De bestreden reclame-uiting

Het betreft een bruine vensterenvelop met daarin een geadresseerde vragenlijst, een brief, een acceptgiro op naam en een gefrankeerde retourenvelop.

Bovenaan de vragenlijst staat “In te vullen door:” gevolgd door de naam en het adres van klaagster en de tekst:

“Dit vragen wij van u:

Beantwoord alstublieft iedere vraag.

U helpt het Wereld Kanker Onderzoek Fonds meer inzicht te krijgen in de voedingsgewoonten van de Nederlandse bevolking door deze vragenlijst in te vullen. Met deze gegevens stemmen we onze voorlichting af op wat u nodig heeft om uzelf en uw dierbaren tegen kanker te beschermen. De gegevens zullen niet worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.

Maak voor verzending gebruik van de bijgevoegde envelop. Na ontvangst sturen wij u op korte termijn een gratis exemplaar van de brochure Verklein de kans op kanker toe. Vanzelfsprekend behandelen wij uw antwoorden strikt vertrouwelijk.

Als u de strijd tegen kanker met een financiële bijdrage wilt steunen, maakt u dan alstublieft gebruik van de eenmalige machtiging of de acceptgiro die u onderaan dit formulier vindt.

Hartelijk dank.”

De 9 vragen zijn:

1. Wat is uw geboortejaar?

2. Wat is uw geslacht?

3. Hoeveel dagen in de week eet u tenminste 200 gram groente?

4. Hoeveel dagen in de week eet u tenminste 2 stuks fruit?

5. Hoe vaak drinkt u alcohol?
6. Op dagen dat u alcohol drinkt hoeveel glazen drinkt u dan gemiddeld per dag?

7. Rookt u?

8. Hoeveel minuten per dag doet u gemiddeld aan lichaamsbeweging?

9. In welke mate [geen rol, kleine rol, grote rol] spelen onderstaande factoren volgens u een rol bij het ontstaan van kanker? voeding, gewicht, lichaamsbeweging, mobiele telefoons, alcohol, koffie, roken, stress, milieuvervuiling.

De brief bevat het logo en het adres van adverteerder, en de volgende tekst:

“Geachte mevrouw, mijnheer,

Wist u dat kanker de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland is?

Hoe triest het ook klinkt, we kunnen er niet omheen dat één op de drie mensen in Nederland ooit zelf met kanker te maken krijgt. Een ander gegeven is dat ongeveer 40% van alle kankerpatiënten binnen vijf jaar aan deze ziekte overlijdt.    

Harde cijfers, maar zo liggen de feiten. De kans is dan ook groot dat u er zelf, of in uw familie of kennissenkring, mee bent geconfronteerd. Mocht dit het geval zijn, dan bieden wij u onze oprechte verontschuldigingen aan voor de pijnlijke gevoelens die deze brief mogelijk bij u naar boven brengen.

Maar er is ook een positieve boodschap: Kanker kan voor een groot deel voorkomen worden.

Onderzoek heeft aangetoond dat er een sterk verband bestaat tussen onze voeding en leefstijl en de kans om kanker te krijgen.

Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat een derde van de meest voorkomende gevallen van kanker voorkomen kan worden door gezond te eten, meer te bewegen en een gezond gewicht te behouden.

U begrijpt dat het van levensbelang is hier meer over te weten.

We zijn erg benieuwd naar úw eet- en leefgewoonten. Voor uw gemak hebben wij een potlood bijgevoegd om de vragenlijst in te vullen.

Met deze gegevens kan het Wereld Kanker Onderzoek Fonds haar voorlichting afstemmen op wat u nodig heeft om uzelf en uw dierbaren tegen kanker te helpen beschermen.

Dus gebruik de portvrije envelop en stuur de ingevulde vragenlijst vandaag nog op!

Als dank ontvangt u van ons de uitgave Verklein de kans op kanker. Deze brochure bevat informatie over voeding, leefstijl en de preventie van kanker. U vindt hierin ook praktische tips waarmee u uw kans op kanker kunt verkleinen.  

De aanbevelingen van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds zijn gebaseerd op het wetenschappelijk rapport Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer: a Global Perspective. Dit rapport werd gepubliceerd door het internationale WCRF netwerk, waarvan het Wereld Kanker Onderzoek Fonds deel uitmaakt, en dit is nog steeds het meest gezaghebbende rapport over kankerpreventie.

Sindsdien bouwt het WCRF netwerk met het Continuous Update Project (CUP) verder op de solide basis van het wetenschappelijk rapport over kankerpreventie. In dit project verzamelen, analyseren en beoordelen wetenschappers doorlopend nieuw onderzoek op het gebied van voeding, lichaamsbeweging, lichaamsgewicht en kankerpreventie.  Het CUP is opgezet zodat we altijd kunnen beschikken over de meest actuele wetenschappelijke bevindingen.

Onderzoek laat zien dat we door gezond te eten en te leven het risico op kanker in veel gevallen kunnen verlagen. Dit sterkt het Wereld Kanker Onderzoek Fonds in haar missie om mensen te informeren over het verband tussen voeding, leefstijl en kankerpreventie.

Er is natuurlijk nog meer onderzoek nodig voordat we dit verband helemaal kunnen begrijpen, en hierover moet ook meer voorlichting gegeven worden. 

Hoeveel onderzoek en voorlichting wij als onafhankelijke stichting kunnen realiseren, hangt af van mensen die dit belangrijke werk willen steunen.

Wij hopen daarom dat u ons met uw financiële bijdrage wilt helpen wetenschappelijk onderzoek naar en voorlichting over preventie van kanker voort te zetten.

Help ons daarom bij ons werk en laat de ingevulde vragenlijst vergezeld gaan van uw financiële steun. Gebruik hiervoor de bijgevoegde eenmalige machtiging of acceptgiro.

Met vriendelijke groet,
[naam]

PS: Wist u dat we een derde van de gevallen van de meest voorkomende soorten kanker kunnen voorkomen door gezond te eten en te leven? Help mee kanker voorkomen door ons vanaf vandaag te steunen en de vragenlijst naar ons op te sturen.”    

De klacht

De klacht wordt als volgt samengevat.

Klaagster vindt de uiting misleidend omdat wordt gesuggereerd dat het gaat om medewerking aan een onderzoek, maar het eigenlijke doel van de uiting geld inzamelen is. Volgens klaagster is de vragenlijst “incompleet” en “niet voldoende voor een serieus onderzoek”. Verder vraagt klaagster zich af hoe adverteerder aan haar naam en adres komt en vindt zij de uiting ongepast omdat deze ook verstuurd kan zijn aan mensen die (bijvoorbeeld) net gediagnosticeerd zijn met kanker, wat hen “onnodig ellende” kan bezorgen. 

Het verweer

Het verweer wordt als volgt samengevat.

WKOF richt zich op het verband tussen voeding, voedingspatronen, lichaamsbeweging, lichaamsgewicht en kanker. Zij stimuleert en financiert wetenschappelijk onderzoek naar dit verband en geeft voorlichting over de keuzes die mensen kunnen maken in hun voeding en levensstijl om sterker te staan tegenover kanker. Een van de prioriteiten van WKOF is preventie waarbij de focus ligt op voeding, beweging en gewicht. In de brief en vragenlijst wordt duidelijk aangegeven dat de uiting een “steunvraag” bevat.

Klaagster noemt de klacht incompleet voor serieus onderzoek. Adverteerder veronderstelt dat zij met “serieus onderzoek” doelt op “wetenschappelijk onderzoek”. De vragenlijst van adverteerder betreft echter marktonderzoek ten behoeve van de voorlichting van WKOF. Dit doel staat in de brief en in de vragenlijst.

In Nederland zijn er meerdere adressenbestanden beschikbaar voor goede doelen om mogelijk nieuwe relaties (eenmalig) te benaderen. Adverteerder heeft gebruik gemaakt van een adressenbestand van postorderbedrijf Klingel. Dat bevat kennelijk het adres van klaagster.

Adverteerder houdt rekening met de gevoeligheid van het onderwerp. In de brief wordt daarom gezegd: “De kans is dan ook groot dat u er zelf, of in uw familie of kennissenkring, mee bent geconfronteerd. Mocht dit het geval zijn, dan bieden wij u onze oprechte verontschuldigingen aan voor de pijnlijke gevoelens die deze brief mogelijk bij u naar boven brengen.” Bewustwording en voorlichting over het onderwerp zijn echter nodig om mensen te helpen keuzes te maken in voeding en leefstijl om de kans op kanker te verkleinen.

Repliek

Ook voor marktonderzoek ten behoeve van voorlichting is de vragenlijst incompleet, aldus klaagster. Voor een echt inzicht in de relatie tussen voeding en kanker zou men volgens haar met oncologen moeten spreken. Voor wat betreft het gebruik van haar naam en adres heeft klaagster van postorderbedrijf Klingel vernomen dat het bedrijf “hierover” meer klachten heeft ontvangen. Voor het overige volhardt zij in haar klacht.

Dupliek

Adverteerder deelt mee dat Klingel zelf adressenbestanden beschikbaar stelt.

De mondelinge behandeling

KWOF heeft ter zitting verklaard dat de bron van het adressenbestand postorderbedrijf Klingel is, maar dat KWOF het bestand via tussenpersoon EDM Data heeft verkregen. Daarbij is volgens adverteerder overeengekomen dat de adressen door EDM verkregen zijn met inachtneming van de privacyregels en dat KWOF toestemming heeft om de adressen te gebruiken. Adverteerder heeft daarnaast meegedeeld dat de antwoorden op de 9 vragen in de vragenlijst een goed basisinzicht geven in de gewoontes en kennis van consumenten, wat zij gebruikt om de voorlichting op af te stemmen.

Het oordeel van de Commissie

De Commissie begrijpt de klacht aldus dat klaagster bezwaar maakt tegen de uiting om de volgende redenen: 1) de uiting is misleidend omdat onduidelijk is dat de uiting in feite een steunvraag betreft; 2) de vragenlijst in de uiting is onvoldoende voor onderzoek; 3) de naam en het adres van klaagster zijn onrechtmatig gebruikt, en 4) de uiting is volgens klaagster in strijd met de goede smaak en het fatsoen omdat deze ook aan mensen gestuurd kan zijn voor wie het onderwerp kanker gevoelig ligt. De Commissie oordeelt over deze 4 punten als volgt.  

1. steunvraag

In de brief staat: “Hoeveel onderzoek en voorlichting wij als onafhankelijke stichting kunnen realiseren, hangt af van mensen die dit belangrijke werk willen steunen. Wij hopen daarom dat u ons met uw financiële bijdrage wilt helpen wetenschappelijk onderzoek naar en voorlichting over preventie van kanker voort te zetten. Help ons daarom bij ons werk en laat de ingevulde vragenlijst vergezeld gaan van uw financiële steun. Gebruik hiervoor de bijgevoegde eenmalige machtiging of acceptgiro.”
In de tekst bij de vragenlijst staat: “Als u de strijd tegen kanker met een financiële bijdrage wilt steunen, maakt u dan alstublieft gebruik van de eenmalige machtiging of de acceptgiro die u onderaan dit formulier vindt.”   

De Commissie is van oordeel dat zowel in de brief als in de tekst bij de vragenlijst duidelijk wordt vermeld dat de uiting zowel een verzoek om de vragenlijst in te vullen bevat als de vraag om (vrijwillig) geld te storten.

2. vragenlijst

In de brief staat: “Met deze gegevens kan het Wereld Kanker Onderzoek Fonds haar voorlichting afstemmen op wat u nodig heeft om uzelf en uw dierbaren tegen kanker te helpen beschermen.” In de vragenlijst staat: “Met deze gegevens stemmen we onze voorlichting af op wat u nodig heeft om uzelf en uw dierbaren tegen kanker te beschermen. De gegevens zullen niet worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.” De Commissie is van oordeel dat in de uiting voldoende duidelijk staat dat het doel van de gegevensvergaring voorlichting is en niet wetenschappelijk onderzoek. Adverteerder heeft daarbij ter zitting uitgelegd hoe zij de antwoorden op deze vragen gebruikt voor haar voorlichting. Dat de vragenlijst “ook voor marktonderzoek ten behoeve van voorlichting” uitgebreider zou moeten zijn, zoals klaagster in tweede instantie stelt, maakt -wat daarvan zij- niet dat de vragenlijst in strijd is met een bepaling van de Nederlandse Reclame Code (NRC).

3. persoonsgegevens 

De Commissie begrijpt dit onderdeel van de klacht zo dat klaagster stelt geen toestemming te hebben gegeven voor het gebruik van haar persoonsgegevens en dat de uiting om die reden niet aan haar verstuurd had mogen worden. Adverteerder heeft hier tegenin gebracht dat zij voor de verspreiding van de uiting gebruik heeft gemaakt van een adressenbestand dat zij van een postorderbedrijf (Klingel) heeft verkregen. Ter zitting heeft adverteerder toegevoegd dat de bron van het adressenbestand het postorderbedrijf is, maar dat KWOF het bestand via een tussenpersoon, databedrijf EDM, heeft verkregen. Daarbij is overeengekomen dat het adressenbestand van EDM verkregen is met inachtneming van de privacyregels, en dat WKOF toestemming heeft om de adressen te gebruiken voor het verzenden van de uiting. Nu niet is gesteld of gebleken dat dit niet juist is, en uit de klacht noch uit de repliek blijkt dat klaagster geen toestemming heeft gegeven aan het postorderbedrijf voor verdere verwerking van haar persoonsgegevens, gaat de Commissie ervan uit dat adverteerder rechtmatig gebruik heeft gemaakt van het adressenbestand dat haar door EDM is verstrekt met daarin onder andere de naam en het adres van klaagster.

4. goede smaak en het fatsoen

Klaagster acht de uiting in strijd acht met de goede smaak en het fatsoen als bedoeld in artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC), omdat de uiting bezorgd kan worden bij mensen voor wie het onderwerp kanker gevoelig ligt. Bij de beantwoording van de vraag of een reclame-uiting in strijd is met de goede smaak en het fatsoen stelt de Commissie zich terughoudend op, gelet op het subjectieve karakter van die criteria. De Commissie beoordeelt of de grens is overschreden van hetgeen volgens huidige maatschappelijke maatstaven toelaatbaar kan worden geacht. Met inachtneming van genoemde terughoudendheid overweegt de Commissie als volgt. De uiting heeft als onderwerp de ziekte kanker, specifieker: de boodschap dat voorlichting en onderzoek kunnen bijdragen aan de strijd tegen kanker. Hoewel de Commissie er begrip voor heeft dat niet iedereen een uiting als deze zal waarderen, acht zij voornoemde boodschap en de uiting in zijn geheel niet van dien aard dat adverteerder de grenzen van de goede smaak en het fatsoen overschrijdt door de uiting zo te verspreiden dat deze -onbedoeld- ook terecht kan komen bij mensen voor wie het onderwerp gevoelig ligt. Overigens verontschuldigt adverteerder zich in de brief (c) voor eventuele “pijnlijke gevoelens” die de uiting bij de ontvanger kan veroorzaken.

Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.

De beslissing

De Commissie wijst de klacht af.