De bestreden reclame-uiting
Het betreft de advertentie van Evides Waterbedrijf in de PZC van 25 oktober 2014 met als kop “Waarom zit er kalk in mijn drinkwater?”
In de advertentie staat onder meer het volgende:
“Kalk komt van nature voor in water. Ieder mens heeft calcium nodig. De mineralen calcium en magnesium bepalen onder andere de hardheid van kraanwater. (…) Bij harder water heeft u iets meer (af)wasmiddel nodig. (…) Drinkwater mag niet te ver onthard worden. Onder bepaalde omstandigheden kan te ver onthard water leiden tot risico’s voor de volksgezondheid en leidingen en apparaten binnenshuis aantasten. (…)
Lees meer op www.evides.feiten”.
De klacht
De advertentie is misleidend, vooral waar wordt gezegd dat weinig kalk in het drinkwater kan leiden tot risico’s voor de volksgezondheid. Zou Evides hierin gelijk hebben, dan lopen wereldwijd miljoenen – en in Nederland vele honderdduizenden – huishoudens risico’s. Op de Veluwe en in Almere bijvoorbeeld heeft het drinkwater een hardheid van ongeveer 3,5ºDH (Duitse hardheid). Volgens de website van Evides, waarnaar in de advertentie wordt verwezen, wordt gesteld dat water niet verder onthard mag worden dan 5,6ºDH.
Volgens een onderzoek van TNO uit 2012 (“bron: www.aquacombi.nl”) biedt kunstmatig onthard water (0ºDH) een betere bescherming van koperen leidingen.
Klager weet uit eigen ervaring dat kunstmatig onthard water gezondheidsvoordelen heeft, een besparing van ongeveer 60% op (af)wasmiddel en 15% op energieverbruik oplevert en het ontkalken van huishoudelijke apparatuur overbodig maakt.
Ten slotte voert klager aan dat krachtens de Nederlandse Waterwet waterleidingbedrijven tot aan de huishoudelijke watermeter een minimale resthardheid moeten leveren van 5,6ºDH. Vanaf de watermeter is de consument geheel vrij om het gekochte water eventueel te behandelen.
Het verweer
Het verweer wordt als volgt samengevat.
Op basis van artikel 7 van de Drinkwaterwet moet een waterbedrijf “bijdragen aan het uit oogpunt van volksgezondheid verantwoord omgaan met drinkwater door eigenaars, consumenten en andere afnemers tussen het punt van levering en het punt waar het drinkwater voor consumptie ter beschikking komt”, waaronder onder andere wordt begrepen het geven van voorlichting. De advertentie maakt deel uit van een regionale voorlichtingscampagne van Evides over drinkwater die voortkomt uit de bovenbedoelde wettelijke voorlichtingstaak die Evides als waterbedrijf heeft.
Bij ontharding van water worden de mineralen die de hardheid veroorzaken, calcium- en magnesiumionen, uit het water verwijderd. Het ontharden kan centraal bij de drinkwaterzuivering plaatsvinden of bij de consument. De drie meest gebruikte methoden van ontharden zijn dosering van een base, ionenuitwisseling en membraanfiltratie. Bij de door drinkwaterbedrijven in Nederland meest toegepaste methode van dosering van een base blijft het magnesium in het water aanwezig. Bij de ontharding met een AquaCell-ontharder, welk apparaat door klagers bedrijf blijkt te worden verkocht, wordt gebruik gemaakt van ionenuitwisseling, waarbij de in het water aanwezige calcium- en magnesiumionen worden uitgewisseld tegen andere ionen (veelal natrium).
De bestreden mededeling in de uiting “Onder bepaalde omstandigheden kan te ver onthard water leiden tot risico’s voor de volksgezondheid en leidingen en apparaten binnenshuis aantasten” is juist. In wetenschappelijke literatuur is beschreven dat de toegepaste onthardingstechnologie bepalend is voor de uiteindelijke waterkwaliteit en de mogelijke aantasting van materialen. In het achtergronddocument voor de ontwikkeling van WHO-richtlijnen voor waterkwaliteit (WHO, 2011) wordt beschreven dat onthard, niet gestabiliseerd water een sterke neiging heeft tot corrosie van metalen oppervlakken en leidingen, hetgeen leidt tot de aanwezigheid van zware metalen in het drinkwater. Corrosie leidt daardoor tot gezondheidsrisico’s en verminderde levensduur van waterleidingen.
Er zijn voldoende onderzoeken en informatie beschikbaar om de mededeling dat te ver onthard water onder bepaalde omstandigheden kan leiden tot risico’s voor de volksgezondheid te staven. Het Nederlandse Drinkwaterbesluit schrijft, (alleen) indien ontharding (of ontzouting) wordt toegepast, een minimale totale hardheid van 5,6ºDH voor. De minimale hardheid is gebaseerd op de veronderstelde gezondheidskundige voordelen van calcium en met name magnesium in drinkwater. Bij de behandeling van de Drinkwaterwet in 2010 is bij de beantwoording van vragen door de Minister het gezondheidsaspect uitdrukkelijk genoemd als reden voor handhaving van de minimale hardheid. En samenvattend wordt door de WHO (2005, 2011) gesteld: “Calcium en magnesium zijn essentiële mineralen in relatie tot de gezondheid van de mens. Onvoldoende inname kan leiden tot nadelige gezondheidseffecten.” De grootste hoeveelheden calcium en magnesium worden vanuit de voeding in het menselijk lichaam opgenomen. Als gevolg van meer bewerkt (geraffineerd) voedsel en/of een eenzijdig voedingspatroon komt echter steeds meer mineraaldeficiëntie voor. Drinkwater kan dan een rol spelen in de opname van voldoende mineralen. Evides verwijst naar een Noorse thesis van juni 2014 en een Nederlands grootschalig, tien jaar durend epidemiologisch onderzoek, waaruit volgens Evides kan worden afgeleid dat magnesium in drinkwater een niet zomaar te verwaarlozen rol voor de volksgezondheid speelt. Hoewel er nog een epidemiologisch debat loopt, is het voorzorgsprincipe voor Evides leidend bij het zo goed mogelijk voorlichten van haar klanten.
Adverteerder bestrijdt de algemene geldigheid van klagers opmerking dat volgens een onderzoek van TNO uit 2012 kunstmatig onthard water (0ºDH) een betere bescherming van koperen leidingen biedt. Deze conclusie geldt blijkens genoemd (eenmalig en beperkt) TNO-onderzoek voor een optimaal werkende AquaCell ontharder. De vergelijking met andere onthardingstechnieken, waarbij juist sprake is van geen of minder bescherming van metalen leidingen, is in dit onderzoek niet meegenomen.
De mondelinge behandeling
Klager heeft – mede aan de hand van een overgelegde notitie – zijn standpunt nader toegelicht. Deze toelichting wordt als volgt samengevat.
De mededeling “Onder bepaalde omstandigheden kan te ver onthard water leiden tot risico’s voor de volksgezondheid en leidingen en apparaten binnenshuis aantasten” suggereert dat onthard water altijd corrosief is en niet-onthard water niet. Water dat wordt onthard met een ionenwisselaar is echter niet corrosief, hetgeen onder meer is bevestigd in eerdergenoemd onderzoek van TNO uit 2012. De informatie die Evides verstrekt over het corrosiegevaar van onthard water is onvolledig, onduidelijk en in haar algemeenheid onjuist. Er is daarom sprake van misleiding en strijd met artikel 8.2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC).
Water dat is onthard met een ionenwisselaar bevat geen calcium en magnesium meer. Dit levert echter geen risico’s voor de volksgezondheid op, zoals Evides stelt. Volgens het RIVM levert leidingwater gemiddeld 3,3% van de benodigde hoeveelheid calcium en 1,1% van de benodigde hoeveelheid magnesium in Nederland. Als bron van calcium en magnesium is leidingwater dus praktisch verwaarloosbaar. De mededeling van Evides (op haar website) dat de bijdrage van drinkwater aan de totale dagelijkse van magnesium en calcium tussen 5 en 20% ligt, is gebaseerd op het WHO-rapport (2011). Deze percentages gelden wellicht op wereldniveau, maar niet voor het door Evides geleverde leidingwater met een gemiddelde hardheid van 8,5ºDH. Om 20% van de dagelijkse behoefte aan calcium op te nemen zouden twintig glazen water per dag gedronken moeten worden en voor magnesium meer dan honderd glazen water per dag. Klager bestrijdt voorts gemotiveerd dat het door Evides aangehaalde Noorse proefschrift en het Nederlandse epidemiologische onderzoek als wetenschappelijke onderbouwing kunnen gelden van de mededeling over de risico’s voor de volksgezondheid bij te ver onthard water. Nu het gevaar voor de volksgezondheid in deze op consumenten gerichte uiting sterk wordt overdreven, acht klager de uiting niet alleen misleidend, maar is tevens sprake van bangmakerij, wat op grond van artikel 6 NRC niet is toegestaan.
Ten slotte voert klager aan dat hij ook artikel 13c NRC (vergelijkende reclame) van toepassing acht, nu op de website de voordelen van water met minder kalk onvoldoende worden belicht.
Het standpunt van Evides is als volgt, kort samengevat, nader toegelicht.
Het is juist dat bij ontharding van water met een ionenwisselaar geen corrosie optreedt. Niet al het water dat te ver onthard wordt levert dus corrosie op. Uit de toevoeging dat “onder bepaalde omstandigheden” te ver onthard water risico’s kan opleveren, kan worden begrepen dat de wijze van ontharding van belang is voor de hoogte van het risico. Evides acht het niet haar taak om merknamen van waterontharders te noemen of een bepaald soort waterontharder aan te raden.
Er wordt al jarenlang onderzoek gedaan naar de hardheid van drinkwater en de noodzaak van de aanwezigheid van magnesium en calcium daarin. Hoewel die noodzaak moeilijk is te bepalen, lijken de onderzoeken te wijzen op positieve effecten van calcium en magnesium in leidingwater. Het belang ervan is mede afhankelijk van de inname van deze mineralen via het voedsel. Water dat met een ionenwisselaar is onthard, bevat geen magnesium en calcium meer. Het leidingwater van Evides bevat deze mineralen wel en draagt – afhankelijk van de bron en de daarmee samenhangende hardheid van het water – circa 5-15% bij aan de dagelijkse inname van deze mineralen. Evides meent dat ‘alle beetjes helpen’ en leidingwater als bron van calcium en magnesium niet “praktisch verwaarloosbaar” is, zoals klager stelt. In het Drinkwaterbesluit wordt het belang van de aanwezigheid van magnesium en calcium bevestigd door het verbod voor drinkwaterbedrijven om water verder te ontharden dan 5,6ºDH. Voor van nature zachter water kent het Drinkwaterbesluit geen verplichting om ‘op te harden’ door middel van het toevoegen van calcium en magnesium, maar de Inspectie Leefomgeving en Transport kan deze verplichting wel opleggen.
Het oordeel van de Commissie
1. De Commissie stelt voorop dat zij haar oordeel beperkt tot de in de klacht aangevoerde bezwaren tegen de advertentie in de PZC. Nadere bezwaren tegen de advertentie die ter zitting voor het eerst zijn opgeworpen en/of ter zitting aangevoerde bezwaren tegen de website van Evides worden door de Commissie buiten beschouwing gelaten.
2. Indien en voor zover Evides heeft willen betogen dat de bestreden advertentie in PZC louter voorlichting van klanten betreft en daarom niet valt aan te merken als reclame-uiting in de zin van artikel 1 NRC, is de Commissie van oordeel dat dit betoog niet opgaat. De uiting heeft een duidelijk aanprijzend karakter voor het waterbedrijf Evides, zijn website en de door Evides geleverde diensten en producten.
3. Samengevat komt klagers bezwaar tegen de advertentie erop neer, zo begrijpt de Commissie, dat in de uiting onvolledige, onduidelijke en onjuiste informatie wordt verstrekt over het corrosiegevaar en de risico’s voor de volksgezondheid van “te ver onthard water”, waardoor de uiting volgens klager de gemiddelde consument op het verkeerde been zet.
4. In de advertentie staat: “Onder bepaalde omstandigheden kan te ver onthard water (…) leidingen en apparaten binnenshuis aantasten”. De Commissie begrijpt dat dit naar corrosie verwijst. Gebleken is dat er verschillende methoden bestaan om (thuis) water te ontharden. Als erkend is komen vast te staan dat bij ontharding door middel van ionenuitwisseling, welke methode onder meer wordt toegepast bij de door klagers bedrijf verkochte waterontharders, geen corrosie optreedt. Gelet hierop acht de Commissie de bestreden mededeling in de advertentie te ongenuanceerd, nu deze bij de gemiddelde consument de onjuiste indruk kan wekken dat bij elke waterontharder onder omstandigheden aantasting van de leidingen door corrosie te verwachten valt. In de advertentie wordt niet toegelicht wat onder “bepaalde omstandigheden” moet worden verstaan. Dat onder “bepaalde omstandigheden” de methode van ontharden moet worden begrepen, zoals ter zitting door Evides is aangevoerd, kan niet worden aangenomen nu duidelijk wordt gesproken van elke waterontharder. Gelet hierop zal de advertentie door de gemiddelde consument zo worden begrepen dat bij elke waterontharder mogelijk corrosie kan optreden. Daar komt bij dat niet valt te verwachten dat de gemiddelde consument bekend is met de samenhang tussen de methode van waterontharding en het al dan niet bestaan van corrosiegevaar.
5. De bestreden uiting vermeldt voorts: “Onder bepaalde omstandigheden kan te ver onthard water leiden tot risico’s voor de volksgezondheid”.
Adverteerder heeft in de eerste plaats aangevoerd dat een risico voor de volksgezondheid kan ontstaan als te ver onthard water stoffen onttrekt uit materialen waarmee het in contact komt. Zoals hiervoor (onder 4) is overwogen, bestaat dit gevaar niet bij water dat wordt onthard door middel van ionenuitwisseling.
Voorts heeft adverteerder gewezen op het belang van de bijdrage die niet-onthard drinkwater levert aan de totale inname van magnesium en calcium, mineralen die ieder mens nodig heeft. Vast staat dat water dat is onthard met een ionenwisselaar geen calcium en magnesium meer bevat. Voorts is niet in geschil dat voldoende inname van calcium en magnesium van belang is voor de gezondheid, maar ook dat deze inname voor het overgrote deel geschiedt door middel van voedsel. De Commissie acht niet aannemelijk gemaakt dat de bijdrage van het door Evides geleverde drinkwater aan de inname van calcium en magnesium zodanig is, dat gezegd kan worden dat onthard water waaruit deze mineralen verwijderd zijn daadwerkelijk een gevaar voor de volksgezondheid oplevert.
6. Hetgeen is overwogen onder 4 en 5 leidt ertoe dat de bestreden uiting gepaard gaat met onjuiste informatie als bedoeld in de aanhef van artikel 8.2 NRC. Omdat de gemiddelde consument hierdoor ertoe gebracht kan worden een besluit over een transactie – he niet aanschaffen van een waterontharder – te nemen dat hij anders niet had genomen, is de uiting misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.
7. Op grond van het voorgaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie acht de reclame-uiting in strijd met het bepaalde in artikel 7 NRC. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.