De bestreden reclame-uiting

Het betreft een advertentie in “De Streekkrant” van 30 november 2016. Daarin staat onder het kopje: “Nu € 3200 subsidie op nieuwe Laminox pellet cv-ketel” onder meer:

“Vervang uw gas cv-ketel nu door een pellet-cv ketel!

Spaar het milieu en verdien veel geld!”. 

De klacht

De klacht wordt als volgt samengevat.

De zinsnede “Spaar het milieu” is misleidend en in strijd met de artikelen 2 en 3 van de Milieu Reclame Code (MRC). Klager verwijst naar de dossiers 2012/01141, 2016/00397, 2016/00399, 2016/00400 en 2016/00401 en licht zijn klacht als volgt nader toe.

Voor de aanmaak van pellets wordt roofbouw op bos in Amerika en Oost Europa gepleegd. Verder is er vervuilend vervoer over een grote afstand per schip of vrachtwagen nodig. 

Verbranding van hout is milieuvervuilender dan verbranding van bijvoorbeeld gas. Er komen carcinogene en mutagene stoffen bij vrij die de gezondheid aantasten en in het milieu achter blijven. Hout is een relatief schaarse grondstof en geen brandstof.

Het verweer

Het verweer wordt als volgt samengevat.

Strikt genomen, hebben elke menselijke beweging en elke vorm van opwekking van energie, waaronder zonne-energie, milieulast tot gevolg. 

“Spaar het milieu” heeft dus een relatieve en geen absolute uitleg nodig. De door klager gemaakte vergelijking tussen het verbranden van hout en het verbranden van bijvoorbeeld gas gaat niet op, omdat de stoffen die vrij komen bij het verbranden van hout ook vrij komen als hout langs natuurlijke weg wordt afgebroken. Door hout te verbranden comprimeert men alleen de afbraaktijd; de natuur wordt er niet extra door belast.

Sparen van het milieu gebeurt ook als men bijvoorbeeld houtpellets verbrandt. In deze  context is de zinsnede “Spaar het milieu” op zijn plaats.

Voor gas en bijvoorbeeld kolen geldt dat het niet noodzakelijk is om deze te delven. Het verbranden daarvan belast de natuur -als het wel gebeurt- vervolgens wel extra. Als men deze stoffen niet delft, spaart men het milieu.

Als de samenleving geen kolen of gas meer wil, dan zullen alternatieven gevonden moeten worden. Zon en wind vangen een deel op, maar zijn ontoereikend omdat er geen continue “inputstroom” is. Bovendien is stroomverwarming momenteel geen begaanbare route in gebouwen met gasverwarming, waaronder vrijwel alle huizen en kantoren.

De stelling ‘spaar het milieu’ wordt ondersteund door de overheid die de producten waarop de slogan van toepassing is subsidieert. Als motivatie voor deze subsidie wat betreft biomassaketels (waar de advertentie over gaat) staat op de “RVO-website”:

“De overheid gaat de komende jaren stimuleren dat Nederlandse huizen en bedrijven minder door gas en meer door duurzame warmte worden verwarmd. Zo kan energie worden bespaard en CO2-uitstoot worden teruggedrongen. Via deze nieuwe subsidieregeling worden particulieren en zakelijke gebruikers die zelf duurzame energie willen opwekken financieel ondersteund. De omslag naar een duurzamere energievoorziening kan zo samen worden gemaakt.

Via deze nieuwe subsidieregeling worden particulieren en zakelijke gebruikers die zelf duurzame energie willen opwekken financieel ondersteund. De omslag naar een duurzamere energievoorziening kan zo samen worden gemaakt”.

De subsidie wordt niet zonder meer verstrekt. Aan de apparatuur worden zeer hoge milieueisen gesteld wat betreft efficiëntie en emissiewaarden. Adverteerder noemt een link naar www.rvo.nl.

Wat betreft roofbouw op bos veralgemeniseert klager de zogenaamde roofbouw op bos in Amerika en Oost-Europa ten behoeve van pellets. Deze redenering kan niet zonder meer worden toegepast op de onderhavige uiting. Veel houtpellets voor de gepromote ketels worden namelijk gemaakt van in Nederland geproduceerd resthout. Verder ontbreekt in de klacht het bewijs van roofbouw.

Een site waar het gebruik van pelletkachels en biomassaketels op een evenwichtige wijze wordt toegelicht is www.milieucentraal.nl. Het verweer bevat een desbetreffende link. 

De repliek

Klager heeft, samengevat, en onder verwijzing naar overgelegde bijlagen, onder meer het volgende meegedeeld.

Zonlicht brengt bij energieproductie geen milieuverontreiniging teweeg, de verbranding van pellets daarentegen zeer veel. In Nederland worden de meeste huizen met een gas cv-ketel verwarmd. Bij overschakeling van gas naar pellets is er sprake van een forse toename in vervuiling. Ten opzichte van gas is verbranding van pellets namelijk (bij benadering) in relatieve zin een factor 60 maal vervuilender. Bij een dergelijke switch wordt het milieu juist zwaarder belast en niet zoals, zoals in de bestreden uiting gesuggereerd, gespaard.

Er is groot verschil tussen stoffen die vrijkomen bij verbranding enerzijds en natuurlijke afbraak van hout anderzijds. Bij verrotting is er slechts over langere tijd gespreide afgifte van voornamelijk CO2. Bij verbranding van pellets komen daarentegen tal van zeer giftige stoffen vrij, die via uitstoot naar de lucht in bodem en water terechtkomen en aldus het milieu sterk belasten. Verschillende elementen in de pluim van houtverbranding zijn carcinogeen en mutageen en enkele staan zelfs op de lijst “Zeer zorgwekkende stoffen” die de overheid zegt bij voorrang te willen terugdringen (prioritaire stoffen). Een opsomming van stoffen die bij verbranding van hout ontstaan, staat op de website www.houtrookvrij.nl, waaronder dioxines, benzeen, formaldehyde en zware metalen.

Voor de verbranding van olie, kolen, gas en hout geldt hetzelfde: bij geen van alle processen is de term “Spaar het milieu” op zijn plaats. Er is hooguit sprake van meer of minder vervuiling, dus belasting van het milieu. Het verbranden van pellets is, zoals vermeld, circa 60x zo vervuilend als het verbranden van gas en is in die zin relatief meer vervuilend.

De subsidieregeling van de overheid is met name klimaatgericht en beoogt de gestelde CO2 doelstellingen te halen. In strikte zin gaat het hier niet over milieu, maar over klimaat.

De regeling geeft overigens blijk van een verkokerde opvatting. Verbranding van hout brengt niet alleen een hoge fijnstofbelasting met zich, maar ook komt alle over vele tientallen jaren opgeslagen CO2  in één keer vrij. Dat is niet gewenst.

Compensatie van het houtverbruik met nieuwe aanplant is vrijwel niet te realiseren. Verder is, ook in de Nederland omringende landen, door sterk toegenomen vraag naar hout en pellets voor verbranding (biomassacentrales, pellet (cv) kachels, houtkachels) de binnenlandse markt al lang uitgeput en wordt er op grote schaal uit het buitenland geïmporteerd. Alleen al het vervoer per schip of vrachtwagen brengt weer een andere milieulast met zich.

Belangrijk is ook dat al lang niet meer alleen “afvalhout” voor de aanmaak van pellets wordt gebruikt; er wordt ook op flinke schaal en illegaal bos voor gekapt. Op Europees niveau wil men hier paal en perk aan stellen. Verder kost de productie van pellets de nodige energie. Vaak ook wordt vergeten dat hout een relatief schaarse grondstof is, een relatief lage energiedichtheid heeft en om die redenen geen brandstof moet zijn. Er zijn veel zinvoller toepassingen voor.

Milieucentraal heeft een tweeslachtige houding ten aanzien van houtverbranding; zij vindt dat houtverbranding niet in woongebied thuishoort.

De dupliek

Adverteerder heeft, samengevat, onder meer het volgende meegedeeld.

Het gebruik van zonne-energie voor huisverwarming heeft, gezien de daarvoor benodigde instrumenten, veel voeten in de aarde. De vraag is of de milieubelasting op lange termijn minder is dan van een pelletkachel, die door het verbranden van pellets (de bron), de ruimte direct -zonder allerlei vervuilende en vaak bijzonder laag renderende instrumenten en tussenstations- verwarmt. Pelletkachels hebben een rendement van 90% en hoger. Zonlichtverwarming brengt wel degelijk milieuverontreiniging teweeg. Klagers stelling: “Zonlicht brengt bij energieproductie geen milieubelasting teweeg, de verbranding van pellets daarentegen veel”, is dan ook een drogreden.

In de bij repliek overgelegde bijlage 4 gaat het over hout als brandstof voor centrales en auto’s en in bijlagen 5 en 6 over houtstook of bijstook van stroomcentrales ter vervanging van gas of kolen en bedoeld om stroom op te wekken. De bestreden uiting betreft echter geen energiecentrales, maar pelletkachels. Deze wekken geen stroom op, maar warmte. Daarom kunnen deze bijlagen niet dienen ter onderbouwing van de klacht.

De bij repliek overgelegde bijlages die zouden moeten bewijzen dat het verbranden van houtpellets wel tot milieuongelukken moet leiden, zijn lastig te plaatsen, omdat nergens een vergelijking wordt gemaakt met het milieueffect op lange termijn van de productie van zonne-energie voor huisverwarming. Duidelijk is wel dat door het verbranden van houtpellets de emissiedruk met een factor 1000 afneemt ten opzichte van houtstook in een open haard. In strikte zin kun je dat omschrijven als ‘milieu sparen’.

Een opsomming schadelijke stoffen bij houtstook is meer bedoeld om stemming te kweken, dan om de werkelijkheid van verantwoord stoken van hout weer te geven. De vraag is hoe deze ‘gevaarlijke stoffenlijst’ -als die al klopt- moet worden begrepen in verhouding tot andere verwarmingsmethoden en de natuurlijke afbraak van hout.

Op de pro’s en contra’s van pellets versus gas als het gaat om milieubelasting is adverteerder in het verweer al in gegaan. De daar genoemde argumenten zijn bij repliek niet weerlegd.

Het oordeel van de Commissie

In de bestreden uiting wordt in relatie tot de aanschaf van “een pellet-cv ketel” gesteld: “Spaar het milieu (…)”. Deze mededeling is een milieuclaim in de zin van de Milieu Reclame Code (MRC). Klager heeft de juistheid van deze claim gemotiveerd bestreden. Ingevolge artikel 3 MRC dient de adverteerder de juistheid van een milieuclaim aan te tonen. Dat heeft adverteerder naar het oordeel van de Commissie niet gedaan. Adverteerder heeft meegedeeld dat elke vorm van opwekking van energie, waaronder zonne-energie, milieulast tot gevolg heeft en dat de zinsnede “Spaar het milieu” derhalve een relatieve en geen absolute uitleg nodig heeft. Welke uitleg volgens adverteerder in dit geval precies aan “Spaar het milieu” moet worden gegeven, valt naar het oordeel van de Commissie niet uit de bestreden uiting op te maken. Gelet daarop acht de Commissie deze uiting onduidelijk over de volgens adverteerder bestaande milieuvoordelen van een pellet cv-ketel, en daardoor in strijd met de artikelen 2 en 3 MRC.

Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.

De beslissing

De Commissie acht de reclame-uiting in strijd met de artikelen 2 en 3 MRC. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.