De bestreden reclame-uitingen

Het betreft de website www.tcmbigsong.nl voor zover daarop de volgende uitingen staan (kennelijk teksten die eerder ook als advertentie in een dagblad zijn gepubliceerd).

1. “Kanker te lijf met Chinese geneeskunde
Ervaring van een cliënt met darmkanker
“lk ben een darmkankerpatiënt en heb een jaar lang operaties en chemotherapie ondergaan in een ziekenhuis. Hierdoor is mijn situatie niet verbeterd, maar juist slechter geworden. Mijn gewicht van 92 kg liep terug naar 62 kg, ik kon niet eten, niet meer slapen, en behalve een paar speciale shakes kon ik ook niks meer tot me nemen. (…) Dhr. Song heeft een diagnose gesteld waaruit naar voren is gekomen dat míjn klachten eigenlijk veroorzaakt worden door een verstoorde functie van lever en nieren en door bijwerkingen van langdurige inname van Westerse medicijnen. Hij zegt dat het mijn geluk is dat het ziekenhuis mij heeft opgegeven en niet verder kon helpen, zodat ik op zoek moest naar andere mogelijkheden. “lk heb van Dhr. Song een behandeling gekregen van acupunctuur, Chinese kruiden en massage. Voor aanvang van de behandeling moest ik 15-16x poepen per dag. Na de eerste behandeling nog maar 3 keer per dag en ook merkte ik dat mijn lichaam zich goed herstelde en dat ik weer meer kracht kreeg. Na drie behandelingen had ik eigenlijk al weer bijna mijn oude krachten terug. lk kan weer goed eten, goed slapen en goed drinken. Tijdens de vervolg behandelingen heeft Dhr. Song mij geholpen met het nachtzweten, mijn geest gekalmeerd en mijn koude ledematen behandeld. Ook is het nachtelijke plassen gestopt. Volgens de diag-nose van Dhr. Song is de kanker al veel beter (…) De diagnose van Dhr. Song “lk geloof dat zijn klachten met erfelijkheid te maken hebben omdat ook zijn beide ouders kanker hebben gehad. Zijn lever en nieren zijn aangeboren zwak. De behandelmethoden volgens de westerse geneeskunde en de westerse medicijnen hebben geen goed effect op hem, omdat ze de lever en nieren verder verzwakken. Het ziekenhuis heeft ook andere therapieën, zoals immuuntherapie geprobeerd en het resultaat is nog meer bijwerkingen. Die bijwerkingen zijn slecht slapen, depressie, maagklachten, overgeven, diarree en nachtzweten. In zekere zin kan hij van geluk spreken dat het ziekenhuis hem heeft opgegeven, want daardoor is hij bij Chinese geneeskunde gekomen. De bedoeling van mijn behandeling is om de functies van de lever en nieren te herstellen. Als de lever en nieren goed functioneren dan kan het lichaam zich goed beschermen tegen ziekte en de kankercellen afbreken.”
De heer Lombardi is in 2016 helaas overleden. Na de behandelingen van Dhr. Song was Dhr. Lombardi in veel betere conditie dan daarvoor. Helaas heeft hij vanwege financiële redenen de behandelingen bij Dhr. Song vanaf het voorjaar 2015 niet kunnen continueren.”

2. “Behandeling kanker met Chinese geneeskunde
Ervaring van een clíënt met eierstokkanker
“lk heb al 8 jaar lang eierstokkanker en verschillende andere klachten. lk lig altijd in bed vanwege de pijn. En heb hulp gezocht bij verschillende ziekenhuizen en specialisten. Ook heb ik veel Westerse medicijnen ingenomen, maar ik kreeg steeds meer bijwerkingen obstipatie, rugpijn, slechte bloedsomloop, hartkloppingen, hoog cholesterol gehalte en slecht slapen. Ik verloor steeds meer de zin om te leven. Op een dag was ik met mijn man aan het wandeten en kwam een kennis tegen. Hij vertelde dat hij vroeger ín een rolstoel zat vanwege ernstige reuma en artrose en dal specialisten in het ziekenhuis hem niet konden helpen. Via via hoorde hij dat Chinese Geneeskunde daarbij kon helpen en zo is hij bij TCM Big Song terecht gekomen. Na 5 behandelingen had hij de rolstoel niet meer nodig en zijn gezondheid is nu een stuk beter. Hierdoor ben ik ook bij Dhr. Song terecht gekomen. Hij gebruikte zijn unieke balansmethode en na 10 behandelingen voel ik me een stuk beter, kan veel beter lopen en voel me een stuk jonger en met veel meer energie. Mijn lichaam voelt weer fit. (…)
Op dit moment word ik nog steeds behandeld door Dhr. Song.” (…)
De diagnose van Dhr. Song: “Chinese Geneeskunde kan kanker beter aanpakken. Bij deze mevrouw is er sprake van Wind koude artrose. De behandeling is erop gericht om de bloedsomloop te verbeteren en de nieren sterker te maken. Door dit aan te pakken is haar algemene conditie ook verbeterd. lk heb veel ervaring met het behandelen van kanker. De meeste gevallen zijn er beter van geworden en er zijn ook mensen die geen verbetering hebben gezien door mijn behandeling. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat die mensen financieel niet de middelen hebben om voor langere tijd een behandeling te volgen. De verzekering vergoedt maar heel beperkt en die mensen zijn meestal al lang ziek en kunnen niet werken. Zij komen een paar keer en stoppen dan. Dan is het effect van mijn behandeling niet voldoende. lk kan hierbij ook niet helpen. (…) Daarnaast hebben kankerpatiënten over het algemeen een zwakke lever en nieren door langdurige inname van Westerse Medicijnen. Daardoor is er meer tijd nodig om lever en nieren weer sterk te maken. Vanuit de Chinese zienswijze worden tijdens een operatie omliggende weefsels, tissue, pezen, bloedvaten, meridianen etc. beschadigd, waardoor er nog meer tijd nodig is voor herstel.”

De klacht

Deze wordt als volgt samengevat.

Ten aanzien van uiting 1.
Dit betreft een getuigenis van een darmkankerpatiënt. Hoewel de titel rept van ‘kanker te lijf’ gaan met Chinese geneeskunde en de patiënt verklaart “Volgens de diagnose van Dhr. Song is de kanker al veel beter”, wordt helemaal aan het einde opgemerkt dat de patiënt inmiddels is overleden. Het op deze wijze adverteren “over de rug van een overleden patiënt” is in strijd met de goede smaak en het fatsoen als bedoeld in artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Dat geldt ook en vooral voor de bewering dat de patiënt vanwege financiële redenen de behandeling bij adverteerder niet heeft kunnen voorzetten. Daarvan gaat de suggestie uit dat de patiënt nog had geleefd als hij de behandeling had kunnen betalen. Dat is smakeloos, want uit alles blijkt dat de diagnose van het ziekenhuis correct was en de patiënt niet meer te redden viel. Adverteerder is al eens eerder op de vingers getikt voor een advertentie die in strijd was met de goede smaak en het fatsoen (dossiernr. 2015/00550) en heeft daar kennelijk geen lering uit getrokken. De reclame is verder in strijd met artikel 7 NRC. Adverteerder wekt de indruk dat hij kanker kan behandelen en zelfs genezen met acupunctuur, Chinese kruiden en massage. De kop zegt immers “kanker te lijf met Chinese geneeskunde” en in de advertentie wordt beweerd dat de kanker van de patiënt al veel beter was. Nog los van het feit dat deze patiënt overleden is en er dus helemaal geen sprake was van een verbetering van zijn kanker, geldt dat er geen enkel bewijs is dat kanker te behandelen en te genezen is met de genoemde combinatie van acupunctuur, Chinese kruiden en massage. Hooguit kan het welzijn van de patiënt hiermee een beetje verhoogd worden, maar dat is dan ook alles. Dat het hier om een extra kwetsbare doelgroep gaat, namelijk kankerpatiënten, maakt de misleiding extra ernstig.
Artikel 9 NRC bepaalt dat in reclame gebruikte getuigschriften op waarheid dienen te berusten en in overeenstemming dienen te zijn met recent aanvaarde wetenschappelijke inzichten. Nu de in uiting 1 opgevoerde patiënt overleden is en er geen enkel bewijs is dat met de door adverteerder gepraktiseerde Chinese geneeskunde de situatie van een kankerpatiënt significant verbeterd kan worden, is in strijd met dit artikel gehandeld.
De advertentie is bovendien is strijd met artikel 6 NRC. Adverteerder doet er alles aan om ‘Westerse medicijnen’ in een kwaad daglicht te stellen. Zo staat er in de advertentie dat de klachten van de patiënt mede veroorzaakt worden door “door bijwerkingen van langdurige inname van Westerse medicijnen” en dat de behandelmethoden volgens de westerse geneeskunde en de westerse medicijnen geen goed effect op de patiënt hebben en alleen maar meer bijwerkingen opleveren. Uiteraard hebben ingrepen als operaties, chemotherapie en immunotherapie bepaalde bijwerkingen. Dat is ook niet verwonderlijk, nu het in deze advertentie om een potentieel dodelijke aandoening gaat, namelijk darmkanker. ‘Westerse medicijnen’ bestaan niet. De Geneesmiddelenwet kent alleen geneesmiddelen, waarbij de herkomst er niet toe doet. Dat de door adverteerder gebruikte acupunctuur, Chinese kruiden en massage geen of minder bijwerkingen veroorzaken bij een kankerpatiënt, is logisch: ze hebben namelijk geen enkel effect op de kanker. Dan is het ook niet vreemd dat een patiënt, hoewel zijn kanker even slecht blijft of slechter wordt, zich beter voelt. Hij is immers niet meer onder behandeling met zware chemotherapie of immunotherapie. Klager betwist verder dat alle in de advertentie genoemde klachten van de patiënt te herleiden zijn tot een behandeling met chemotherapie. Met deze wijze van adverteren appelleert adverteerder aan gevoelens van angst voor ‘Westerse medicijnen’ of ‘Westerse geneeskunde’ bij kankerpatiënten, die daardoor mogelijk niet een levensreddende operatie of therapie zullen ondergaan maar kiezen voor de Chinese geneeskunde van adverteerder, die hun kanker niet zal genezen. Voor deze bangmakerij is geen enkele te rechtvaardigen reden. Dat ‘Westerse medicijnen’ de functie van lever en nieren zouden verstoren en verzwakken, en dat het lichaam daardoor kankercellen niet zou kunnen afbreken, is bovendien onjuist. Deze organen houden zich niet bezig met het afbreken van kanker elders in het lichaam. Uit niets blijkt overigens dat adverteerder ook maar enige kennis heeft op het gebied van oncologie. Bovendien blijkt uit de advertentie (en uit andere teksten op de website van adverteerder) dat adverteerder aan polsdiagnose doet. Dat is een ondeugdelijke methode waarmee geen diagnoses gesteld kunnen worden, zeker niet met betrekking tot lever en nieren.

Ten aanzien van uiting 2
De advertentie heeft als kop ‘Behandeling kanker met Chinese geneeskunde’ en bevat onder meer uitspraken van adverteerder dat hij met Chinese geneeskunde kanker beter kan ‘aanpakken’, dat hij veel ervaring heeft met het behandelen van kanker en dat de meeste patiënten hiervan beter zijn van geworden. Dit deel van de advertentie is misleidend en daarmee oneerlijk (artikel 7 NRC). Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat adverteerder met de door hem gepraktiseerde Chinese geneeskunde kanker kan behandelen, laat staan dat hij met deze behandelingen kanker beter aan kan pakken, waarmee kennelijk is bedoeld beter dan ‘Westerse’ behandelaars. Adverteerder beweert dat de meeste kankerpatiënten die hij behandelt daarvan beter geworden zijn, maar ook hiervoor ontbreekt objectief bewijs. De advertentie is verder in strijd met artikel 9 NRC. Diverse passages berusten niet op waarheid en zijn niet in overeenstemming met recent aanvaarde wetenschappelijke inzichten. Klager acht het verhaal over de kennis die na vijf behandelingen voor zijn reuma en artrose ineens geen rolstoel meer nodig had, ongeloofwaardig. In deze advertentie vindt adverteerder het eveneens nodig ‘Westerse medicijnen’ en meer in het algemeen de reguliere geneeskunde zwart te maken. Daarmee maakt adverteerder kankerpatiënten – de doelgroep van de advertentie – bang voor behandelingen als operaties en bepaalde medicatie, dit alles teneinde klanten te winnen voor zijn eigen praktijk. Een reguliere behandeling bij (eierstok)kanker zal niet prettig zijn, maar het is vaak wel de enige mogelijkheid voor genezing. De nadelen (bijwerkingen) worden dan, gelet op de voordelen, voor lief genomen. Het is daarentegen volstrekt onaannemelijk dat adverteerder mensen met (eierstok)kanker succesvol kan behandelen met acupunctuur, kruiden en massages. De doorgesneden ‘meridianen’ waarvan adverteerder rept om operaties in een kwaad daglicht te stellen, bestaan niet. Dat ‘westerse medicijnen’ de functie van lever en nieren zouden verstoren en verzwakken, en dat het lichaam daardoor kankercellen niet zou kunnen afbreken, is onjuist. Door zonder enige nuance kankerpatiënten bang te maken voor ‘westerse’ behandelingen bestaat het risico dat deze patiënten mogelijk levensreddende behandelingen gaan mijden. Daarmee is de advertentie ook in strijd met artikel 6 NRC.

Het verweer

Dit wordt als volgt samengevat.
Het is niet de bedoeling van adverteerder geweest zo’n onvriendelijke indruk te wekken ten opzichte van westerse geneeskunde en medicijnen. Adverteerder geeft in de advertenties eerlijk zijn mening op basis van zijn ervaringen en behandelingen gedurende vele jaren klinische praktijk. De verhalen in de advertenties zijn waargebeurd. Het zijn verhalen die van de mensen zelf afkomstig zijn. Adverteerder geeft vervolgens zijn diagnose op basis van de situatie of het ziekteverloop. Hierbij presenteert adverteerder zijn visie, zonder verdere pretenties. Adverteerder zal voortaan bij het samenstellen van de inhoud van de advertenties extra opletten dat de inhoud daarvan conform de Nederlandse Reclame Code is. De twee advertenties waarop de klacht betrekking heeft, zijn inmiddels van de website verwijderd.

Het oordeel van de voorzitter

1)  In de bestreden uitingen, die als titel hebben “Kanker te lijf met Chinese geneeskunde” respectievelijk “Behandeling kanker met Chinese geneeskunde”, beschrijft adverteerder “de “ervaringen” met de behandeling van twee “cliënten” en de “diagnose” die hij heeft gesteld. In uiting 1 betreft het een cliënt met darmkanker en in uiting 2 een cliënte met eierstokkanker. In uiting 1 staat dat de cliënt een jaar lang operaties en chemotherapie heeft ondergaan in een ziekenhuis, waardoor zijn situatie steeds meer verslechterde. Vervolgens wordt meegedeeld dat de klachten van de cliënt veroorzaakt worden “door een verstoorde functie van lever en nieren en door bijwerkingen van langdurige inname van Westerse medicijnen”, alsmede dat de cliënt in zekere zin van geluk kan spreken dat het ziekenhuis hem heeft opgegeven, want daardoor kwam hij bij adverteerder terecht, waarna hij “een veel betere conditie” kreeg. In uiting 2 deelt adverteerder mee dat de behandeling bij de cliënte erop is gericht om de bloedsomloop te verbeteren en de nieren sterker te maken, omdat sprake zou zijn van “Wind koude artrose”. Daarbij wordt uitdrukkelijk verwezen naar “westerse geneeskunde en de westerse medicijnen” die niet zouden voldoen dan wel geen goed effect zouden hebben op patiënten zoals “de lever en nieren verder verzwakken”. Met betrekking tot de therapieën die het ziekenhuis heeft geprobeerd wordt opgemerkt dat deze (steeds meer) bijwerkingen geven. Ook in uiting 2 wordt derhalve naar bijwerkingen verwezen en de indruk gewekt dat de lichamelijke conditie van bedoelde cliënte verslechterde door “westerse medicijnen”. Door de behandelingen van adverteerder zou haar conditie echter zijn verbeterd. Daarbij wordt gezegd dat “Chinese geneeskunde” kanker beter kan aanpakken, waarmee onmiskenbaar ordt gesuggereerd dat adverteerder beter dan artsen en door hen voorschreven reguliere behandelingen en medicijnen in staat is kankerpatiënten te genezen, waarbij bovendien geen bijwerkingen optreden en de conditie van de patiënt duidelijk verbetert. In uiting 1 wordt deze boodschap versterkt door de mededeling dat cliënt 1 is overleden nadat hij de behandelingen van adverteerder heeft gestaakt.

2)  Klager stelt onder meer dat adverteerder ‘Westerse medicijnen’ en meer in het algemeen de reguliere geneeskunde “zwart maakt”, waardoor kankerpatiënten – de doelgroep van de advertentie – bang worden voor operaties en bepaalde medicaties, en zij kunnen besluiten klant te worden van adverteerder. De voorzitter vat dit betoog mede op als de stelling dat de uitingen een gevaar inhouden voor de lichamelijke volksgezondheid. De voorzitter constateert in dit verband dat adverteerder geen wetenschappelijke onderbouwing heeft overgelegd waaruit blijkt dat hij met zijn behandeling effectief kanker kan verminderen of genezen. De verwijzing naar het ziekteverloop van cliënt 1 en 2 kan niet dienen als een dergelijke onderbouwing. Indien een adverteerder in een reclame-uiting beweert in staat te zijn door middel van een alternatieve behandeling een zeer ernstige, direct levensbedreigende ziekte te genezen, kan een dergelijke uiting, met het oog op de bescherming van de lichamelijke volksgezondheid, slechts dan aanvaardbaar worden geacht indien hiervoor wetenschappelijk bewijs bestaat waaruit onomstotelijk blijkt dat sprake is van een daadwerkelijk alternatief voor reguliere geneeskunde. Voorkomen dient immers te worden dat ernstig zieke mensen door niet gefundeerde beweringen in een reclame-uiting ertoe worden gebracht af te zien van reguliere geneeskundige behandelingen en daarbij voorgeschreven medicatie.

3)  De voorzitter acht de kans reëel dat de uitingen kankerpatiënten ertoe brengen te stoppen met hun reguliere geneeskundige behandelingen en daarbij voorgeschreven medicijnen, in de onjuiste veronderstelling dat adverteerder hen in dat geval kan genezen van kanker. De uitingen zetten zich immers af tegen deze behandelingen en geneesmiddelen, met het doel dat patiënten uitsluitend een behandeling door adverteerder ondergaan. Uitingen 1 en 2 houden blijkens het voorgaande onmiskenbaar de boodschap in dat patiënten met kanker baat hebben bij het stoppen met reguliere (‘”westerse”) behandelingen en met reguliere (“westerse”) medicijnen indien en zolang zij daarna door adverteerder worden behandeld. In die situatie zou adverteerder hun ziekte effectief kunnen bestrijden (“Kanker te lijf”, “Kankercellen afbreken”, “kanker beter aanpakken”, “er beter van geworden”), waarbij de lichamelijke conditie van patiënten verbetert en zij niet overlijden. Uit beide uitingen volgt aldus dat adverteerder in staat is de door hem gediagnosticeerde ziekteoorzaken effectief te behandelen waardoor de kanker vermindert of geneest. In feite claimt adverteerder in de uitingen dat de door hem aangeboden behandelingen effectiever zijn dan een behandeling door reguliere artsen met ‘westerse medicijnen’, met als bijkomend voordeel dat bij zijn behandelingen niet de bij die medicijnen behorende bijwerkingen optreden.

4)  De gevolgen van het voorgaande (het patiënten ertoe brengen te stoppen met reguliere geneeskundige behandelingen en geneesmiddelen) zijn dermate ernstig te achten, dat de onderhavige uitingen in strijd zijn met artikel 4 NRC, omdat deze een directe bedreiging voor de lichamelijke volksgezondheid inhouden. Daarbij overweegt de voorzitter dat patiënten met kanker een zeer kwetsbare groep zijn die tegen elke bedreiging met een onjuist te achten behandeling dienen te worden beschermd. Dit geldt zeker indien de uitingen gepaard gaan met negatieve mededelingen over de werking en effecten van reguliere behandelingen en geneesmiddelen. Adverteerder had in de uiting erop dienen te wijzen dat de genezende of verlichtende werking van de door hem gebruikte kruiden en de beweerdelijke doeltreffendheid van zijn therapie niet deugdelijk zijn aangetoond, dit in tegenstelling tot de “westerse geneeskunde” en de “westerse medicijnen” waarover hij zich in de uiting in negatieve zin uitlaat. Adverteerder mag in reclame geen valse hoop wekken ten nadele van erkend werkzame behandelingen en geneesmiddelen.

5)  Nu de uitingen, gezien hun aard en gevolgen, ontoelaatbaar dient te worden geacht wegens strijd met zwaarwegende maatschappelijke belangen, komt de voorzitter niet meer toe aan de vraag of de uiting ook om andere redenen in strijd met de Nederlandse Reclame Code is. Adverteerder heeft, naar hij stelt, de uitingen weliswaar van de website verwijderd, maar nadien op vergelijkbare wijze in strijd met de Nederlandse Reclame Code gehandeld (vgl. dossier 2016 00548 waarin tegelijk met dit dossier uitspraak wordt gedaan).

De beslissing van de voorzitter

Op grond van het voorgaande acht de voorzitter de bestreden reclame-uitingen in strijd met het bepaalde in artikel 4 NRC. De voorzitter beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.