De bestreden uiting

Het betreft een folder die een lichtblauwe achtergrondkleur heeft, is voorzien van een logo in de vorm van een staand leeuwtje met daarnaast de tekst: “Het Nieuwe Rijk Gaat verder dan u denkt” en waarin onder de aanhef “Nieuw reisdocument aangevraagd” onder meer staat:

“Onlangs heeft u een folder in de bus gehad over het nieuwe paspoort, dat 21 september ingevoerd is. Indien u na 21 september een nieuw paspoort of Nederlandse identiteitskaart heeft aangevraagd of gaat aanvragen, is de informatie in deze folder voor u van belang.

(…) Bij wijze van proef, vooruitlopend op potentiële nieuwe wetgeving, is het vanaf vandaag

ook mogelijk om, op vertoon van uw nieuwe reisdocument, kosteloos uw Burger Service Nummer te laten tatoeëren op uw arm. Doordat u hiermee nog eenvoudiger geïdentificeerd kunt worden vergroot dit uw gemak o.a. aan de balie en bij internationale vluchten.”

Vervolgens wordt in de folder ingegaan op het aanbrengen van de tatoeage op de linkerarm en de daarbij in acht te nemen voorwaarden en de uitzonderingen die mogelijk zijn indien het fysiek onmogelijk is de tatoeage op de linkerarm te laten plaatsen. Daarna wordt in de folder omschre­ven hoe men de tatoeage bij zijn gemeente kan laten controleren en registre­ren, als­mede op de geldigheid van de tatoeage. De folder eindigt met de mededeling dat men zich tot zijn gemeente kan wenden voor meer informatie.

De klacht

De folder suggereert dat men het Burger Service Nummer kan laten tatoeëren en de ta­toe­age vervolgens kan laten con­troleren door de gemeente. Dit doet denken aan de tatoeëring van joden tijdens de Tweede Wereldoorlog , terwijl de folder de uitstraling heeft van een of­ficiële folder van de rijks­overheid. In de folder wordt geen afzender genoemd. De verwijzing naar “Het Nieu­we Rijk” doet sterk denken aan “Het Derde Rijk”. De folder is op grond van het voor­gaan­de in strijd met de goede smaak, het beeldrecht van de rijksoverheid en tevens aan­stootgevend.

Het verweer

De Commissie is niet bevoegd over de klacht te oordelen, nu geen sprake van een dienst  die ergens kan worden afgenomen en die wordt aangeprezen. Bo­vendien is de folder duide­lijk een persiflage en ook om die reden geen aanprijzing in de zin van artikel 1 van de Neder­land­se Reclame Code (NRC). Subsidiair voert verweerder aan dat de folder erop gericht is om de dis­cussie over de vingerafdruk­data­bank aan te wakkeren. De folder gaat dus over een poli­tiek relevant onderwerp en beoogt het publieke debat te voeden, zodat de uiting wordt be­schermd door de vrijheid van me­ningsuiting als neergelegd in artikel 10 van het Euro­pees Verdrag voor de Rechten van de Mens en artikel 7 van de Grondwet.

Het oordeel van de Commissie

1)  Met de onderhavige uiting wil verweerder, zoals hij stelt, de discussie over de vinger­af­druk­data­bank aanwakkeren, en zo het publieke debat over dit politieke onderwerp voeden. De Commissie begrijpt op grond hiervan dat verweerder zich met de onderhavige folder pu­bliekelijk wenst te verzetten tegen de nieuwe wettelijke regeling op grond waarvan men bij de aanvraag van een nieuw pas­poort of een nieuwe identiteitskaart verplicht is vingerafdrukken af te staan, en tegen het opslaan van die gegevens door de overheid. Aldus prijst verweerder in feite het denk­beeld aan dat deze regeling dient te worden gewijzigd of ingetrokken. Deze aanprijzing is gericht tot een breed publiek en is in ieder geval in de stad Rotterdam ver­spreid. Nu de Commissie inge­volge artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code (NRC) bevoegd is el­ke openbare aanprijzing van denkbeelden te toetsen aan de Ne­derlandse Reclame Code, kan het bevoegdheidsverweer van verweerder niet slagen.

2)  Klager stelt dat de folder de indruk wekt dat deze van de rijksoverheid afkomstig is. De Commissie begrijpt dat klager ook dit aspect aan de Commissie wenst voor te leggen. Dien­aangaande is van belang dat de folder is voor­zien van een logo in de vorm van een staand leeuwtje met daarnaast de woor­den “Het Nieu­we Rijk”, waardoor de folder van de rijksover­heid afkomstig lijkt. Het afgebeelde logo en de woor­den “Het nieuwe Rijk” verwijzen immers onmisken­baar naar de rijksover­heid. De Com­missie laat overigens in het midden of de folder een even­tueel intellectueel eigendomsrecht van de rijks­overheid schendt, nu zij op dit punt over onvoldoende informatie beschikt. Inhou­de­lijk lijkt de fol­der eveneens een mededeling van de rijks­overheid te be­vatten. Het taal­ge­bruik en de nauw­keurig omschreven regeling met be­trekking tot de aan de tatoeage te stellen eisen res­pec­tievelijk de mogelijke uit­zonderings­situaties, doen for­meel aan. In de tekst van de fol­der wordt voorts verwe­zen naar “potentiële nieuwe wetgeving” en naar een folder die men eerder over het nieuwe pas­poort zou hebben ontvangen, zodat de gewraakte folder lijkt aan te sluiten bij een eerde­re, wél van de rijks­over­heid afkomstige folder. De lezer wordt voor meer infor­matie over de ta­toe­ageregeling bovendien naar zijn gemeente verwezen, het­geen eveneens bij­draagt aan de indruk dat het een kennisgeving van de rijksoverheid over een nieuwe overheidsregeling betreft.

3)  Naar het oordeel van de Commissie is de folder door het voorgaande onvoldoende als reclame herkenbaar, hetgeen in strijd is met artikel 11.1 NRC. Slechts de strek­king van de folder maakt duidelijk dat geen sprake is van een mededeling van de rijks­over­heid. Het ligt immers niet voor de hand dat de over­heid een regeling invoert waarbij men zich door

middel van een tatoeage op de arm kan identificeren. Daarmee voldoet de uiting echter nog niet aan de eisen van artikel 11.1 NRC. Voorts had verweerder zich in de folder als af­zen­der dienen te identificeren. Nu verweerder dit heeft nagelaten, is de uiting tevens in strijd met ar­tikel 2 van de Code brieven­bus­reclame, Huis­samp­ling en Direct Response Advertising (CBR).

4)  Ten aanzien van de stelling dat de uiting in strijd is met de goede smaak en aanstootge­vend is, stelt de Commissie zich terughoudend op, dit wegens het subjectieve karak­ter van dit criterium. Met inachtneming hiervan oordeelt de Commissie als volgt. Door de indruk te wekken dat de overheid een regeling invoert die doet denken aan de wijze waarop tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangenen in concentratiekampen een identifica­tie­num­mer op hun arm kregen getatoeëerd, legt verweerder een direct verband tussen die nazipraktijken en de nieu­we wettelijke regeling op grond waarvan men verplicht is vingerafdrukken af te staan. Naar het oordeel van de Commissie gaat de wijze waarop verweerder aldus het onder 1) bedoelde denkbeeld aanprijst de grenzen van het toelaatbare te buiten. Weliswaar staat het verweerder krachtens de vrijheid van me­ningsuiting vrij dat denkbeeld te ver­kondigen en zich daarbij op krachti­ge wijze uit te la­ten, maar deze vrijheid gaat niet zo ver dat verweerder de nieuwe wettelijke regeling met betrekking tot het afstaan en het opslaan van vinger­af­druk­ken in ver­band mag brengen met nazipraktijken op de wijze zoals zij heeft gedaan. De uiting is derhalve in strijd met artikel 2 NRC.

5)  Gelet op de zeer indringende wijze waarop ver­weerder haar – onvol­doende als reclame herkenbare – denkbeeld in de folder tot uitdruk­king brengt, ziet de Commissie aanleiding de uit­spraak onder de aan­dacht van een breed publiek te bren­gen, als bedoeld in artikel 17 lid 1 onder h jo. artikel 18 lid 4 van het Reglement be­treffende de Recla­me Code Commissie en het College van Beroep.

De beslissing

Op grond van het voorgaande acht de Commissie de onderhavige uiting in strijd met het be­paal­de in de artikelen 2 en 11.1 NRC, alsmede in strijd met artikel 2 CBR. Gelet hierop advi­seert de Commissie verweerder om niet meer op een dergelijke wijze re­clame te maken.

De Commissie heeft besloten de uitspraak onder de aandacht van een breed publiek te brengen, als bovenvermeld.