Reclame Code Commissie [1 december 2020]
De bestreden uiting
Het betreft de huis-aan-huis verspreide, uit vier pagina’s bestaande folder met als kop “het CORONA VIRUS” en als slotmededeling: “Deze folder is een initiatief van Bezorgde burgers. Editie 1-3e druk.”
De folder bevat drie pagina’s met verschillende stellingen over en kanttekeningen bij het coronavirus en de door de overheid in verband met dit virus getroffen maatregelen, de COVID-19 PCR test en COVID-19 vaccins. De tekstgedeeltes waartegen klager bezwaar maakt worden hierna onder ‘De klacht’ nader gespecificeerd.
Verder worden in de folder de volgende quotes weergegeven:
“ ‘Een blind vertrouwen in de overheid is de grootste vijand van de waarheid’ -Albert Einstein-” en
“ ‘Wie vrijheid opoffert voor veiligheid is beide niet waard’ -Benjamin Franklin-”.
Op de achterzijde van de folder staat onder het kopje “Brandbrieven”:
“Bijna 30.000 zorgprofessionals en direct betrokkenen ondertekenen brandbrieven!
Eén van de speerpunten:
“De coronamaatregelen zijn erger dan de kwaal”
www.opendebat.info: bijna 18.500 ondertekeningen
www.brandbriefggz.nl: meer dan 10.000 ondertekeningen.”
Onder het kopje “Meer weten?” staat:
“WEBSITES: YOU TUBE:
www.cafeweltschmerz.nl Blue Tiger Studio
www.corona-nuchterheid.nl Hoogleraar Karel van Wolferen
www.dlmplus.nl Sven Hulleman
www.stichtingvaccinvrij.nl Ongehoord Nederland
www.viruswaarheid.nl TTM Communicatie
www.zelfzorgcovid19.nl Pieter Stuurman”.
De klacht
Het standpunt van klager, zoals weergegeven in de klacht en de nadere toelichting daarop, wordt als volgt samengevat.
Klager stelt in het algemeen dat de folder over ‘het coronavirus’ een grote hoeveelheid stellige claims en beweringen bevat die niet of slecht onderbouwd zijn en erop gericht lijken te zijn om twijfel te zaaien over de noodzaak en effectiviteit van overheidsmaatregelen en een mogelijk vaccin tegen Covid19/corona. Dit kan leiden tot het niet-naleven van de coronamaatregelen door personen die gevoelig zijn voor dergelijke forse beweringen, zonder zich zelf in de materie te verdiepen. Dat houdt een gezondheidsrisico in, wat klager onacceptabel vindt.
Meer specifiek maakt klager bezwaar tegen de volgende onderdelen van de folder:
(1).
Door middel van de quote ‘Een blind vertrouwen in de overheid is de grootste vijand van de waarheid’ van Albert Einstein wordt opgeroepen om de informatie van de overheid te wantrouwen.
(2).
De quote ‘Wie vrijheid opoffert voor veiligheid is beide niet waard’ van Benjamin Franklin impliceert dat vrijheid een groter goed is dan de eigen veiligheid of die van medeburgers en roept in feite op tot het niet-naleven van coronamaatregelen. Dit kan naar klagers mening leiden tot verhoging van de mate van verspreiding van het coronavirus.
(3).
Datzelfde geldt volgens klager voor de mededeling “Een van de speerpunten: ‘De corona-maatregelen zijn erger dan de kwaal’”. Deze bewering wordt niet onderbouwd, maar impliceert wel dat de maatregelen niet nageleefd dienen te worden.
(4), (5) en (6).
Voor de claims “[Het coronavirus] is uitstekend te behandelen met medicijnen en supplementen (wetenschappelijk vastgesteld!)” (4), “De lockdown maatregelen veroorzaken een daling van de weerstand en een kwetsbaarheid voor andere besmettingen” (5) zijn voor zover klager weet in vrij toegankelijke media geen wetenschappelijke onderbouwingen bekend. Dit geldt ook voor de claim
“Het dragen van mondkapjes is niet bewezen effectief en is slecht voor uw gezondheid” (6). Voor zover klager weet zijn in vrij toegankelijke media geen wetenschappelijke onderbouwingen voor gezondheidsrisico’s van mondkapjes bekend.
(7).
Voor de claim “[Het coronavirus] veroorzaakt onnodige angst door manipulatie van cijfers op tv en in de media” wordt geen onderbouwing gegeven, terwijl deze claim argwaan creëert ten aanzien van cijfers die door de overheid verstrekt worden.
(8).
De claim “Het RIVM en het kabinet kunnen hun beleid NIET wetenschappelijk onderbouwen” is volgens klager slechts ten dele waar. RIVM refereert daadwerkelijk aan wetenschappelijk onderzoek. Gezien de ernst en de snelheid van verspreiding en relatieve onbekendheid met het virus, acht klager het niet verwijtbaar dat ‘niet alle feiten op voorhand wetenschappelijk onderbouwd kunnen zijn’.
(9).
De claim “Miljoenen mensen krijgen na een jaarlijks griepvaccin alsnog griep” is niet onderbouwd en de juistheid van de claim wordt door klager gemotiveerd bestreden. Volgens klager schept deze claim bij voorbaat argwaan ten aanzien van een aankomend coronavaccin.
(10).
De passage: “Voor veel virussen zijn tot nu toe geen vaccins gevonden: Ebola, Sars. Aids, Herpes enz. (…) E[e]n in grote haast geteste en geproduceerde vaccins gaan helpen?” impliceert volgens klager dat er geen vaccin gevonden zal worden en dat ‘het’ niet effectief zal zijn, nare bijwerkingen zal hebben en veel onnodig geld gaat kosten. De feitelijke onderbouwing van de onderhavige passage is beneden de maat, aldus klager, terwijl de tekst wel een grote argwaan ten aanzien van een vaccin impliceert. Als het vaccin er komt en de beoogde werking heeft, dan acht klager het opruien tot niet-vaccinatie een risico voor de volksgezondheid.
(11).
De folder bevat geen herleidbare afzender door het ontbreken van een e-mailadres, telefoon-nummer, naam van de organisatie of website.
Klager voert ten slotte aan dat verweerder zich niet mag beroepen op de vrijheid van menings-uiting, omdat de (slecht gefundeerde) meningen hem worden opgedrongen door ongeoorloofde verspreiding. In het klachtenformulier vermeldt klager in dit verband “Ondanks neeee sticker”.
Het verweer
Het standpunt van verweerder, zoals weergeven in het aanvankelijke verweer bij e-mail van 7 september 2020 en aangevuld bij e-mail van 26 oktober 2020, wordt als volgt samengevat.
In de eerste plaats betwijfelt verweerder of de klacht thuishoort bij de Commissie, omdat Bezorgde burgers volgens hem geen reclame maakt.
Verder is het volgens verweerder de vraag waarom klager het beter zou weten dan de in de folder genoemde personen of websites. De klacht bevat geen onderbouwing van de door klager geleverde kritiek en is slechts een aanval op de vrijheid van meningsuiting. In de folder wordt niet aangezet tot het niet-naleven van de coronaregels, zoals klager stelt. De folder bevat onafhankelijke informatie. Het zaaien van twijfel is niet strafbaar, maar juist nuttig. Hierdoor worden mensen, onderbouwd door inzichten van wetenschappers, aan het denken gezet over de juistheid en de legitimiteit van de coronaregels, aldus verweerder.
Vervolgens heeft verweerder de hiervoor onder (1) tot en met (10) weergegeven onderdelen van de klacht puntsgewijs weersproken. Voor zover relevant voor de beslissing wordt in het hierna volgende oordeel van de Commissie ingegaan op hetgeen hierbij door verweerder is aangevoerd.
Het oordeel van de Commissie
1.
Nu verweerder zich primair op het standpunt stelt dat Bezorgde burgers geen reclame maakt en de beoordeling van de bestreden folder daarom niet bij de Commissie thuishoort, moet in de eerste plaats worden beoordeeld of de folder van Bezorgde burgers een reclame-uiting is in de zin van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Krachtens artikel 1 NRC wordt onder reclame verstaan: iedere openbare en/of systematische directe dan wel indirecte aanprijzing van goederen, diensten en/of denkbeelden door of ten behoeve van een adverteerder. In de huis-aan-huis verspreide folder maakt de organisatie Bezorgde burgers onmiskenbaar haar mening kenbaar over ‘het coronavirus’ door onder andere vraagtekens te zetten bij de ernst van het coronavirus en kanttekeningen te plaatsen bij het beleid van de overheid en de maatregelen die in verband met het coronavirus zijn genomen. De folder valt daarmee onder de definitie van reclame voor denkbeelden in artikel 1 NRC en de Commissie mag deze reclame-uiting toetsen aan de NRC.
2.
De klacht tegen de folder komt er, kort samengevat, op neer dat verweerder met niet of slecht onderbouwde beweringen bij personen die hiervoor gevoelig zijn twijfel wil zaaien over de noodzaak en effectiviteit van de coronamaatregelen van de overheid, met volgens klager een onacceptabel risico voor de gezondheid tot gevolg. De Commissie vat de klacht zo op dat klager de folder een bedreiging acht voor de volksgezondheid in de zin van artikel 4 NRC.
3.
Als uitgangspunt geldt dat het een ieder vrij staat zijn mening kenbaar te maken over (de ernst van) het coronavirus en de maatregelen die de overheid in verband daarmee treft. Blijkens jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) zijn het informeren van anderen en het koesteren van een mening, evenals de vrijheid om ongehinderd inlichtingen en denkbeelden te ontvangen en door te geven, zelfstandige rechten. Nu de inhoud van de folder in beginsel onder de vrijheid van meningsuiting valt en deze de bescherming geniet van artikel 10 EVRM, stelt de Commissie zich bij de beoordeling van de folder terughoudend op. De toetsing van de Commissie beperkt zich tot de vraag of de wijze waarop verweerder in de folder de vrijheid van meningsuiting uitoefent in strijd is met ‘formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van (onder meer) de bescherming van de gezondheid of de rechten van anderen’ (cf. artikel 10 lid 2 EVRM). Met andere woorden, de Commissie beoordeelt of de inhoud van de folder zodanig is dat het ter bescherming van de gezondheid en rechten van anderen dringend noodzakelijk – en daardoor toelaatbaar – is om de vrijheid van meningsuiting van verweerder door middel van een gegrondverklaring van de klacht in te perken.
4.
Naar het oordeel van de Commissie is voor de gemiddelde consument voldoende duidelijk dat de beweringen en stellingen in de folder over de ernst van het coronavirus en over het beleid en de maatregelen van de overheid ter bestrijding van de verspreiding van dit virus de mening weergeven van de groep ‘Bezorgde burgers’. Het uiten van kritiek op en het plaatsen van kanttekeningen bij het beleid van de overheid is op zichzelf geen reden voor beperking van de vrijheid van meningsuiting, zolang de hiervoor genoemde grenzen aan deze vrijheid niet worden overschreden. Naar het oordeel van de Commissie blijft de inhoud van de folder binnen deze grenzen en kan het gegeven dat er verschillende opvattingen over de correctheid van deze inhoud bestaan niet tot een ander oordeel leiden. Met klager is de Commissie van oordeel dat getwijfeld kan worden aan de juistheid van de beweringen “[Het coronavirus] is uitstekend te behandelen met medicijnen en supplementen (wetenschappelijk vastgesteld!)”, “De lockdown maatregelen veroorzaken een daling van de weerstand en een kwetsbaarheid voor andere besmettingen”, “Het dragen van mondkapjes is (…) slecht voor uw gezondheid” en “Het RIVM en het kabinet kunnen hun beleid niet wetenschappelijk onderbouwen”. Aangenomen moet echter worden dat de lezer van de folder begrijpt dat deze stellingen uitsluitend de meningen van een groep betreffen en dat over deze meningen, zoals bij meningen en denkbeelden nu eenmaal het geval is, verschillend kan worden gedacht. De folder kan weliswaar twijfel zaaien over de coronamaatregelen van de overheid en beoogt dat waarschijnlijk ook, hetgeen verweerder op grond van haar uitingsvrijheid in beginsel toekomt – met verwijzing van ‘wie meer wil weten’ naar websites en uitingen op YouTube -maar behelst daarbij geen directe oproep om deze overheidsmaatregelen te negeren.
5.
Op grond van het vorenstaande is de Commissie van oordeel dat de folder niet een zodanig gevaar voor de (volks)gezondheid en/of de rechten van anderen oplevert dat de grens van de vrijheid van meningsuiting is overschreden en inperking van die vrijheid in een democratische samenleving dringend noodzakelijk is. Dit gedeelte van de klacht kan daarom niet slagen.
6.
Klagers bezwaar dat de folder geen herleidbare afzender bevat, treft doel.
In de folder, die kan worden aangemerkt als “brievenbusreclame” als bedoeld in artikel 1 van de Code Brievenbusreclame Huissampling en Direct Response Advertising (CBR), wordt slechts vermeld “deze flyer is een initiatief van Bezorgde burgers”. In de folder ontbreekt echter een adres van ‘Bezorgde burgers’ als de opdrachtgever in de zin van artikel 1 CBR.
Gelet hierop is de uiting in strijd met artikel 2 CBR, waarin – voor zover hier van belang – staat:
“De opdrachtgever dient zich in brievenbusreclame (…) zodanig te identificeren, dat hij gemakkelijk kenbaar en daadwerkelijk bereikbaar is voor de ontvanger. Naam en adres van de opdrachtgever dienen in het aanbod voor te komen, waarbij niet kan worden volstaan met een vermelding van het postbusnummer”.
7.
Tot slot merkt de Commissie op dat klager naar aanleiding van de (ook) in zijn klacht genoemde “ongeoorloofde verspreiding” van de folder en de bezorging daarvan “ondanks neeee sticker” door het secretariaat van SRC bij e-mail van 17 augustus 2020 er op is gewezen dat men zich bij een klacht over verspreiding van ongeadresseerd reclamedrukwerk eerst schriftelijk tot de afzender c.q. verspreider dient te wenden, alvorens men op dit punt een klacht bij de Commissie kan indienen. Of de verspreiding van de folder in overeenstemming is (geweest) met de daarvoor geldende regels, wordt in deze uitspraak buiten beschouwing gelaten.
8.
Op grond van het voorgaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
Gelet op het oordeel onder 6 acht de Commissie de uiting in strijd met artikel 2 CBR. Zij adviseert verweerder om voortaan niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.
Voor het overige wijst de Commissie de klacht af.
Het College van Beroep [28 oktober 2020; terugverwijzing naar Commissie]
Samenvatting van de grief
De Commissie noemt in haar beslissing een onderbouwing van de klacht die appellant nooit heeft gezien en waartegen hij zich niet heeft kunnen verweren. Om die reden kan geen sprake zijn van een weloverwogen en eerlijke beslissing.
De mondelinge behandeling
De heer [naam] deelt mee dat hij optreedt als woordvoerder van appellant. Op hetgeen ter zitting is verklaard, zal hierna, voor zoveel nodig, worden ingegaan.
Het oordeel van het College
Het secretariaat van de Stichting Reclame Code heeft naar aanleiding van het bezwaar van appellant tegen de bij de Commissie gevolgde procedure geconstateerd dat abusievelijk de e-mail van geïntimeerde van 18 augustus 2020, met daarin een nadere toelichting op de inleidende klacht, niet aan appellant is toegezonden. De Commissie heeft dit verzuim niet opgemerkt en heeft als gevolg daarvan de genoemde e-mail bij de beoordeling betrokken zonder dat appellant daarvan op de hoogte was en daarop heeft kunnen reageren.
Het beginsel van hoor en wederhoor brengt mee dat beslissingen niet mogen zijn gebaseerd op stukken waarvan een partij geen kennis heeft kunnen nemen of waarover een partij zich niet voldoende heeft kunnen uitlaten. Schending van het beginsel van hoor en wederhoor leidt tot vernietiging. Het College acht het aangewezen de zaak terug te wijzen naar de Commissie, teneinde de reclame opnieuw te doen beoordelen aan de hand van de oorspronkelijke klacht en de e-mail van 18 augustus 2020 waarin de klacht nader is toegelicht, nadat appellant de gelegenheid heeft gehad zich over deze e-mail uit te laten.
De beslissing van het College van Beroep
Het College vernietigt de beslissing van de Commissie en wijst de zaak terug naar de Commissie.
[Hieronder volgt de beslissing waartegen beroep is ingesteld]
De Reclame Code Commissie [8 oktober 2020]
De bestreden reclame-uiting
Het betreft een huis-aan-huis verspreide folder over
“het CORONA
VIRUS”.
Daarin staan, voor zover zichtbaar op de bij de klacht overgelegde afdruk, diverse uitspraken over dit virus, zoals bijvoorbeeld:
“Verspreidt zich niet in vliegtuigen waar 500 mensen tegen elkaar aan geperst zitten?
MAAR in de buitenlucht moet je anderhalve meter afstand houden!”;
“Is uitstekend te behandelen met medicijnen en supplementen (wetenschappelijk vastgesteld!)
MAAR het gebruik ervan wordt onderdrukt en vaccins worden opgedrongen”
en
“Het dragen van mondkapjes is niet bewezen effectief en slecht voor de gezondheid.
MAAR de overheid vereist dit in het OV en druk bezochte plekken?”
Op de achterzijde van de folder staat:
“Brandbrieven
Bijna 30.000 zorgpro-
fessionals en direct betrok-
kenen ondertekenen brand-
brieven!
Eén van de speerpunten:
“De coronamaatregelen
zijn erger dan de kwaal”
www.opendebat.info :
bijna 18.500 onder-
tekeningen
www.brandbriefggz.nl
meer dan 10.000 onder-
tekeningen
en
“Meer weten?
WEBSITES:
www.cafeweltschmerz.nl
www.corona-nuchterheid.nl
www.dlmplus.nl
www.stichtingvaccinvrij.nl
www.viruswaarheid.nl
www.zelfzorgcovid19.nl
YOU TUBE:
Blue Tiger Studio
Hoogleraar Karel van Wolferen
Sven Hulleman
Ongehoord Nederland
TTM Communicatie
Pieter Stuurman”
en
“Wie vrijheid opoffert voor veiligheid is
beide niet waard”
– Benjamin Franklin –
DEZE FLYER IS EEN INITIATIEF VAN BEZORGDE BURGERS. EDITIE 1 – 3E DRUK.”
De klacht
De klacht wordt als volgt samengevat.
De uiting bevat onwaarheden, misbruikt uitspraken van wijze historische figuren, zaait twijfel en zet aan tot niet naleven van coronaregels. Meer in het bijzonder maakt klager bezwaar tegen de volgende onderdelen van de folder:
1.
Door middel van de quote ‘een blind vertrouwen in de overheid is de grootste vijand van de waarheid’ van Albert Einstein wordt opgeroepen om de informatie van de overheid te wantrouwen.
2.
De quote ‘wie vrijheid opoffert voor veiligheid is beide niet waard’ van Benjamin Franklin impliceert dat vrijheid een groter goed is dan de eigen veiligheid, of die van medeburgers en roept op tot niet-naleven van coronamaatregelen, hetgeen naar klagers mening kan leiden tot verhoging van de mate van verspreiding van het coronavirus.
3.
De mededeling “Een van de speerpunten: “De coronamaatregelen zijn erger dan de kwaal”” wordt niet onderbouwd, maar impliceert dat de maatregelen niet nageleefd dienen te worden, hetgeen naar klagers mening kan leiden tot verhoging van de mate van verspreiding van het coronavirus.
4.
De claim “Is uitstekend te behandelen met medicijnen en supplementen (wetenschappelijk vastgesteld!)”: voor zover klager bekend zijn er in vrij toegankelijke media geen wetenschappelijke onderbouwingen voor een medicijn tegen corona bekend.
5.
De claim “de lockdown maatregelen veroorzaken een daling van de weerstand en een kwetsbaarheid voor andere besmettingen: voor zover klager bekend zijn er in vrij toegankelijke media geen wetenschappelijke onderbouwingen voor een daling van de weerstand of kwetsbaarheid voor andere besmettingen bekend.
6.
De claim “het dragen van mondkapjes is niet bewezen effectief en is slecht voor uw gezondheid”: voor zover klager bekend zijn er in vrij toegankelijke media geen wetenschappelijke onderbouwingen voor desbetreffende gezondheidsrisico’s.
7.
Voor de claim: “veroorzaakt onnodige angst door manipulatie van cijfers op tv en in de media” wordt geen onderbouwing gegeven, terwijl deze claim argwaan creëert ten aanzien van cijfers die door de overheid verstrekt worden.
8.
De claim “Het RIVM en het kabinet kunnen hun beleid NIET wetenschappelijk onderbouwen” is slechts ten dele waar. RIVM refereert daadwerkelijk aan wetenschappelijk onderzoek. Gezien de ernst en snelheid van verspreiding, en relatieve onbekendheid met het virus, is het naar klagers mening niet verwijtbaar dat “niet alle feiten op voorhand wetenschappelijk onderbouwd kunnen zijn”.
9.
De claim “Miljoenen mensen krijgen na een jaarlijks griepvaccin alsnog griep” is niet onderbouwd. Gezien het lage infectiepercentage van griep betreft het zeker geen miljoenen (in Nederland). Bovendien werkt een “griepvirus” (kennelijk bedoelt klager: “griepvaccin”) anders dan een mogelijk “corona-virus” (kennelijk bedoelt klager: “een mogelijk coronavaccin”): een “griepvirus” (kennelijk: “griepvaccin”) bevat enkele van de influenzastammen die naar verwachting in een seizoen zullen toenemen, maar niet alle, waardoor de mogelijkheid bestaat dat stammen die niet in het “virus” (kennelijk: vaccin) is opgenomen alsnog de kop opsteken. Ook wordt lang niet iedereen
gevaccineerd. Een coronavaccin zal gericht zijn op het virus en zijn varianten, waarvan het RNA en andere eigenschappen nauwkeurig in kaart zijn gebracht. De onderhavige claim schept al bij voorbaat argwaan ten aanzien van een aankomend vaccin.
10.
De passage: “Voor veel virussen zijn tot nu toe geen vaccins gevonden: Ebola, Sars. Aids, Herpes enz. (…) Een in grote haast geteste en geproduceerde vaccins gaan helpen?” impliceert dat er geen vaccin gevonden zal worden, dat “het” niet effectief zal zijn, nare bijwerkingen zal hebben en veel onnodig geld gaat kosten. Voor Sars is overigens wel een prototype vaccin ontwikkeld dat niet op grote schaal is toegediend, gezien de veranderde infectiegraad.
De feitelijke onderbouwing van de onderhavige passage is beneden de maat, maar impliceert wel
een grote argwaan ten aanzien van een vaccin. Mocht het vaccin er komen en de beoogde werking
hebben, dan is het opruien tot niet-vaccinatie een risico voor de volksgezondheid, aldus klager.
11.
De folder bevat geen herleidbare afzender “(een e-mailadres, telefoonnummer, naam van organisatie, website)”, zo stelt klager.
Deze folder is er zonder feitelijke onderbouwing duidelijk op gericht om twijfel en argwaan te zaaien over corona-maatregelen. Klager vindt dat dit kan leiden tot het niet-naleven van deze maatregelen door personen die gevoelig zijn voor dergelijke forse beweringen, zonder zich zelf in de materie te verdiepen. Dat houdt een gezondheidsrisico in, dat volgens klager onacceptabel is.
Klagers pleidooi richt zich niet op het klakkeloos accepteren van overheidscommunicatie en
-maatregelen, maar naar klagers mening doet de Nederlandse overheid op dit moment
beter haar best om onderbouwd maatregelen af te wegen, dan dat de claims in de bestreden folder worden onderbouwd.
Indien de makers van de folder te achterhalen zijn, dan mogen zij zich, wat klager betreft, niet beroepen op de vrijheid van meningsuiting, omdat de onderhavige meningen klager worden “opgedrongen door ongeoorloofde verspreiding”.
E-mail van 1 september 2020 van [naam]
In reactie op de vraag van het secretariaat van SRC of de klacht aan hem kan worden toegestuurd, waarna hij inhoudelijk kan reageren, heeft [naam -voor zover van belang- het volgende meegedeeld:
“Ik heb de flyer zelf niet gemaakt. Ik heb de pdf in mijn bezit gekregen en mensen bestellen flyers bij mij. Die doe ik zelf niet in de bus.
Ik weet dus niet of ik degene ben die u moet hebben, maar u mag mij gerust als correspondentie adres gebruiken. Ik weet niet precies wat de aard van de klacht is, maar ik kan wel wat doorcommuniceren naar mijn afnemers.
Ik hoor graag wat het probleem is”.
E-mail van 2 september 2020 van het secretariaat van SRC
Kort samengevat is aan [naam] meegedeeld dat hij in de gelegenheid wordt gesteld om inhoudelijk op de klacht te reageren, aangezien hij de folder verspreidt onder zijn afnemers. Gelet op de inhoud van de e-mail van 1 september 2020 van [naam] is ook aan hem meegedeeld dat het secretariaat graag verneemt wie eventuele andere afnemers/verspreiders van de folder zijn, zodat ook zij in de gelegenheid kunnen worden gesteld om op de klacht te reageren.
E-mail van 7 september 2020 van [naam]
De inhoud van deze e-mail wordt als volgt samengevat.
Ten eerste is het de vraag of de onderhavige klacht bij de Reclame Code Commissie thuishoort. “We maken namelijk geen reclame”, aldus [naam].
Met betrekking de verschillende onderdelen van de klacht wordt het volgende opgemerkt.
a.
“Bevat onwaarheden”.
Klager maakt niet kenbaar wat onwaar zou zijn, en de vraag is waarom klager het beter zou weten dan “wij” of “de betreffende websites”.
b.
“Misbruikt uitspraken van wijze historische figuren”: Zowel het gebruiken van deze uitspraken als het oordelen erover valt onder de vrijheid van meningsuiting en is niet strafbaar, sterker nog, het is een groot goed dat beschermd moet worden.
c.
“Zaait twijfel”.
Twijfel zaaien is niet strafbaar, sterker nog, is zeer nuttig. “Twijfel is beter dan vastberaden de verkeerde kant op. Anders geformuleerd: wij zetten mensen aan het denken”, aldus
d.
“Zet aan tot niet naleven coronaregels”.
[naam] stelt: “Dat doen wij niet, wij zetten aan tot nadenken over de juistheid en legitimiteit van de coronaregels. Dit wordt onderbouwd door inzichten van wetenschappers”.
Het oordeel van de Commissie
1.
De Commissie stelt het volgende voorop.
a.
Waar klager aan het slot van de klacht spreekt over “meningen (…) opgedrongen door ongeoorloofde verspreiding”, doelt hij kennelijk op zijn mededeling in het online klachtenformulier dat de folder is bezorgd “ondanks neeee sticker”. In verband met deze sticker heeft het secretariaat van SRC klager bij e-mail van 17 augustus 2020 gewezen op artikel 5 van de Code Verspreiding Ongeadresseerd Reclamedrukwerk, op grond waarvan men zich bij een klacht over verspreiding eerst schriftelijk tot de afzender c.q. verspreider dient te wenden, alvorens men op dit punt een klacht bij de Commissie kan indienen. Vervolgens heeft klager het secretariaat van SRC bij e-mail van 18 augustus 2020 bedankt voor deze “tip”.
Gelet op het bovenstaande zal de Commissie haar oordeel beperken tot (i) de vraag of de bestreden folder als reclame kan worden aangemerkt en zo ja (ii) of deze folder in strijd is met de Nederlandse Reclame Code (NRC).
b.
Bij de klacht is een afdruk van de folder overgelegd en het komt de Commissie voor dat het hier niet de gehele folder betreft. In de klacht haalt klager namelijk tekstgedeelten aan die niet voorkomen op deze afdruk, maar wel in de folder waarvan een volledige kopie is overgelegd in dossier 2020/00434, betreffende een klacht tegen een eerdere druk van de folder. De Commissie gaat er voor haar oordeel van uit dat de betreffende bestreden tekstgedeelten ook zijn opgenomen in de thans bestreden, 3e druk van de folder.
2.
De bestreden folder moet worden aangemerkt als een openbare, directe aanprijzing van denkbeelden door een adverteerder, namelijk de organisatie “bezorgde burgers” en daarmee als reclame in de zin van artikel 1 NRC.
Klager heeft de juistheid van 10 mededelingen in de folder gemotiveerd weersproken en heeft opgemerkt dat de folder geen herleidbare afzender bevat.
Vervolgens heeft de Commissie één inhoudelijke reactie op de klacht ontvangen, afkomstig van een afzender die heeft meegedeeld dat hij als correspondentieadres mag worden gebruikt, en die naar de Commissie aanneemt namens “bezorgde burgers” heeft gereageerd, waar hij in zijn inhoudelijke reactie spreekt over “we” (1x) en “wij” (5x).
3.
De uiting houdt (zoals hierboven overwogen) een aanprijzing in van denkbeelden en moet in haar geheel worden beschouwd. Bezorgde burgers (hierna: “verweerder”) maken in de uiting onmiskenbaar een standpunt kenbaar: zij zetten vraagtekens bij het beleid van de overheid met betrekking tot het coronavirus en bij in dit verband genomen maatregelen. Ter onderbouwing hiervan neemt verweerder, met enige overdrijving, diverse stellingen in, van meer of minder feitelijke aard. De gemiddelde consument zal deze strekking van de uiting niet ontgaan.
Uitgaande van het bovenstaande en met inachtneming van de terughoudendheid die de Commissie betracht bij het toetsen van uitingen als de onderhavige aan de NRC, oordeelt zij -in de context van de gehele uiting- als volgt over de verschillende bestreden tekstgedeelten.
Ad 1 en 2.
Deze uitspraken van Albert Einstein respectievelijk Benjamin Franklin zal de gemiddelde lezer plaatsen in het licht van de in de gehele folder -door verweerder- gezette vraagtekens bij het overheidsbeleid met betrekking tot het coronavirus en de daarmee samenhangende veiligheidsmaatregelen. De Commissie ziet geen, althans niet voldoende aanleiding om de uiting, gelet op (één van) deze uitspraken in strijd met de NRC te achten.
Ad 3.
De mededeling “Eén van de speerpunten: “De coronamaatregelen zijn erger dan de kwaal”” staat onder de tekst:
“Brandbrieven”
Bijna 30.000 zorgpro-
fessionals en direct betrok-
kenen ondertekenen brand-
brieven!”
De Commissie begrijpt hieruit dat in deze brandbrieven het standpunt ingenomen wordt:
“De coronamaatregelen zijn erger dan de kwaal” en op dit standpunt vestigt verweerder in de bestreden uiting de aandacht, in het kader van de door haar gestelde vraagtekens bij het overheidsbeleid met betrekking tot het coronavirus en de in dit verband genomen maatregelen.
Naar het oordeel van de Commissie is voor de gemiddelde lezer voldoende duidelijk dat men verschillend kan denken over de ernst van “de coronamaatregelen” en de Commissie acht de hier bestreden mededeling niet ontoelaatbaar.
Ad 4.
Gelet op klagers gemotiveerde betwisting van de mededeling “Is uitstekend te behandelen met medicijnen en supplementen (wetenschappelijk vastgesteld!)” had het op de weg van verweerder gelegen om de juistheid van deze, merendeels feitelijke mededeling aannemelijk te maken. Dat heeft verweerder niet gedaan. Nu de juistheid van deze mededeling niet is komen vast te staan, acht de Commissie de uiting in zoverre in strijd met de waarheid als bedoeld in artikel 2 NRC.
Ad 5.
Gelet op klagers gemotiveerde betwisting van de mededeling “de lockdown maatregelen veroorzaken een daling van de weerstand en een kwetsbaarheid voor andere besmettingen” had het op de weg van verweerder gelegen om de juistheid van deze mededeling, van feitelijke aard aannemelijk te maken. Dat heeft verweerder niet gedaan. Nu de juistheid van deze mededeling niet is komen vast te staan, acht de Commissie de uiting ook wat dit betreft in strijd met de waarheid als bedoeld in artikel 2 NRC.
Ad 6.
Gelet op klagers gemotiveerde betwisting van de mededeling “het dragen van mondkapjes (…) is slecht voor uw gezondheid” had het op de weg van verweerder gelegen om de juistheid van deze mededeling, van feitelijke aard, aannemelijk te maken. Dat heeft verweerder niet gedaan. Nu de juistheid van deze mededeling niet is komen vast te staan, acht de Commissie de uiting ook in dit opzicht in strijd met de waarheid als bedoeld in artikel 2 NRC.
Ad 7.
Van de mededeling “veroorzaakt onnodige angst door manipulatie van cijfers op tv en in de media” is, bij gebreke van een nadere toelichting op het gestelde, niet duidelijk waarop verweerder precies doelt. Wat daarvan zij, het komt de Commissie voor dat de lezer deze uitspraak zal plaatsen in de context van het in de uiting vervatte ongenoegen van verweerder over het overheidsbeleid ten aanzien van het coronavirus en de daarmee samenhangende veiligheidsmaatregelen en de Commissie acht de hier bestreden mededeling niet ontoelaatbaar.
Ad 8.
Gelet op klagers gemotiveerde betwisting van de mededeling “Het RIVM en het kabinet kunnen hun beleid NIET wetenschappelijk onderbouwen” -volgens klager is deze mededeling slechts deels waar- had het op de weg van verweerder gelegen om de juistheid van deze mededeling, van feitelijke aard, aannemelijk te maken. Dat heeft verweerder niet gedaan. Daarbij komt dat het gebruik van het woord ‘(niet)’ ‘kunnen’ in dit verband meebrengt dat verweerder in feite stelt dat het volledig onmogelijk is, nu en in de toekomst, dat de overheid het beleid wetenschappelijk kan onderbouwen. Dit is zodanig absoluut, terwijl niet kan worden uitgesloten dat dit anders is of wordt, dat deze uiting in zijn algemeenheid niet als juist heeft te gelden. Nu de juistheid van deze mededeling niet is komen vast te staan, acht de Commissie de uiting ook in dit opzicht in strijd met de waarheid als bedoeld in artikel 2 NRC.
Ad 9 en 10.
De hier bestreden tekstgedeelten maken deel uit van een passage met als aanhef “COVID-19 vaccins:” waarin verweerder de lezer tot slot vraagt “Wat denkt u?”
Kort samengevat uit verweerder in deze passage twijfels over de effectiviteit van griepvaccins en over de vraag of één of meer COVID-19 vaccins zullen worden gevonden, die zullen helpen. De wijze waarop dit gebeurt acht de Commissie niet van dien aard dat aannemelijk is dat bij de gemiddelde lezer van de folder “argwaan” wordt geschapen “ten aanzien van een aankomend vaccin” en/of dat er sprake is van een “opruien tot niet-vaccinatie”, zoals de Commissie dit onderdeel van de klacht begrijpt.
In dit verband overweegt de Commissie nog dat in de mededeling “Miljoenen mensen krijgen na een jaarlijks griepvaccin alsnog griep” niet de suggestie besloten ligt dat dit in Nederland het geval is.
Ad 11.
In de folder, die moet worden aangemerkt als “brievenbusreclame” als bedoeld in artikel 1 van de Code Brievenbusreclame Huissampling en Direct Response Advertising (CBR), staat:
“DEZE FLYER IS EEN INITIATIEF VAN BEZORGDE BURGERS”. In de uiting ontbreekt echter een adres van “Bezorgde burgers” ofwel de opdrachtgever in de zin van artikel 1 CBR. Gelet hierop is de uiting in strijd met artikel 2 CBR, waarin -voor zover hier van belang- staat:
“De opdrachtgever dient zich in brievenbusreclame (…) zodanig te identificeren, dat hij gemakkelijk kenbaar en daadwerkelijk bereikbaar is voor de ontvanger. Naam en adres van de opdrachtgever dienen in het aanbod voor te komen, waarbij niet kan worden volstaan met een vermelding van het postbusnummer”.
De beslissing van de Reclame Code Commissie
Gelet op het oordeel onder 3, ad 4, 5, 6 en 8 acht de Commissie de uiting in strijd met artikel 2 NRC.
Gelet op het oordeel onder 3, ad 11 acht zij de uiting in strijd met artikel 2 CBR.
De Commissie adviseert verweerder om voortaan niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.
Voor het overige wijst zij de klacht af.