De bestreden uitingen
Het betreft de website www.bodyswitch.nl, meer specifiek de volgende uitingen daarop:
“Medicijnen genezen niet, ze onderdrukken symptomen en zijn vaak DODELIJK” (webpagina https://www.bodyswitch.nlieuwsarchief/Medicijnen-genezen-niet)
Onder het kopje “Darmziekten zoals ‘Ziekte van Crohn’”: “(…) En dan hebben we het niet eens over de BIJWERKINGEN TOT KANKER aan toe. Deze “patiënten” (ze worden opzettelijk ziek gehouden en nog verder ziek gemaakt) zijn in enkele weken te genezen als zij dat willen op een gezonde manier.” Naast de tekst waarvan deze mededeling deel uit maakt staat omkaderd, in grote rode letters: “WARNING”
(webpagina https://www.bodyswitch.nlieuwsarchief/Medicijnen-genezen-niet);
c) interview en filmpje met “Fionulla, genezen van Crohn”
(webpagina https://www.bodyswitch.nl/klachten/Genezen-van-de-Ziekte-van-Crohn);
d) Onder het kopje “Voorlichting”: “(…) We hebben zelfs contact opgenomen dat het over-
duidelijk is dat het door de voeding komt.”
(webpagina https://www.bodyswitch.nlieuwsarchief/Ziekte-van-Crohn-onder-de-loep).
De klacht
Als vereniging van mensen met een chronische darmziekte, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, maakt CCUVN zich ernstig zorgen over de hiervoor aangehaalde beweringen op de website van Bodyswitch. Door deze uitspraken worden patiënten ernstig aan het twijfelen gebracht over de veiligheid en het innemen van hun medicatie, de invloed van voeding en of de ziekte te genezen is. Het is nog steeds onbekend waardoor de ziekte ontstaat, aldus CCUVN. Naast de gevonden genetische afwijkingen is duidelijk dat de omgeving een belangrijke oorzaak is van het ontstaan van de ziekte, maar het is niet duidelijk wat dan precies de ‘trigger’ is. In Nederland wordt veel onderzoek gedaan naar het ontstaan van de ziekte, de invloed van voeding en de behandeling met medicatie. Medicatie is volgens CCUVN vaak noodzakelijk om de ontstekingen van de ziekte te verminderen en daarna vooral om opvlammingen te voorkomen.
CCUVN begrijpt dat mensen naar alternatieven zoeken om, al dan niet naast hun medicatie, zelf bij te dragen aan herstel en verbetering van de ziekte, maar tot op heden is er niets gevonden dat de ziekte geneest. Soms lijkt de ziekte te verbeteren door het gebruik of juist het vermijden van bepaalde voeding, maar dat is niet wetenschappelijk bewezen. De op de website van Bodyswitch geplaatste meningen doen echter anders vermoeden, aldus CCUVN, en zorgen voor onrust onder haar achterban. CCUVN zou graag zien dat de betreffende mededelingen op de website en in andere uitingen worden aangepast en dat verwezen wordt naar goede en wetenschappelijk bewezen informatie.
Het verweer
Het verweer wordt als volgt samengevat.
Primair stelt Bodyswitch zich op het standpunt dat CCUVN niet-ontvankelijk moet worden verklaard, omdat de uitingen waarover wordt geklaagd geen reclame in de zin van artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code (NRC) zijn. De bestreden uitingen geven volgens Bodyswitch feiten en ervaringen weer, en bevatten geen wervend aanbod van de dienst van Bodyswitch, maar een uiteenzetting van diens kennis, kunde en ervaringen. Bodyswitch wil informatie verschaffen en een bewustwordingsproces ontketenen bij de doelgroep. Verder moet CCUVN volgens Bodyswitch niet-ontvankelijk verklaard worden omdat de klacht onvoldoende is gemotiveerd.
Subsidiair stelt Bodyswitch zich op het standpunt dat de bestreden uitspraken niet in strijd zijn met de NRC, waarbij Bodyswitch ervan uitgaat dat CCUVN met haar klacht doelt op de artikel 2 NRC (reclame moet in overeenstemming zijn met de wet, de waarheid, de goede smaak en het fatsoen) en artikel 6 NRC (zonder te rechtvaardigen redenen mag reclame niet appelleren aan gevoelens van angst of bijgelovigheid).
De uitspraken zijn volgens Bodyswitch alle te onderbouwen met gedegen (wetenschappelijke) informatie. Met betrekking tot de uitlatingen over de invloed van voeding op ziekte(s) stelt Bodyswitch er op grond van wetenschappelijke onderzoeksresultaten en praktijkvoorbeelden van overtuigd te zijn dat de juiste voeding de oorzaak van de ziekte kan wegnemen. Als bewijs van dit standpunt verwijst Bodyswitch naar vier op de website www.lijfengezondheid.nl geplaatste (en bij het verweer gevoegde) artikelen, met als titels “Integrale aanpak bij chronische ziekte en pijn”, “Ziekte van Crohn onder de loep”, “Genezen medicijnen?” en “Auto-immuunziekte: geen ziekte maar een naam voor iets dat we niet kennen?”
De uitspraken op de website dat de reguliere medicatie kanker als bijwerking kan hebben en dat deze medicatie dodelijk kan zijn, wordt volgens Bodyswitch gestaafd door de (overgelegde) bijsluiters behorend bij de volgens haar bij de ziekte van Crohn vaak voorgeschreven geneesmiddelen Humira-Adalimumab, Sulfasalazine 500 PHC en Remicade.
De uitlatingen zijn volgens Bodyswitch ook niet in strijd met artikel 6 NRC. Het doel van de uitspraken is om patiënten te laten inzien dat er meer manieren zijn om de ziekte te benaderen dan alleen vanuit de door de reguliere gezondheidszorg geboden hoeken. Hiermee wordt weliswaar een zekere opschudding, kritische blik en misschien zelfs onrust beoogd, aldus Bodyswitch, maar de uitspraken appelleren niet aan angst.
De mondelinge behandeling
Het standpunt van Bodyswitch is gehandhaafd en nader toegelicht. Daarbij is benadrukt dat geen sprake is van reclame, maar slechts van informatie, meningen en ervaringen. Beoordeling van de uitingen door de Commissie betekent volgens Bodyswitch een aantasting van haar recht op vrije meningsuiting. Verder heeft Bodyswitch betoogd dat CCUVN patiënten opzettelijk – en mogelijk dodelijke – schade toebrengt door de invloed van voeding op (darm)ziektes niet te erkennen en alleen aandacht te besteden aan operatief ingrijpen en medicatie.
Het oordeel van de Commissie
1. CCUVN maakt bezwaar tegen de onder “De bestreden uitingen” aangehaalde beweringen en beelden op de website van Bodyswitch, omdat – kort samengevat – Bodyswitch volgens CCUVN in deze uitingen zonder wetenschappelijke onderbouwing stelt dat reguliere medicatie (darm)ziektes verergert en vaak dodelijk is en dat juiste voeding in plaats van medicatie deze ziektes geneest. De Commissie vat deze klacht zo op dat volgens CCUVN de uitingen op de website misleidend zijn omdat daarin onjuiste informatie wordt verstrekt.
2. Alvorens toe te komen aan een inhoudelijke beoordeling dient de vraag te worden beantwoord of de Commissie bevoegd is over de uitingen te oordelen, nu dit door Bodyswitch is betwist. Bodyswitch heeft hiertoe in de eerste plaats betoogd dat de bestreden uitingen niet als reclame-uitingen in de zin van artikel 1 NRC kunnen worden beschouwd.
Krachtens artikel 1 NRC wordt onder reclame verstaan: iedere openbare en/of systematische directe dan wel indirecte aanprijzing van goederen, diensten en/of denkbeelden door een adverteerder of geheel of deels ten behoeve van deze, al dan niet met behulp van derden. De Commissie volgt Bodyswitch niet in haar standpunt dat sprake is van het louter verstrekken van informatie, zonder enige aanprijzend element. De bestreden uitingen maken deel uit van de website waarop de diensten van Bodyswitch op een duidelijk aanprijzende wijze worden uiteengezet. Ook kan op de website onder meer worden gezocht naar de “dichtstbijzijnde praktijk” van Bodyswitch en biedt de website gelegenheid tot het maken van een afspraak. Gelet hierop dienen de op de website staande bestreden uitingen te worden gezien als een onderdeel van de aanprijzing van Bodyswitch, en om die reden als reclame in de zin van artikel 1 NRC, waarover de Commissie bevoegd is te oordelen.
De Commissie is verder van oordeel dat de klacht voldoende gemotiveerd is. Uit hetgeen Bodyswitch naar voren heeft gebracht, blijkt dat de inhoud van de klacht voor haar voldoende duidelijk was om zich daartegen te verweren. Voor zover Bodyswitch zich beroept op het haar toekomende recht op vrijheid van meningsuiting, oordeelt de Commissie dat dit recht niet in de weg staat aan de toetsing of de wijze waarop Bodyswitch in de reclame-uitingen haar diensten aanprijst in overeenstemming is met de NRC.
3. Het is Bodyswitch toegestaan op haar website haar diensten en werkwijze te omschrijven en aan te prijzen. Wel dienen de mededelingen die in dit kader worden gedaan, juist te zijn en bij de gemiddelde consument geen verkeerde verwachtingen te wekken. De juistheid en eerlijkheid van de uitingen moeten door Bodyswitch aannemelijk worden gemaakt nu deze door CCUVN worden betwist. De Commissie overweegt hieromtrent als volgt.
4. Bodyswitch beoogt op haar website, zo begrijpt de Commissie, het voorschrijven en gebruik van reguliere medicatie bij (darm)ziektes aan de kaak te stellen en de behandeling van darmziektes (via Bodyswitch) door middel van de juiste voeding in plaats van medicatie aan te prijzen. In dit verband stelt Bodyswitch op haar website: “Medicijnen genezen niet, ze onderdrukken symptomen en zijn vaak DODELIJK” (uiting a) en “(…) BIJWERKINGEN TOT KANKER aan toe. Deze “patiënten” (ze worden opzettelijk ziek gehouden en nog verder ziek gemaakt) zijn in enkele weken te genezen als zij dat willen op een gezonde manier” (uiting b) en “(…) dat het overduidelijk is dat het door de voeding komt” (uiting d). Verder heeft Bodyswitch in dit verband een interview/filmpje op haar website geplaatst met “Fionulla, genezen van Crohn” (uiting c).
5. Ter onderbouwing van de juistheid van de hiervoor aangehaalde beweringen heeft Bodyswitch in de eerste plaats verwezen naar een viertal op de website lijfengezondheid.nl geplaatste artikelen. De Commissie heeft geconstateerd dat deze artikelen zijn geschreven door Frank Jonkers, oprichter van Bodyswitch Nederland. Aldus kunnen deze artikelen naar het oordeel van de Commissie niet gelden als onafhankelijke, wetenschappelijke onderbouwing van de op de website van Bodyswitch vermelde absolute stellingen ten aanzien van de rol van medicatie en voeding bij de oorzaken en genezing van (darm)ziektes.
Uit de ter verdere onderbouwing door Bodyswitch overgelegde bijsluiters bij enkele medicijnen die kunnen worden voorgeschreven bij darmziektes, blijkt dat sprake kan zijn van ernstige bijwerkingen. Daarmee is echter naar het oordeel van de Commissie nog niet aannemelijk gemaakt dat mensen die deze medicijnen voorgeschreven krijgen “opzettelijk ziek gehouden en nog verder ziek gemaakt” worden en dat zij met de juiste voeding “in enkele weken te genezen” zijn. Het op de website geplaatste interview met en filmpje van “Fionulla, genezen van Crohn” kan hiervoor evenmin als voldoende (wetenschappelijke) onderbouwing gelden. Het interview bevat de ervaring van ‘Fionulla’, die vertelt dat zij jarenlang medicijnen heeft geslikt die bij haar alleen de symptomen van de ziekte van Crohn (enigszins) bestreden, en dat zij is genezen nu zij sinds haar behandeling door Bodyswitch is gestopt met de medicijnen en haar voedingspatroon heeft aangepast. Door dit interview met filmpje onder het kopje “genezen van Crohn” op haar website te plaatsen, gebruikt Bodyswitch deze uiting als bewijs dat via de door haar aangeboden behandelmethode sprake is van genezing van de ziekte van Crohn. De in het interview gegeven persoonlijke ervaring, die op zich als toelichting op de werkwijze van Bodyswitch toelaatbaar kan worden geacht, kan echter niet worden aangemerkt als voldoende algemeen geldend (wetenschappelijk) bewijs voor de negatieve rol van medicijnen en de genezing door middel van een aangepast voedingspatroon bij de ziekte van Crohn.
Ten slotte heeft Bodyswitch (in een bijlage bij het verweer) verwezen naar op PubMed gepubliceerde studies over de rol van voeding bij darmziektes. Uit de (conclusie van de) door Bodyswitch in dit verband geciteerde review uit 2013 blijkt echter dat (nog) geen eensluidende conclusies kunnen worden getrokken en verder onderzoek nodig is: “There is little evidence from interventional studies to support specific dietary recommendations. (…) Further interventional studies of dietary manipulation are urgently required.”
6. Op grond van het voorgaande is de Commissie van oordeel dat Bodyswitch de juistheid van de bestreden uitingen – waarin wordt gesteld dat medicijnen in het algemeen niet genezen en vaak dodelijk zijn, dat personen met darmziektes met medicijnen opzettelijk ziek worden gehouden en verder ziek worden gemaakt, en dat met de juiste voeding in plaats van medicatie darmziektes kunnen genezen – onvoldoende aannemelijk heeft gemaakt. De Commissie acht deze uitingen te absoluut. Dit leidt tot het oordeel dat de bestreden uitingen gepaard gaan met onjuiste informatie als bedoeld in de aanhef van artikel 8.2 NRC. Omdat de Commissie verder van oordeel is dat de gemiddelde consument hierdoor ertoe gebracht kan worden een besluit over een transactie – een behandeling door Bodyswitch – te nemen dat hij anders niet had genomen, zijn de uitingen misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.
7. Gelet op het voorgaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie acht de reclame-uitingen in strijd met het bepaalde in artikel 7 NRC. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.