Het College van Beroep [9 april 2019]

De bestreden uiting, de inleidende klacht en de beslissing van de Commissie

De klacht is gericht tegen een televisiecommercial van Donkey Sanctuary waarin zij het publiek vraagt om een gift ten behoeve van de zorg voor werkezels in het buitenland. Hierbij worden diverse ezels in beeld gebracht, waaronder een ezel die, strompelend met een gebroken been, wordt gedwongen te werken. De ezels vertonen in de commercial wonden die kennelijk het gevolg zijn van de harnassen die zij  moeten dragen en er is een ‘afgedankt’ werkdier te zien dat tweemaal bijna wordt aangereden.

De klacht houdt in dat de televisiecommercial niet geschikt is om op televisie te worden uitgezonden.

De Commissie acht de televisiecommercial confronterend en indringend. De beelden zijn zodanig schokkend, dat het vertonen ervan op tijdstippen waarop ook jonge kinderen televisie (kunnen) kijken niet wenselijk is. Hierbij gaat het met name om het tonen van ezels die, strompelend met een gebroken been, worden gedwongen te werken, de beelden van wonden door harnassen die de ezels moeten dragen en het tonen van een op de weg lopend ‘afgedankt’ werkdier dat tweemaal bijna wordt aangereden. De Commissie acht de televisiecommercial door deze beelden in strijd met de eisen van de goede smaak als bedoeld in artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC), voor zover zij wordt uitgezonden vóór 20.00 uur.

De grieven in het appel van Donkey Sanctuary

De Commissie heeft ten onrechte geoordeeld dat de televisiecommercial in strijd met de goede smaak is indien deze overdag wordt uitgezonden. De televisiecommercial wordt sinds december 2016 zowel in Engeland als in Nederland op de televisie vertoond en had een bereik van 89.457.000 kijkers. Tot de onderhavige klacht heeft niemand bezwaar gemaakt tegen de commercial. Donkey Sanctuary is zorgvuldig te werk gegaan bij de samenstelling van de commercial. De getoonde beelden kunnen confronterend zijn voor kinderen, maar niet dermate dat kinderen daaraan niet blootgesteld zouden mogen worden. De beelden van ‘Monu’ die ondanks een gebroken been toch moet werken, respectievelijk de beelden van wonden die het gevolg zijn van ongeschikte harnassen en de beelden van een afgedankte ezel zijn niet in strijd met goed fatsoen. De televisiecommercial geeft de werkelijkheid weer en het is noodzakelijk deze te tonen. Alleen op die manier raakt het publiek bekend met de noodzaak hulp te verlenen en zal het overgaan tot donaties. Net zoals kinderen niet beschermd hoeven te worden tegen beelden van mensen met een beperking, hoeven zij ook niet beschermd te worden tegen beelden van dieren met een beperking. De wonden die de ezels hebben door ongeschikte harnassen zijn nauwelijks in beeld. De beelden van het afgedankte dier dat twee keer bijna wordt aangereden door een Tuk Tuk zijn evenmin in strijd met goed fatsoen. Duidelijk is te zien dat de Tuk Tuks de ezel ontwijken.
In Engeland heeft Clearcast de commercial geschikt geacht voor kinderen. Mocht het College desondanks oordelen dat het uitzenden van de televisiecommercial overdag in strijd met artikel 2 NRC is, verzoekt Donkey Sanctuary deze commercial op schooldagen tussen 08.30 uur en 14.30 uur toch te mogen uitzenden. Gedurende deze tijd zitten kinderen op school en kunnen zij de beelden niet zien. Het uitsluitend na 20.00 uur mogen uitzenden brengt voor Donkey Sanctuary hoge kosten mee doordat de uitzendtijd dan duurder is. Ook de kosten van het callcenter waarnaar nieuwe donateurs bellen, zijn dan hoger.

De grieven in appel van [naam]

[naam] stelt dat de Commissie onvoldoende heeft laten meewegen welke schade de getoonde beelden kunnen veroorzaken bij nietsvermoedende televisiekijkers. Televisie kijken moet voor het hele gezin veilig zijn. Voorkomen moet worden dat men zonder waarschuwing gruwelijkheden zoals in de bewuste commercial ziet. De waarschuwing dat schokkende beelden volgen, geeft de kijker de gelegenheid om eventueel naar een andere zender te gaan kijken. Nu zo’n waarschuwing ontbreekt en adverteerder ook zonder schokkende beelden reclame kan maken, dient het oordeel van de Commissie te worden herzien.

Het antwoord in het appel van [naam]

De grief in het appel van [naam] is gemotiveerd weersproken. Donkey Sanctuary is bereid het opnemen van een waarschuwing vooraf in overweging te nemen als de commercial dan weer overdag mag worden uitgezonden.

De mondelinge behandeling

Beide beroepen zijn ter zitting inhoudelijk toegelicht. Tevens hebben partijen over en weer hun verweren nader toegelicht.

Het oordeel van het College in het beroep van Donkey Sanctuary en [naam]

1. De grieven lenen zich voor gezamenlijke behandeling.

2. In de televisiecommercial waar het in deze zaak om gaat, staat vooral een werkezel met een gebroken been centraal. Deze ezel wordt in de televisiecommercial aangeduid als ‘Monu’. Van deze ezel wordt gezegd dat elke stap een lijdensweg is maar dat het dier desondanks gedwongen wordt om zware ladingen baksteen op smalle trappen naar boven te dragen. Te zien is daarbij hoe deze ezel, ondanks zijn duidelijk gebroken been, vrachten moet dragen en daarmee een trap moet beklimmen. Hierna zijn beelden van onder meer de strompelende Monu te zien. Ook als de werkezels wonden hebben of kreupel zijn, moeten zij volgens de voice-over met weinig voedsel, water of rust blijven gaan, wat er ook gebeurt. Hierbij zijn beelden van ezels met verwondingen en misvormingen te zien. Tevens is te zien hoe enkele Tuk Tuks rakelings langs een loslopende ezel op een weg rijden. In het laatste deel van de commercial is te zien dat Donkey Sanctuary dankzij giften zorgt voor opvang en behandeling van de werkezels ter plaatse en hoe zij voorlichting geeft over hun verzorging.

3. Het College oordeelt dat de televisiecommercial door de beelden van Monu dierenleed in een uiterst grimmige vorm toont. Daarbij gaat het niet alleen om de gevolgen van de wijze waarop ezels zijn behandeld, zoals bij de later getoonde verwondingen en misvormingen, maar is de ernstige dierenmishandeling te zien die Monu op dat moment moet ondergaan. Dit dierenleed wordt uitdrukkelijk in beeld gebracht en benadrukt door de voice-over. Donkey Sanctuary stelt dat Clearcast de televisiecommercial ondanks het voorgaande geschikt acht voor kinderen. Dat die instantie in het kader van preventieve toetsing de televisiecommercial blijkbaar geschikt acht voor uitzending overdag voor wat betreft het Verenigd Koninkrijk, geeft echter op zichzelf geen aanleiding de uiting ook naar Nederlandse maatstaven geschikt te achten voor uitzending overdag. Evenmin doet ter zake dat niet eerder een klacht over de televisiecommercial is ingediend, ondanks het grote bereik daarvan.

4. Het College acht de televisiecommercial door de beelden van de werkende Monu en de daarbij gesproken tekst dermate intens en schokkend, dat deze niet geschikt kan worden geacht om overdag te worden uitgezonden. De daarna volgende beelden van onder meer licht gewonde en strompelende ezels en ezels tussen het verkeer, zullen evenmin door de kijker als prettig worden ervaren, maar zijn duidelijk minder schokkend. Wel dragen zij wezenlijk bij aan de grimmige sfeer van de commercial. De latere beelden van ezels die verzorgd worden, nemen die grimmigheid onvoldoende weg. Het College oordeelt op grond van het voorgaande dat de televisiecommercial niet vóór 20.00 uur mag worden uitgezonden, zoals ook de Commissie heeft beslist. Deze tijd geldt als een geformaliseerd tijdstip waarop een adverteerder ervan mag uitgaan dat dergelijke uitingen zijn toegestaan, gelet op het publiek dat dan met de uiting wordt geconfronteerd. Voor een uitzondering die meebrengt dat de commercial tussen 08.30 uur en 14.30 uur kan worden uitgezonden, zoals Donkey Sanctuary heeft verzocht, is geen plaats. Dit sluit immers niet uit dat de televisiecommercial in dat tijdvak door zeer jonge kinderen zal worden gezien. Het voorgaande impliceert dat de grieven van Donkey Sanctuary geen doel treffen.

5. [naam] stelt dat bij uitzending van de televisiecommercial na 20.00 uur daaraan de waarschuwing moet voorafgaan dat de commercial schokkende beelden bevat. Voor het opleggen van de verplichting tot het vermelden van een dergelijke waarschuwing biedt het Reglement van de Reclame Code Commissie en het College van Beroep geen plaats. Het is aan Donkey Sanctuary om zelf te beslissen of zij een dergelijke waarschuwing in de commercial zal opnemen. De in dit kader door Donkey Sanctuary opgeworpen vraag of zo’n waarschuwing de televisiecommercial alsnog geschikt maakt voor uitzending overdag, valt buiten het kader van dit beroep, nu slechts geoordeeld kan worden over de commercial zoals die op televisie werd uitgezonden ten tijde van het indienen van de inleidende klacht.

6. Nu ook het beroep van [naam] op grond van het voorgaande niet kan slagen, beslist het College als volgt.

De beslissing van het College van Beroep in beide beroepen

Het College bevestigt de beslissing van de Commissie

[Hieronder volgt de beslissing waartegen beroep is ingesteld]

De Reclame Code Commissie [12 februari 2019]

De bestreden reclame-uiting

Het betreft een televisiecommercial van Donkey Sanctuary waarin zij het publiek vraagt om een gift van 3 euro per maand. Die bijdrage wordt blijkens de uiting besteed aan de zorg voor werkezels in het buitenland. Het eerste deel van de commercial bevat een toelichting in beeld en gesproken tekst van het leven van zwaarbelaste werkezels, dat “wreed en kort kan zijn”. Ook als de werkezels wonden hebben of kreupel zijn, moeten zij “met weinig voedsel, water of rust blijven gaan, wat er ook gebeurt”. In het tweede deel van de commercial is te zien dat Donkey Sanctuary dankzij giften zorgt voor opvang en behandeling van de werkezels ter plaatse en voorlichting geeft over hun verzorging.

De klacht

De televisiecommercial is uitgezonden toen klager ’s middags met zijn kinderen naar een schaatswedstrijd keek. Klagers kinderen waren volledig overstuur van de gruwelijke beelden van mishandelde ezels. Klager meent dat sprake is van emotionele chantage om fondsen te werven, waardoor kinderen beschadigd worden.

Het verweer

Donkey Sanctuary voert aan, verkort en zakelijk weergegeven, dat zij alleen een einde kan maken aan de schrijnende omstandigheden van werkezels als voldoende mensen zich het lot van de ezels aantrekken en er voldoende donateurs worden geworven. Hierbij ontkomt Donkey Sanctuary er niet aan om de harde werkelijkheid te laten zien van de omstandigheden waaronder de werkezels worden gedwongen te werken. Overigens worden in de commercial niet alle gruwelijkheden getoond. Zo zijn er geen beelden van dode of stervende dieren of open wonden te zien. In de commercial zijn de grenzen van de goede smaak en het fatsoen dan ook niet overschreden. Tot slot merkt Donkey Sanctuary op dat haar commercial niet op kinderen is gericht, die immers geen donateur kunnen worden. Bovendien komen in de commercial geen kinderen prominent in beeld, zodat een kind zich niet zal kunnen identificeren met een kind in de reclame. Donkey Sanctuary verzoekt de klacht af te wijzen.

Het oordeel van de Commissie

1. De Commissie begrijpt klagers bezwaar tegen de televisiecommercial zo dat uitzending daarvan op een tijdstip waarop verwacht mag worden dat jonge kinderen televisie kijken, de commercial in strijd doet zijn met de goede smaak als bedoeld in artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC).

2. In de commercial vraagt Donkey Sanctuary aandacht voor de slechte leefomstandigheden van werkezels in het buitenland en de zorg en hulp die haar medewerkers aan deze ezels geven. De commercial heeft tot doel financiële bijdragen te verwerven waarmee Donkey Sanctuary dit werk kan (laten) uitvoeren. De wijze waarop de boodschap in de spot tot uiting wordt gebracht, is confronterend en indringend. Voor zover de televisiespot wordt uitgezonden op tijdstippen waarop verwacht mag worden dat (jonge) kinderen geen televisie kijken, gaat de uiting naar het oordeel van de Commissie –gelet op het beoogde doel– de grenzen van het toelaatbare niet te buiten. Voor (jonge) kinderen acht de Commissie de beelden van de commercial echter zodanig schokkend, dat het vertonen ervan op tijdstippen waarop ook jonge kinderen televisie (kunnen) kijken niet wenselijk is. De Commissie ziet hierbij met name op het tonen van ezels die, strompelend met een gebroken been, toch worden gedwongen te werken, de beelden van de wonden die het gevolg zijn van de harnassen die de ezels moeten dragen en het tonen van een tussen het verkeer lopend ‘afgedankt’ werkdier dat tweemaal bijna wordt aangereden. De Commissie ziet in het voorgaande aanleiding voorwaarden te stellen aan het tijdstip van uitzending van de televisiecommercial. Volgens de vaste lijn van de beslissingen van de Commissie wordt in verband hiermee de grens van 20.00 uur gehanteerd.

3. Op grond van het voorgaande acht de Commissie de televisiecommercial in strijd met de eisen van de goede smaak in de zin van artikel 2 NRC, voor zover deze wordt uitgezonden vóór 20.00 uur. Daarom wordt als volgt beslist.

De beslissing van de Reclame Code Commissie

De Commissie acht de reclame-uiting in strijd met het bepaalde in artikel 2 NRC voor zover deze vóór 20.00 uur wordt uitgezonden. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken en om verdere uitzending van de reclame in deze vorm niet vóór 20.00 uur te laten plaatsvinden.