De bestreden reclame-uiting
Het betreft de website http://www.homeopathie-behandeling.nl/stop-hooikoorts waarop ten tijde van het indienen van de klacht stond:
“Stop hooikoorts met de homeopathische Pollenkuur
Veel mensen zien met angst en beven de lente weer aankomen vanwege de hooikoorts die weer toeslaat! Niezen, jeukende ogen, slapeloze nachten, vermoeidheid……. Gelukkig is er in de homeopathie een goedkope en heel simpele oplossing voor: de POLLENKUUR. Alle (stuifmeel)bomen en pollen die het hele jaar door in de lucht zweven en in heel Europa voorkomen zijn hierin verwerkt. Na het innemen van deze kuur kunt ook u weer genieten van een gezellig terrasje of een wandeling in de natuur. De kuur bestaat uit 4 verschillende potenties: Pollen C30, C200, 1M en 10M. De pollenkuur is bij mij te verkrijgen en kost 15 euro inclusief verzendkosten. (…) Innemen is zeer eenvoudig. Start voor het hooikoorts seizoen bijv in januari.
de eerste dag 1 korrel van de C30
de tweede dag 1 korrel van de C200,
de derde dag 1 korrel van de 1M
de vierde dag 1 korrel van de 10M.
Voor een nog betere werking; los de korrel op in een beetje water en neem daar ’s ochtends en ‘s avonds een slokje van. Wacht een week en kijk hoe het resultaat is. Is de hooikoorts nog niet helemaal verdwenen herhaal dan de kuur weer. Als er na 4 kuren geen duidelijke verbetering optreedt hoort u bij de 10% van de mensen die niet op de kuur reageren. Dan kunnen we een afspraak maken zodat ik een specifiek, goed passend geneesmiddel voor u uitzoek. De ervaring is dat na de klassieke homeopathische behandeling de pollenkuur wel werkt. Deze POLLENKUUR heeft mensen die al heel lang last hadden van hooikoorts genezen. Gun uzelf deze kans!”.
De klacht
Deze wordt als volgt samengevat. Kennelijk biedt adverteerder in de uiting een isopathisch product aan, te weten hoogverdund stuifmeel als behandeling tegen de pathogene effecten van stuifmeel. Het is homeopathisch in de zin dat het sterk verdund is. Bij homeopathie gaat het om middelen waarmee zogenaamde homeopathische geneesmiddelproeven zijn gedaan. Bij de isopathie gaat men er zonder meer vanuit dat een ziekmaker bij verdunning curatief is. De meest geconcentreerde verdunning die in de uiting wordt genoemd is C30, wat overeenkomt met (ongeveer) de verhouding tussen het volume van 1 forse stuifmeelkorrel op een kubus met ribben ter lengte van één lichtjaar. M staat voor 1000C en 10M voor 1000C. Dergelijke verdunningen bevatten niets meer van de uitgangsstof. Adverteerder is daarvan vrijwel zeker op de hoogte. Er is geen enkel onderzoek dat aantoont dat dergelijke verdunningen ook maar enig effect hebben, en meer in het bijzonder is er geen bewijs dat een dergelijke homeopathische kuur werkt. Bij de klant kan vaak de indruk ontstaan dat de kuur werkt, omdat hooikoorts nu eenmaal vanzelf stopt als het stuifmeel waarvoor men gevoelig is niet meer in de lucht zit. Klagers achten de reclame daarom misleidend, te meer daar de voorgestelde therapie oppervlakkig lijkt op een kuur waarbij de patiënt door geleidelijke blootstelling aan kleine maar wel meetbare hoeveelheden van het allergeen wordt genezen van de neiging tot overreactie op het allergeen. Adverteerder overtreedt bovendien de Geneesmiddelenwet. Zij verstrekt een middel dat aangediend wordt als een geneesmiddel zonder dat hiervoor een handelsvergunning is verleend. Het is onaannemelijk dat het gaat om een magistrale bereiding zoals bedoeld in art. 40.3.a van de Geneesmiddelenwet. Immers het prepareren van een 10M-middel van alle bekende Europese pollensoorten vereist dat men eerst die pollen verzamelt, en daarna dat 10.000 maal een schoon ongebruikt flesje alcohol wordt gevuld met 1% van een vorig flesje, en dat het mengsel daarna wordt geschud, en 1% van de inhoud voor een volgend flesje wordt gebruikt. Voorts moet bij magistrale bereiding de apotheek het middel aan de patiënt zelf overhandigen of toesturen. Dat mag alleen via een derde als die derde een arts, tandarts of verloskundige is, of een verpleegkundige die op instructie van één van deze beroepsgroepen handelt. Aangezien adverteerder zelf de middelen aandient als geneesmiddel en ze naar eigen zeggen zelf verstuurt, is sprake van een ernstige overtreding van de Geneesmiddelenwet.
Het standpunt van de Keuringsraad KOAG/KAG
Dit standpunt wordt als volgt samengevat. De uiting valt onder de competentie van de KOAG. Deze uiting is niet ter preventieve toetsing aan de KOAG voorgelegd en niet van een toelatingsnummer voorzien. Indien de uiting wel was voorgelegd, had de KOAG gevraagd of het om een geregistreerd geneesmiddel gaat nu dit vooralsnog onduidelijk is. Indien het geen geregistreerd geneesmiddel is, is de uiting in strijd met artikel 84 Geneesmiddelenwet en met artikel 4 Bijzondere Reclamecode CPG. Bovendien is sprake van strijdigheid met artikel 5 Bijzondere reclamecode CPG.
Het oordeel van de voorzitter
1) In de uiting wordt een product als ‘pollenkuur’ aangeprezen. Deze ‘kuur’ kan bij adverteerder worden besteld. Deze ‘kuur’ is bedoeld om hooikoortsklachten (in de reclame-uiting omschreven als niezen, jeukende ogen, slapeloze nachten en vermoeidheid) te voorkomen respectievelijk om hooikoorts te ‘genezen’ bij mensen die daarvan al lang last hebben. De voorzitter oordeelt over de toepasselijke regelgeving als volgt.
2) De Geneesmiddelenwet verstaat in artikel 1 aanhef en onder b onder geneesmiddel:
een substantie of een samenstel van substanties die bestemd is om te worden toegediend of aangewend voor dan wel op enigerlei wijze wordt gepresenteerd als zijnde geschikt voor:
1°. het genezen of voorkomen van een ziekte, gebrek, wond of pijn bij de mens,
2°. het stellen van een geneeskundige diagnose bij de mens, of
3°. het herstellen, verbeteren of anderszins wijzigen van fysiologische functies bij de mens door een farmacologisch, immunologisch of metabolisch effect te bewerkstelligen.
Ingevolge de klacht dient aan de hand van deze definitie te worden beoordeeld of het aangeprezen product wordt gepresenteerd als geneesmiddel, dat wil zeggen of bij de gemiddelde consument door de presentatie de indruk wordt gewekt dat het product bepaalde therapeutische eigenschappen heeft bij een ziekte of gebrek. Blijkens de Memorie van Toelichting bij de Geneesmiddelenwet is ‘ziekte’ in de zin van deze wet een veelomvattend begrip en omvat het ook aandoeningen. Hooikoorts kan worden aangemerkt als aandoening of een gebrek.
3) De voorzitter oordeelt dat een product dat, zoals in het onderhavige geval, wordt aangeprezen als een ‘kuur’ tegen hooikoorts en waarvan wordt gezegd dat het mensen die al heel lang last hadden van hooikoorts heeft ‘genezen’, onmiskenbaar wordt gepresenteerd als een geneesmiddel voor deze aandoening of dit gebrek. Meer in het bijzonder betreft het een presentatie als immunologisch geneesmiddel. Hieronder wordt volgens artikel 1 aanhef en onder c Geneesmiddelenwet verstaan een vaccin, toxine, serum of allergeen. Onder ‘allergeen’ wordt blijkens de Regeling Geneesmiddelenwet verstaan: “een geneesmiddel waarmee wordt beoogd een specifieke wijziging in de immunologische reactie op een allergie veroorzakende agens vast te stellen of teweeg te brengen”.
4) Op grond van het voorgaande is in de uiting sprake van aanprijzing van de door adverteerder aangeboden ‘kuur’ als een (immunologisch) geneesmiddel. Reclame voor geneesmiddelen waarvoor geen handelsvergunning is verleend, is ingevolge artikel 84 lid 1 Geneesmiddelenwet verboden. Niet gesteld of gebleken is dat er in Nederland een handelsvergunning is verleend voor het aangeprezen product. De reclame-uiting is dus in strijd met artikel 84 lid 1 Geneesmiddelenwet en daardoor in strijd met artikel 2 NRC en tevens met artikel 4 Code Publiekreclame voor geneesmiddelen (CPG) 2015. Nu is geoordeeld dat krachtens wettelijk verbod en een daarop gebaseerde bijzondere reclamecode geen reclame voor het onderhavige product als geneesmiddel mag worden gemaakt, komt de voorzitter niet meer toe aan de vraag of de uiting tevens misleidend is.
De beslissing van de voorzitter
Op grond van het voorgaande acht de voorzitter de reclame-uiting in strijd met het bepaalde in artikel 2 NRC en met artikel 4 CPG 2015. De voorzitter beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.