De bestreden uitingen
Het betreft:
1.
Een uiting van VWS op televisie, waarin wordt gezegd:
“Om jezelf en uiteindelijk de mensen om je heen te beschermen tegen het coronavirus is vaccineren de belangrijkste stap. Dus laten we onze mouwen opstropen. Als we ons laten vaccineren, krijgen we stapje voor stapje meer vrijheid terug. Elk goedgekeurd vaccin is op tienduizenden mensen getest. Zo weten we dat het ons goed beschermt en veilig is. Het is begrijpelijk als je vragen hebt. Antwoorden vind je op coronavaccinatie.nl”.
2.
Een uiting van VWS op de radio met de tekst:
“Iedereen verlangt naar een leven zonder coronaregels. Vaccineren is hierin de belangrijkste stap.
Dus laten we onze mouwen opstropen. Elk vaccin dat is goedgekeurd, is op tienduizenden mensen getest. Zo weten we zeker dat het ons goed beschermt tegen het virus en ook veilig is.
Als we ons laten vaccineren, krijgen we stapje voor stapje meer vrijheid terug. Het is begrijpelijk als je vragen hebt. Voor antwoorden, bel 0800-1351”.
De klacht
De klacht wordt als volgt samengevat.
In de spotjes wordt naar voren gebracht dat het vaccin op tienduizenden is getest en effectief en veilig is bevonden. Dit is niet, althans gedeeltelijk niet waar. Klaagster voert hiertoe het volgende aan.
a.
Het vaccin is niet goedgekeurd, maar voorlopig toegelaten door de EMA.
b.
De minister en de heer Van Dissel hebben de Kamer meegedeeld dat het een nieuw experimenteel vaccin betreft, wat dus mogelijk risico’s met zich brengt.
c.
Zowel mevrouw Koopmans als het CBG hebben in een persconferentie meegedeeld dat er over de werking nog te weinig data beschikbaar zijn. Zij verwachten dat men minder ziek wordt en weten niet of men weliet besmet kan worden dan wel besmettelijk is voor anderen.
d.
Ten slotte zeggen zowel de minister als de WHO dat men zich aan de maatregelen moet houden, ook wanneer men gevaccineerd is.
Op basis van de onderhavige reclame krijgen veel mensen de indruk dat ze hun vrijheid terugkrijgen na de vaccinatie, dat deze vaccinatie hen en de omgeving beschermt en dat het vaccin veilig is. Deze drie zaken zijn echter niet waar of nog onzeker, aldus klaagster. Naar haar mening is de bestreden reclame dan ook misleidend en mogelijk schadelijk voor de
volksgezondheid.
Het verweer
In zijn reactie op de klacht, heeft VWS -samengevat- onder meer het volgende meegedeeld.
Het bestreden radiospotje is geen reclame in de zin van artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Het spotje prijst namelijk geen product of denkbeeld aan, maar is informatief van aard. Het publiek wordt voorgelicht over de vaccinaties tegen het coronavirus.
Voor zover klaagster zich beroept op de Code Publiekreclame voor Geneesmiddelen (CPG) wijst VWS op de beslissing van 12 januari 2021 (dossiernummer JAN 2021/00098) van het Secretariaat van de Stichting Reclame Code naar aanleiding van een vergelijkbare klacht. Geoordeeld werd dat de CPG niet van toepassing is op de in dat dossier bestreden advertentie, omdat deze advertentie ziet op informatie betreffende gezondheid of ziekte bij de mens als bedoeld in artikel 2 CPG. Naar de mening van VWS is in dit geval sprake van een spotje dat voorlichting geeft over het coronavaccin en dus niet van reclame. De CPG is daarom niet van toepassing.
Voor zover de Commissie mocht oordelen dat er wel sprake is van reclame, is er geen sprake van onwaarheden of misleiding, om de volgende redenen.
i.
In het radiospotje wordt niet gesuggereerd dat een gevaccineerde zich niet meer aan de coronamaatregelen hoeft te houden. In het spotje is naar voren gebracht dat vaccineren op
den duur stap voor stap tot meer vrijheid kan leiden. Hiermee wordt gedoeld op de geleidelijke versoepeling van de coronamaatregelen. Indien de vaccinatiegraad steeds hoger wordt, zal het steeds minder nodig zijn om maatregelen te nemen ter bescherming van de bevolking. Een groot deel van de bevolking is dan immers gevaccineerd en daarmee beschermd tegen ernstige verschijnselen van het virus. Dit zal een geleidelijk proces zijn.
ii.
In het spotje wordt voor meer informatie naar de website www.coronavaccinatie.nl verwezen. Daar is ook informatie te vinden over de verschillende vaccins, namelijk die van Moderna repectievelijk BioNTech/Pfizer (Comirnaty) en AstraZeneca. Klaagsters stelling dat VWS geen informatie over de bijwerkingen van de vaccins heeft verstrekt, klopt derhalve niet, aldus VWS.
iii.
Volgens klaagster wordt in het radiospotje gesuggereerd dat “het vaccin” onvoorwaardelijk is toegelaten. Deze stelling klopt niet. In het spotje wordt opgemerkt dat het vaccin door de
EMA is goedgekeurd. Goedkeuring door de EMA duidt op zowel voorwaardelijke als onvoorwaardelijke goedkeuring. Een vaccin wordt goedgekeurd voor (voorwaardelijke) toelating tot de markt, waar de Europese Commissie over beslist. Een voorwaardelijke goedkeuring wordt
alleen afgegeven wanneer er bij een ernstig ziekteverloop nog geen betere behandelopties zijn. De EMA heeft drie coronavaccins onder voorwaarden goedgekeurd. Nog niet alle informatie uit de onderzoeken is compleet en bekend. Wel zijn er, op basis van de beschikbare informatie, voldoende aanwijzingen dat de positieve effecten van het vaccin opwegen tegen de risico’s, aldus VWS. De fabrikant is verplicht de komende twee jaar onderzoek te blijven doen en bijvoorbeeld bijwerkingen bij te houden en daarover aanvullende informatie in te dienen. Dat kan te zijner tijd leiden tot het intrekken van de voorwaardelijke toelating of het omzetten van de voorwaardelijke toelating in een ‘gewone’ toelating.
De mondelinge behandeling
Het standpunt van VWS is nader toegelicht. Op die toelichting zal worden teruggekomen in het oordeel.
Het oordeel van de Commissie
1.
Gelet op het gevoerde verweer dient allereerst de vraag te worden beantwoord of de bestreden uitingen moeten worden aangemerkt als reclame als bedoeld in artikel 1 NRC. De Commissie beantwoordt die vraag bevestigend en overweegt daartoe het volgende. Elk van de uitingen houdt een openbare aanprijzing in, door een adverteerder (VWS), van het denkbeeld dat men er goed aan doet zich te laten vaccineren tegen het coronavirus. “Vaccineren” wordt namelijk aangemerkt als “de belangrijkste stap” om “jezelf en uiteindelijk de mensen om je heen te beschermen tegen het coronavirus” respectievelijk voor “een leven zonder coronaregels” en in dit verband wordt de oproep gedaan: “Dus laten we onze mouwen opstropen”. Van puur informatieve aard, zoals door VWS gesteld, zijn de bestreden uitingen dus niet.
2.
Klaagster vindt de bestreden uitingen (deels) onwaar, misleidend en mogelijk schadelijk voor de gezondheid. Ter onderbouwing hiervan stelt zij -samengevat- dat er nog sprake is van onzekerheid over de werking van “het vaccin” en mogelijke risico’s van het gebruik ervan. De Commissie oordeelt hierover als volgt.
3.
Waar klaagster spreekt over “het vaccin” stelt de Commissie voorop dat in geen van de uitingen wordt gesproken over een specifiek vaccin, maar dat meer in het algemeen wordt gezegd: “Elk goedgekeurd vaccin is op tienduizenden mensen getest” respectievelijk “Elk vaccin dat is goedgekeurd, is op tienduizenden mensen getest”.
4.
Voor zover klaagster bezwaar maakt tegen de woorden “goedgekeurd vaccin” respectievelijk “elk vaccin dat is goedgekeurd” overweegt de Commissie dat VWS bij verweer heeft meegedeeld dat “goedgekeurd” hier verwijst naar goedkeuring door de EMA (European Medicines Agency), dat goedkeuring door de EMA zowel voorwaardelijk als onvoorwaardelijk kan zijn en dat de EMA drie coronavaccins onder voorwaarden heeft goedgekeurd. Nu klaagster niet heeft weersproken dat er sprake is van een dergelijke goedkeuring onder voorwaarden acht de Commissie het woord “goedgekeurd” in de bestreden uitingen niet ontoelaatbaar.
5.
Over elk goedgekeurd vaccin wordt in de uitingen gezegd dat het op tienduizenden mensen is getest en dat we zo weten dat het ons goed beschermt (tegen het virus) en ook veilig is. Klaagster stelt dat er nog sprake is van onzekerheid over de werking van “het vaccin” en mogelijke risico’s van het gebruik daarvan. Vervolgens heeft VWS erop gewezen dat ook na de in de uitingen bedoelde goedkeuring onderzoek en nadere informatieverstrekking nodig blijft, bijvoorbeeld over bijwerkingen.
Naar het oordeel van de Commissie brengt het gegeven dat er nader onderzoek wordt uitgevoerd nog niet mee dat de mededelingen “Elk goedgekeurd vaccin is op tienduizenden mensen getest. Zo weten we dat het ons goed beschermt en veilig is” respectievelijk “Elk vaccin dat is goedgekeurd, is op tienduizenden mensen getest. Zo weten we zeker dat het ons goed beschermt tegen het virus en ook veilig is” onjuist of onvolledig zijn.
6.
In de televisiereclame wordt gezegd: “Om jezelf en uiteindelijk de mensen om je heen te beschermen tegen het coronavirus, is vaccineren de belangrijkste stap”. Ter zitting heeft VWS voldoende aannemelijk gemaakt dat vaccinatie met zich brengt dat de kans kleiner wordt dat mensen door hoesten en niezen worden besmet en dat door zogenaamde “groepsbescherming” ook niet-gevaccineerden beter beschermd zullen zijn tegen het virus. De Commissie constateert dat uit de volzin “Om jezelf en uiteindelijk de mensen om je heen te beschermen tegen het coronavirus is vaccineren de belangrijkste stap” niet direct valt op te maken op welke (mate van) bescherming VWS hier precies doelt, maar op basis van het voorgaande ziet zij onvoldoende aanleiding om te oordelen dat deze mededeling in strijd is met de waarheid of anderszins in strijd is met de NRC.
7.
In elk van de uitingen wordt gezegd: “Als we ons laten vaccineren, krijgen we stapje voor stapje meer vrijheid terug”. Naar het oordeel van de Commissie ligt in deze mededeling niet de suggestie besloten dat men, zodra men gevaccineerd is, volledig zijn vrijheid terugkrijgt en zich niet meer aan de coronamaatregelen hoeft te houden. De mededeling ziet duidelijk op de langere termijn en het geleidelijk terugkrijgen van “meer vrijheid”.
8.
Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie wijst de klacht af.