De bestreden reclame-uitingen

Het betreft een radiocommercial en een buiten een supermarkt hangende zogenoemde ‘Out of Home’ bewegende digitale poster van Wakker Dier.

De radiocommercial luidt:

“We eten en drinken nogal wat zuivel in Nederland. De gemiddelde koe moet daarvoor 35.000 liter melk geven in haar leven. 35.000 liter. En ze wordt maar zes jaar. Dan is ze leeggezogen. Uitgeput. En wordt ze afgedankt. Zuivel is niet zo zuiver als we denken. Kijk op wakkerdier.nl.”

De digitale poster bevat een foto van een koe, op haar zij liggend in (een ligbox in) een stal. Boven in de uiting staat (het logo van) “Wakker Dier”. Onder de foto staat de tekst: “Veel melkkoeien worden na 6 jaar afgedankt.” Ter zitting is gebleken dat deze tekst beweegt, waarna de volgende zinsnede in beeld verschijnt: “Zuivel is niet zo zuiver als we denken. Kijk op wakkerdier.nl.”

De klacht

Klager vindt het schandalig hoe Wakker Dier onder volgens hem valse voorwendselen een verkeerde stand van zaken weergeeft. Door overheidsingrijpen moesten veel koeien gedwongen vroegtijdig naar de slacht. Wakker Dier maakt daar nu misbruik van met de mededeling dat koeien maar zes jaar worden. Veel koeien worden heel veel ouder. Klager maakt een vergelijking met als hobby gehouden huisdieren, waarvan de gemiddelde leeftijd bij overlijden nog lager ligt dan zes jaar als gevolg van het gebrek aan kennis over de verzorging van huisdieren. Deze waarheid wordt echter door Wakker Dier doodgezwegen, omdat zij afhankelijk is van deze houders van huisdieren als haar donateurs. Volgens klager is Nederland wereldkampioen in de landbouw en is de gehele wereld jaloers op de kunde van de boeren, waarbij dierenwelzijn “zeer hoog op de ladder staat”.

Het verweer

Het standpunt van Wakker Dier, zoals weergeven in haar verweer en nader toegelicht ter zitting, wordt als volgt samengevat.

In de eerste plaats licht Wakker Dier in het algemeen toe waarom zij, als organisatie die opkomt voor het welzijn van de dieren in de veehouderij, de dierenwelzijnsproblemen in de zuivelsector aankaart. De melkveesector in Nederland wordt steeds intensiever en de melkproductie per koe is in de loop der jaren fors gestegen. Volgens Koninklijke Coöperatie CRV, de autoriteit op het gebied van dataverstrekking over melkvee in Nederland, is de gemiddelde levensproductie van een melkkoe (in 2020) 35.000 liter melk. Die productie wordt gemiddeld in vier jaar bereikt. De meeste koeien krijgen rond hun tweede jaar hun eerste kalf (nodig voor de melkproductie) en worden gemiddeld ternauwernood zes jaar. Dan zijn ze door uitputting en resulterende ziekten zoals klauwproblemen, uierontstekingen en verminderde vruchtbaarheid niet langer ‘gewenst’ op het melkveebedrijf en gaan ze naar de slacht. De combinatie van veel melk geven, de leefomstandigheden in de stal waar koeien – ook weidekoeien – het grootste deel van hun leven doorbrengen en in sommige gevallen een genetische aanleg die is gecorreleerd met een hoge melkgift, zorgt voor deze gezondheidsproblemen. Buiten de intensieve melkproductie kunnen koeien twintig jaar worden en een gezonde koe bereikt haar productiepiek pas rond haar achtste of negende jaar, waarna haar melkproductie nog jaren op een hoog peil blijft. Volgens de universiteit Wageningen ligt de optimale economische levensduur van een melkkoe tussen twaalf en zestien jaar. Dat koeien niettemin veel eerder naar de slacht gaan, is veeleer het gevolg van eerdergenoemde gezondheidsproblemen, aldus Wakker Dier.

Wakker Dier vermoedt dat klager met de klacht dat de gemiddelde slachtleeftijd van zes jaar het gevolg is van overheidsingrijpen doelt op het fosfaatbeleid van de overheid. Kort gezegd werden boeren in 2017/2018 door de overheid verplicht om het aantal koeien dat zij hadden terug te brengen naar het niveau van medio 2015, om aldus te kunnen voldoen aan de Europese regels omtrent fosfaat. Wakker Dier verwijst naar cijfers van Koninklijke Coöperatie CRV om aan te tonen dat de huidige slachtleeftijd van zes jaar geen historisch dieptepunt of extremiteit is die hoofdzakelijk wordt veroorzaakt door grotere afvoer in 2017/2018. De reden dat de slachtleeftijd al jarenlang laag is, is volgens Wakker Dier te vinden in de eerdergenoemde belangrijkste redenen voor afvoer: aanhoudende uier- en klauwproblemen en verminderde vruchtbaarheid, die zijn gerelateerd aan de leefomstandigheden in de melkveehouderij.

Of het met de verzorging van huisdieren in Nederland slechter is gesteld dan met die van melkkoeien, zoals klager stelt, doet hier volgens Wakker Dier niet ter zake. Wakker Dier richt zich statutair niet op huisdieren, maar op dieren in de veehouderij en daar gaat deze campagne over. Evenmin is van belang of het in het buitenland mogelijk slechter is gesteld met het welzijn van koeien dan in Nederland. Het overgrote deel van de zuivel in het Nederlandse zuivelschap komt van Nederlandse boeren. Voor de Nederlandse consument is het dus relevant hoe het is gesteld met het dierenwelzijn op Nederlandse melkveehouderijen. Dat het er in het buitenland wellicht slechter aan toe gaat, mag Wakker Dier niet belemmeren om welzijnsproblemen in de Nederlandse veehouderij aan te kaarten.

Het oordeel van de Commissie

1.

In de bestreden radiocommercial beschrijft Wakker Dier het lot van de ‘gemiddelde’ koe op een melkveebedrijf, die in haar leven 35.000 liter melk moet geven voor de zuivel die in Nederland wordt gebruikt en vervolgens ‘leeggezogen’ en ‘uitgeput’ op de leeftijd van zes jaar wordt ‘afgedankt’. Wakker Dier concludeert op basis hiervan: “Zuivel is niet zo zuiver als we denken”, en verwijst ten slotte naar haar website. Op de digitale poster baseert Wakker Dier de conclusie “Zuivel is niet zo zuiver als we denken” op de slachtleeftijd van de koe: “Veel melkkoeien worden na 6 jaar afgedankt”. Ook in deze uiting verwijst Wakker Dier naar haar website. Kern van de klacht is dat Wakker Dier met de genoemde slachtleeftijd van zes jaar een onjuist beeld van de gang van zaken bij Nederlandse melkveehouderijen geeft.

2.

Naar het oordeel van de Commissie is voor de gemiddelde consument voldoende duidelijk dat de uitingen de opvatting van Wakker Dier over de problemen voor melkkoeien in de zuivelindustrie weergeven en zijn bedoeld om consumenten van die problemen bewust te maken. Voor een dergelijke opiniërende en als bijdrage aan het maatschappelijk debat bedoelde verkondiging van een denkbeeld in reclame geldt een ruime vrijheid van meningsuiting. Dat geldt ook voor een denkbeeld waarover verschillend kan worden gedacht, zoals bij meningen en denkbeelden nu eenmaal het geval is. Bij de beoordeling van de uitingen stelt de Commissie zich daarom terughoudend op. Zij beperkt haar toetsing tot de vraag of de wijze waarop Wakker Dier in de commercial haar mening verkondigt de grenzen van de vrijheid van meningsuiting te buiten gaat.

3.

Dat is naar het oordeel van de Commissie niet het geval. De ruime vrijheid van meningsuiting laat een eenzijdige benadering in reclame toe. Wakker Dier mag als haar mening verkondigen dat ‘zuivel niet zo zuiver is als we denken’ wegens de leefomstandigheden van de gemiddelde melkkoe en de gezondheidsproblemen die er volgens haar de oorzaak van zijn dat deze koe al op de leeftijd van zes jaar wordt geslacht. Dat de huidige gemiddelde slachtleeftijd van zes jaar het gevolg is van overheidsingrijpen, is door Wakker Dier voldoende gemotiveerd en met stukken onderbouwd weersproken. Niet kan worden gezegd dat de uitingen op de in de klacht aangevoerde gronden of anderszins feitelijk onjuist zijn. Of de gemiddelde leeftijd waarop huisdieren overlijden lager is dan die van melkkoeien is voor de onderhavige zaak niet van belang. Evenmin is relevant of de leefomstandigheden voor koeien op melkveehouderijen in het buitenland slechter zijn dan die in Nederland, nu de uitingen specifiek op de gemiddelde Nederlandse situatie en Nederlandse zuivel betrekking hebben.

4.

Op grond van het voorgaande is de Commissie van oordeel dat Wakker Dier in de commercial en de poster waarin zij stelt “Zuivel niet zo zuiver als we denken” niet de grenzen overschrijdt van de haar toekomende vrijheid om haar mening in reclame te uiten. Daarom wordt als volgt beslist.

De beslissing

De Commissie wijst de klacht af.