De bestreden reclame-uitingen

Het betreft de volgende reclame-uitingen voor Appelsientje sinaasappelsap:

1.

Een uiting op www.appelsientje.nl. Daarop staat onder de aanhef “Een bewuste keuze” onder meer:

“Het voedingscentrum adviseert elke dag 200 gram groente en 2 stuks fruit te eten. We weten dat het niet altijd even gemakkelijk is om dit ook echt te doen. Maar wist je dat een glas Appelsientje Sinaasappel ook meetelt als 1 portie fruit?”.

2.

De verpakking van Appelsientje Sinaasappel. Daarop staat onder meer:

“Een glas sap telt mee als 1 stuk fruit per dag!*

? *www.appelsientje.nl”.

De klacht

De klacht wordt als volgt samengevat.

De mededelingen “Maar wist je dat een glas Appelsientje Sinaasappel ook meetelt als 1 portie fruit?” op de website en “Een glas sap telt mee als 1 stuk fruit per dag!” op de verpakking zijn onjuist en misleidend. Een glas fruitsap is niet vergelijkbaar met een stuk fruit. Klager voert hiertoe het volgende aan.

Fruit eten is gezond. De van de Gezondheidsraad afkomstige richtlijn voor volwassenen is om dagelijks minimaal 200 gram fruit te eten. Ongeveer de helft van de volwassenen (19-50 jaar) haalt de 100 gram echter niet. Fruitsappen zijn om verschillende redenen niet volledig te vergelijken met vers fruit.

Klager onderbouwt als volgt waarom:

a.

vers fruit niet hetzelfde is als fruitsap en

b.

ten onrechte wordt gesteld dat een glas fruitsap is te vergelijken met vers fruit.

Ad a.

Op de website van Appelsientje staat:

“Maar wist je dat een glas Appelsientje Sínaasappel ook meetelt als 1 portie fruit?”

(…)

“Vruchtensap kan fruit niet helemaal vervangen, maar Appelsientie bevat nog voldoende

voedingsstoffen om mee te mogen tellen als 1 portíe fruit! Het eten van vers fruit is

natuurlijk het gezondst. Het is dan ook verstandíg om niet meer dan 1 stuk fruit per dag

door Appelsientje te vervangen.”

Adverteerder laat hierin duidelijk zien dat Appelsientje Sinaasappel niet gelijkwaardig is aan een stuk fruit. Dat schrijft ook het Voedingscentrum op haar website:  “Vruchtensappen voorzien je lichaam net als andere dranken van vocht, en bevatten ook nog gezonde stoffen uit fruit. Omdat bij de bereidingswiize voedingsstoffen verloren kunnen gaan kunnen vruchtensappen vers fruit echter niet vervangen.”

Wat betreft het verschil in gezondheidseffecten tussen vers fruit en fruitsap wijst klager op het volgende.

In de nieuwe Richtlijnen goede voeding, verschenen in november 2015, zijn de gezondheidsvoordelen van het eten van fruit systematisch bestudeerd en samengevat. Klager stelt, onder verwijzing naar de referentie “Gezondheidsraad. Groente en fruit – Achtergronddocument bij Richtlijnen goede voeding 2015. Den Haag: Gezondheidsraad, 2015; publicatienr. A15/12”:

“Verbanden met een grote bewijskracht:

• Het gebruik van ongeveer 250 gram fruit per dag hangt samen met een 10%

Iager risico op coronaire hartziekten ten opzichte van ongeveer 50 gram per dag.

• Het gebruik van fruit hangt per 200 gram per dag samen met een ongeveer 30%

lager rísico op beroerte,

• Het gebruik van ongeveer 300 gram fruit per dag hangt samen met een 10% lager rísico op diabetes mellitus type 2 ten opzichte van ongeveer 50 gram per dag.

• Een hoog gebruik van fruit van ongeveer 300 gram per dag hangt samen met een

10% lager risico op darmkanker ten opzichte van ongeveer 100 gram per dag.

• Het gebruik van ongeveer 200 gram fruit per dag hangt samen met een 70%

lager risico op longkanker ten opzichte van ongeveer 50 gram per dag”.

Op bovenstaande bevindingen is het advies van de Gezondheidsraad gebaseerd om dagelijks minimaal 200 gram fruit te consumeren. Klager acht het relevant om hierbij te vermelden dat de resultaten voornamelijk zijn gebaseerd op de consumptie van de hele vrucht en dat fruitsap hierbij meestal niet is betrokken. Klager stelt onder verwijzing naar voornoemd achtergronddocument:

“Net als bij groente volgt de commissie bij de definitie van fruit de definitie die

gehanteerd wordt in het EPIC-onderzoek. Onder fruit valt naast vers fruit ook gedroogd

en ingeblikt fruit. Fruitsap valt buiten deze definitie”‘

De Richtlijnen goede voeding 2015 bevatten ook een advies over suikerhoudende

dranken. Dat advies luidt:  

“Drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken.”

Fruitsap valt ook onder “suikerhoudende dranken”. Klager citeert:

“In dit advies vallen onder suikerhoudende dranken zowel dranken met toegevoegd

suiker als fruitsap, omdat het suikergehalte in deze dranken vergelijkbaar is.”

Het Voedingscentrum schrijft op haar website:

“Bij het bewerken, zoals bij pureren of het maken van vruchtensappen kunnen

voedingsstoffen verloren gaan, vooral vitamine C en voedingsvezel. De

gezondheidseffecten van fruit zoals die zijn gevonden in onderzoek gelden vooral voor de volledige vrucht.”

Een ander verschil tussen vers fruit en fruitsap is dat je op vers fruit moet kauwen en fruitsap vloeibaar is; je hoeft het alleen maar door te slikken. Hierdoor kun je ongemerkt (te)veel calorieën binnenkrijgen waardoor het risico op gewichtstoename toeneemt. Het lagere gehalte aan voedingsvezels versterkt dit effect omdat voedingsvezels verzadigen. Studies laten zien dat de consumptie van suikerhoudende dranken (inclusief fruitsap) het risico op gewichtstoename verhoogt. Onderaan zijn klacht verwijst klager onder “Referenties” naar twee studies.

Het Voedingscentrum stelt op haar website:

“Vruchtensappen bevatten veel vruchtensuiker. Als je er veel van drinkt, krijg je

ongemerkt veel calorieën binnen. Zo kan het rísico op overgewicht toenemen.”

Verder laten studies, vermeld onder “Referenties”, zien dat de consumptie van suikerhoudende drank geassocieerd is met een verhoogd risico op diabetes mellitus type II. Deze associatie wordt ook gevonden voor fruitsap, terwijl fruit is geassocieerd met een verlaagd risico. Klager verwijst naar de desbetreffende “Referenties”.

Klager concludeert dat er consensus is dat fruitsap niet dezelfde gezondheidseffecten heeft als fruit. Het Voedingscentrum schrijft op haar website:

“Het effect van fruit op de gezondheid is groter. Hoe dat precies zit, is nog niet helemaal

duidelijk. Bekend is wel dat in fruit meer voedingsvezels zitten dan in vruchtensappen”.

Wat betreft het verschil in productiewijze tussen vers fruit en fruitsap wijst klager op het volgende.

Een sinaasappel zoals die in de supermarkten ligt, is vers en onbewerkt. Appelsientje

Sinaasappel doet vermoeden dat het enkel ontstaat door het uitpersen van sinaasappels, waarna het sap voor de houdbaarheid kort wordt verhit. Op de website staat:

“100% puur sap van de lekkerste zongerijpte sinaasappels. Handgeplukt en binnen 24

uur geperst. Appelsientje sinaasappel is net zoals bij andere vruchtensappen van nature

rijk aan vitamine C. Voor de houdbaarheid alleen even kort verhit en dus ook zonder

conserveringsmiddelen. Zo drink je niet alleen het beste, maar ook het lekkerste.”

Over de ingrediënten is op de website te lezen:

“Uit sapconcentraat verkregen sinaasappelsap.”

Het is niet ongebruikelijk om fruitsap te maken uit fruitconcentraat. Eerst wordt het vocht uit het pure fruitsap gehaald, waardoor het fruitconcentraat dat overblijft gemakkelijker en goedkoper te transporteren is. Reconstitutie in de oorspronkelijke toestand, door het fruitconcentraat aan te lengen met water, is toegestaan. Een gevolg van deze productiewijze is wel dat er een verlies aan voedingswaarde optreedt, voornamelijk van voedingsvezels. Klager verwijst naar een in de klacht opgenomen tabel met analysecijfers.

Wat betreft het verschil in voedingswaarde tussen vers fruit en fruitsap wijst klager op het volgende.

Appelsientje Sinaasappel bevat per 100 ml minder calorieën dan een verse sinaasappel van 100 gram. Dat komt omdat er vet en voedingsvezels (die calorieën leveren) uit Appelsientje Sinaasappel zijn gehaald. De hoeveelheid suikers is daardoor iets groter geworden. Verder bevat Appelsientje Sinaasappel per 100 mg/ml duidelijk minder voedingsvezels en vitamine C dan een verse sinaasappel.

Adverteerder maakt echter de vergelijking met één glas fruitsap. Dat is 200 ml. Een glas  Appelsientje Sinaasappel bevat a) meer calorieën, b) meer vitamine C en c) minder voedingsvezels dan één sinaasappel. Klager verwijst naar voornoemde tabel.  

De voorziening in vitamine C is in Nederland geen probleem. De inname van calorieën is bij veel mensen echter te hoog (vergeleken met de behoefte) en de inname van voedingsvezels te laag. Een glas Appelsientje Sinaasappel gelijkstellen aan één sinaasappel helpt niet om deze problemen op te lossen. Het probleem zou zelfs alleen maar groter worden wanneer iedereen een portie vers fruit (sinaasappel) zou vervangen door een glas Appelsientje Sinaasappel. De inname van calorieën zal toenemen en die van voedingsvezels dalen.

Wat betreft het verschil in productcategorie voor het voedselkeuzelogo ’t Vinkje tussen vers fruit en fruitsap wijst klager op het volgende.

De Stichting Ik kies Bewust heeft een voedselkeuzelogo ontworpen waarmee in één oogopslag te zien is wat de gezondere of bewustere keuze is. Dit is gebaseerd op productcriteria. Voldoen basis-producten aan de opgestelde productcriteria dan kan de fabrikant tegen betaling een groen Vinkje aanvragen. Gaat het om niet-basisproducten, dan kunnen deze in aanmerking komen voor een blauw Vinkje. Fruit behoort tot de basis-producten, terwijl fruitsap tot de niet-basis-producten behoort. De Stichting Ik kies bewust schrijft hierover op www.hetvinkje.nl:

“Er zijn eveneens wijzigingen aangebracht in de indeling van productgroepen:

vruchtensappen worden voortaan niet meer als basisvoeding ingedeeld en thee en

koffie worden nu gerekend tot de basisproductgroep water.”

Deze informatie ontbreekt op de website van Appelsientje. Wanneer deze informatie wel werd gegeven, zou er sprake zijn van eerlijke en volledige informatie.

Omdat de productcriteria recent gewijzigd zijn, mogen enkele fruitsappen van Appelsientje die in principe voldoen aan de productcriteria (Sinaasappel,

Sinaasappel met extra vruchtvlees, Sinaasappel Mild, Zontomaatje, Tomatientje, Peer, Zwarte bes, Multifruit, Multi Vitamientje oranje vruchten) nog tot januari 2017 het groene Vinkje dragen.

Ad b.

Vastgesteld kan worden dat fruitsap niet hetzelfde is als fruit. Vervolgens is de vraag of adverteerder stelt of suggereert dat een glas van haar fruitsap te vergelijken is met een stuk fruit. Die vraag kan bevestigend worden beantwoord, gelet op de mededelingen

“Maar wist je dat een glas Appelsientje Sinaasappel ook meetelt als 1 portie fruit?” op de website en “Een glas sap telt mee als 1 stuk fruit per dag!” op de verpakking.

Hiermee wordt duidelijk gesteld dat één glas Appelsientje fruitsap wel gelijkwaardig is aan een stuk fruit en dat de consument aan de aanbevolen hoeveelheid fruit kan komen door Appelsientje fruitsap te drinken.

Op de verpakking wordt wel met een asterisk verwezen naar de homepage van de website van Appelsientje, maar van de consument mag niet verwacht worden dat hij/zij  eerst de website bezoekt om vervolgens de informatie over Appelsientje fruitsappen te lezen. Een consument behoort een goed geïnformeerde keuze te kunnen maken op basis van de informatie die op de verpakking staat.

Het verweer

Het verweer wordt als volgt samengevat.

Met de uiting op de verpakking en de website wilde adverteerder

benadrukken dat Appelsientje sinaasappelsap is gemaakt van geperst fruit. Adverteerder wilde kenbaar maken dat Appelsientje sinaasappelsap niet alleen van nature aanwezige suiker uit fruit bevat, maar ook een deel van de voedingsstoffen uit fruit, zoals vitamine C, kalium en foliumzuur.

Naar aanleiding van en in lijn met de nieuwe Richtlijnen Schijf van Vijf van 22 maart 2016 heeft adverteerder echter besloten om de uiting “een glas sap telt mee als één stuk fruit per dag” niet meer te zullen gebruiken en haar website en verpakkingen wat dit betreft aan te passen. De website is inmiddels aangepast en de voorbereidingen voor het aanpassen van de verpakking zijn in gang gezet. De nieuwe verpakkingen zullen op zo kort mogelijke termijn in de winkels te vinden zijn en de reeds gedrukte verpakkingen zullen op zo kort mogelijke termijn “uit gefaseerd worden”.

Gelet op het bovenstaande verzoekt adverteerder de Commissie om de klacht niet verder in behandeling te nemen dan wel af te wijzen.

Het oordeel van de Commissie

Met betrekking tot de verschillende uitingen overweegt de Commissie het volgende.

1.

De uiting op www.appelsientje.nl.  

In deze uiting staat onder meer: “Maar wist je dat een glas Appelsientje Sinaasappel meetelt als je tweede portie fruit?”. Deze mededeling impliceert dat Appelsientje Sinaasappel kan dienen ter vervanging van een tweede portie fruit per dag. Klager heeft gemotiveerd bestreden dat Appelsientje Sinaasappelsap een goede vervanger is van fruit. Hij heeft onder meer gesteld dat er verschillen zijn in gezondheidseffecten tussen vers fruit en fruitsap. Zo heeft klager onder verwijzing naar de website van het Voedingscentrum meegedeeld dat bij het maken van vruchtensappen voedingsstoffen verloren kunnen gaan, waaronder voedingsvezel. Verder heeft klager onder vermelding van in de klacht genoemde studies gewezen op een verhoogd risico op gewichtstoename in geval van consumptie van suikerhoudende dranken, waaronder fruitsap.  

Adverteerder heeft deze stellingen van klager niet weersproken. Wel heeft adverteerder meegedeeld dat zij naar aanleiding van en in lijn met de nieuwe Richtlijnen Schijf van Vijf van 22 maart 2016 heeft besloten om de uiting “een glas sap telt mee als één stuk fruit per dag” niet meer te zullen gebruiken en de website wat dit betreft aan te passen. Inmiddels is de website aangepast, aldus adverteerder.

Gelet op het bovenstaande is de Commissie van oordeel dat de uiting gepaard gaat met onjuiste informatie ten aanzien van de voordelen van het product als bedoeld in artikel 8.2 aanhef en onder b van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Nu de gemiddelde consument er bovendien toe kan worden gebracht een besluit over een transactie te nemen, dat hij anders niet had genomen, is de uiting misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.

De tekst “Vruchtensap kan fruit niet helemaal vervangen, maar Appelsientje bevat nog voldoende voedingsstoffen om mee te mogen tellen als 1 portie fruit! Het eten van vers fruit is natuurlijk het gezondst. Het is dan ook verstandig om niet meer dan 1 stuk fruit per dag door Appelsientje te vervangen”, die volgt op de alinea waarin staat:

“Maar wist je dat een glas Appelsientje Sinaasappel meetelt als je tweede portie fruit?”, houdt enige nuancering in van laatstgenoemde mededeling, maar maakt bovenstaand oordeel niet anders.

Ad 2.

De verpakking van Appelsientje Sinaasappel.

Op deze uiting staat onder meer:

“Een glas sap telt mee als

 1 stuk fruit per dag!*

 ? *www.appelsientje.nl”.

Deze mededeling impliceert dat Appelsientje sinaasappelsap kan dienen ter vervanging van 1 stuk fruit per dag. Klager heeft gemotiveerd bestreden dat Appelsientje Sinaasappelsap een goede vervanger is van fruit. Hij heeft onder meer gesteld dat er verschillen zijn in gezondheidseffecten tussen vers fruit en fruitsap. Zo heeft klager onder verwijzing naar de website van het Voedingscentrum meegedeeld dat bij het maken van vruchtensappen voedingsstoffen verloren kunnen gaan, waaronder voedingsvezel. Verder heeft klager onder vermelding van in de klacht genoemde studies gewezen op een verhoogd risico op gewichtstoename in geval van consumptie van suikerhoudende dranken, waaronder fruitsap. 

Adverteerder heeft deze stellingen van klager niet weersproken. Wel heeft adverteerder meegedeeld dat zij naar aanleiding van en in lijn met de nieuwe Richtlijnen Schijf van Vijf van 22 maart 2016 heeft besloten om de uiting “een glas sap telt mee als één stuk fruit per dag” niet meer te zullen gebruiken en de verpakking wat dit betreft te zullen aanpassen.  De nieuwe verpakkingen zullen op zo kort mogelijke termijn in de winkels te vinden zijn en de reeds gedrukte verpakkingen zullen op zo kort mogelijke termijn “uit gefaseerd worden”, aldus adverteerder.

Gelet op het bovenstaande is de Commissie van oordeel dat de uiting gepaard gaat met onjuiste informatie over de eigenschappen van het product. In zoverre is er sprake van misleidende voedselinformatie en is de uiting in strijd met artikel 7 lid 1 van de Verordening (EU) Nr. 1169/2011 en daardoor met de wet als bedoeld in artikel 2 NRC.

De enkele achter de mededeling “Een glas sap telt mee als 1 stuk fruit per dag!” geplaatste asterisk, welke asterisk verwijst naar de website www.appelsientje.nl die, zoals hiervoor overwogen, enige nuancering bevat, maakt bovenstaand oordeel niet anders.

Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.

De beslissing

De Commissie acht de reclame-uitingen in strijd met de artikel 7 respectievelijk 2 NRC. Zij beveelt adverteerder, voor zover nodig, aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.