt bovendien diverse namen en een contactformulier.
5) Hetgeen klaagster stelt, kan op grond van het voorgaande geen inbreuk op de vrijheid van meningsuiting van verweerder rechtvaardigen. Er is sprake van tegenovergestelde opinies over de wenselijkheid van het wetsvoorstel waarbij partijen elk vanuit hun eigen overtuiging en argumenten menen dat hun visie de juiste is met het oog op de belangen van (vooral) kwetsbare groepen die in het wetsvoorstel aan de orde zijn. Daarmee ligt in feite de vraag voor welke mening over het wetsvoorstel dient te prevaleren. Dit is echter onderdeel van het maatschappelijke en politieke debat.
De voorzitter beslist op grond van het voorgaande als volgt.
De beslissing van de voorzitter
Gelet op het bovenstaande wijst de voorzitter de klacht af.