De bestreden uitingen
Het betreft de volgende subpagina’s van de website www.centaurea.nl:
1. http://www.centaurea.nl/pestgedrag-goed-te-behandelen-met-homeopathie/
“Pestgedrag goed te behandelen met homeopathie
Pesten en Homeopathie (…) Wat veel mensen niet weten is dat homeopathie ook kan helpen om pestgedrag bij kinderen te verminderen en de weerbaarheid van kinderen die gepest worden te vergroten. Graag wil ik onze kennis hierover delen.
Er zijn veel homeopathische middelen die heel goed kunnen helpen bij kinderen die pesten of gepest worden. Een kunst is het om voor dit kind het meest passende middel te vinden. Eén van de middelen is Anacardium oriëntale. http://www.centaurea.nl/anacardium-orientale/
Jos Nieuwendijk, homeopathisch arts”.
2. http://www.centaurea.nl/gepest-worden-en-behandelen-met-homeopathie/
“Pesten en gepest worden: goed te behandelen met homeopathie
Jongen die gepest wordt
Gepest worden in de eerste klas van de middelbare school is niet leuk en kan ook lichamelijke klachten geven. Dit gebeurde bij Timo, 13 jaar oud met een eczeem aan zijn handpalmen en voetzolen. Dit barstte open en was ook pijnlijk. Er waren een paar jongens in de klas die hem stiekem pestten met zijn accent. (…) Met het middel Lycopodium clavatum 200K verdween zijn eczeem binnen een week én er gebeurde iets op school wat hij anders nooit deed. Hij zei die jongens fors de waarheid en wat dit pesten met hem deed en dat hij dat niet wilde. (…) Zijn eczeem kwam later weer terug toen het pesten weer gebeurde en we hebben de Lycopodium herhaald, met vermindering van zijn eczeem, wat dit keer niet helemaal wegtrok en zijn moeder is ook aan de slag gegaan met zijn dieet.
Deze situatie geeft aan hoe lichaam en emoties op elkaar inwerken en er zijn vaak meerdere factoren die op elkaar inwerken.
Jos Nieuwendijk homeopathisch arts
Jongen met pesterig gedrag, is angstig als hij alleen is
Jean van zeven jaar oud komt voor onrustig gedrag. Hij is erg houterig in zijn bewegingen en is angstig. Hij is bang voor monsters als hij alleen in de kamer is en bang om door insecten aangevallen te worden. Hij kan andere kinderen erg plagen en hij peutert veel in zijn neus, wat weer bloedneuzen geeft. Eerst krijgt hij Arum triphyllum LM6, echter zonder resultaat. Daarna krijgt hij Cina LM6 waarbij eerst een verergering optreedt met hoesten en griep. Daarna verbetert zijn gedrag duidelijk. Hij word rustiger, plaagt minder en kan zich beter inzetten op school.
Ed Brink Homeopathisch arts/bioresonantie”.
3. http://www.centaurea.nl/anacardium-orientale/
“Anacardium oriëntale, een middel dat kan helpen om weerbaarder te worden; voor pester en gepeste
(…) Een middel wat bij dit gedrag kan helpen is Anacardium oriëntale (…) Als anacardium nodig is zie je vaak dat er een minderwaardigheidscomplex is en dit kan een grillig gedrag geven. (…) Vaak zijn er ook concentratie problemen en daarbij geheugenproblemen. Dit kan studeren of examens doen erg bemoeilijken. Klachten zijn erger bij mentale inspanning, woede, angst en stress. De klachten verbeteren door zon, een warm bad en laat in de ochtend eten. Na eten voelt men zich in het algemeen beter. Soms kunnen ze ook een drang tot vloeken of agressief gedrag hebben. Soms voelen de darmen afgesloten, alsof er een soort prop in de weg zit.
Mensen met een laag zelfbeeld, die vroeger traumatische ervaringen hebben meegemaakt, zoals seksueel misbruik of geweld, vernedering of onderdrukking, kunnen dit middel nodig hebben; om zich beter te voelen en minder agressief gedrag te vertonen of zichzelf niet meer te verwonden. Ook eetaanvallen kunnen hierbij voorkomen. Deze verminderen dan na het middel Anacardium te hebben genomen. (…) Sindsdien wordt het middel als remedie gebruikt tegen zowel psychische als fysieke klachten. (…) De werkzame stoffen in het geneesmiddel zijn: vette oliën, etherische oliën, cardanol en anacardiumzuur. Traditioneel gezien wordt anacardium voorgeschreven aan hen die last hebben van verwarring en geheugenstoornissen. Vooral mensen die veel te maken hebben met innerlijke conflicten hebben er baat bij. Deze mensen hebben vaak ook een laag zelfbeeld of kunnen heel kwaad verdrag vertonen. Vaak kampen deze mensen naast deze psychische klachten ook met fysieke klachten, de darmen en anus lijken verstopt te zitten. Ook deze klachten kunnen behandeld worden met anacardium. Verder wordt het middel gebruikt bij huidirritaties. Tegenwoordig kan dit middel gegeven worden bij examenproblemen en boelemia.
Jos Nieuwendijk”.
Een kopie van de bestreden uitingen is aan deze beslissing gehecht.
De klacht
Er is geen deugdelijk bewijs dat homeopathie dan wel een behandeling met homeopathische middelen zou helpen bij pestgedrag of om kinderen die gepest worden weerbaarder te maken. Door een arts het tegenovergestelde te laten beweren, misleidt verweerder niet alleen de gemiddelde consument, maar medicaliseert zij ook gedrag dat niet gemedicaliseerd moet worden. Verweerder wekt de suggestie dat complexe gedragsproblemen met vragen naar symptomen en het voorschrijven van pilletjes kunnen worden opgelost. Dat is onjuist. Homeopathie voegt in deze situatie niets toe. In de databank PubMed zijn geen artikelen te vinden die enige ondersteuning kunnen geven aan de stelling dat pestgedrag goed met homeopathie behandeld zou kunnen worden. Verweerder onderbouwt op de genoemde pagina’s haar beweringen uitsluitend met anekdotes die oncontroleerbaar zijn en waaruit ook niet is af te leiden dat een bepaalde gedragsverandering het gevolg is van het gebruik van een homeopathisch middel. Zo is niet vast te stellen dat het ‘fors de waarheid zeggen’ op de pagina
‘Pesten en gepest worden’ (uiting 2) het gevolg is van inname van Lycopodium clavatum 200K. Dit middel bestaat uit zo’n extreme verdunning dat het uitgesloten is dat er nog een molecuul van de uitgangsstof aanwezig is. De claim dat zo’n middel nog enige werkzaamheid zou hebben en goed zou kunnen helpen bij gepeste kinderen om weerbaarder te worden, is ongeloofwaardig. Ook de op dezelfde pagina genoemde middelen Arum triphyllum en Cina zijn zeer sterk verdund, te weten met een factor vijftienduizend zeshonderdvijfentwintig quadriljoen. Ook hier is de kans op aanwezigheid van werkzame moleculen nihil. Op de pagina’s wordt niet aangegeven met welke factor de Anacardium oriëntale verdund is. Maar verdund of niet, er is geen bewijs dat het een middel is dat kan helpen om weerbaarder te worden, zoals verweerder in uiting 3 schrijft. Op deze pagina worden verschillende toepassingen van het middel genoemd, zoals gebruik bij geheugenverlies, verlamming, kramp, wratten e.d. Ook worden meerdere toepassingen binnen de homeopathie genoemd, zoals bij verwarring, geheugenstoornissen, huidirritaties, examenproblemen, boulimia e.d. Dit is allemaal niet serieus te nemen en wordt ook niet door wetenschappelijk bewijs ondersteund. Als voor een middel veel toepassingen gegeven worden, is dat doorgaans een aanwijzing dat het middel juist niet werkt. Panacees bestaan helaas niet. Dat geldt a fortiori als het middel tot in het oneindige verdund wordt. Dat hetzelfde middel zowel dader als slachtoffer zou kunnen helpen acht klager “tamelijk belachelijk”. De uitingen zijn misleidend en oneerlijk.
De informatie van de Keuringsraad KOAG/KAG
De uitingen vallen onder de competentie van de KOAG. Deze uitingen zijn niet ter preventieve toetsing de Keuringsraad voorgelegd en niet van een toelatingsnummer voorzien. Indien de uitingen wel waren voorgelegd, had de Keuringsraad gevraagd of het om een geregistreerd geneesmiddel gaat. Dit is vooralsnog onduidelijk. lndien dat niet het geval is, is sprake van strijdigheid van artikel 84 van de Geneesmiddelenwet en artikel 4 Code Publieksreclame voor Geneesmiddelen (CPG) 2015. lndien het wel om een geregistreerd geneesmiddel gaat, is van belang of het om een recept-plichtig geneesmiddel gaat. Publieksreclame voor een receptgeneesmiddel is in strijd met Art. 85.a van de Geneesmiddelenwet en artikel 3.a CPG 2015. Daarnaast moet de geclaimde werking in lijn zijn met de geregistreerde SPC. lndien dat laatste niet het geval is, is sprake van strijdigheid met artikel. 6 CPG 2015. Bovendien lijkt de uiting in strijd met onder meer artikel 8.1 en 9 CPG 2015.
Het verweer
Dit wordt als volgt weergegeven.
De informatie op de website betreffende pestgedrag is geen reclame. Er is geen sprake van aanprijzing van diensten of waren, maar van voorlichting op basis van ervaringen van verweerder en collega’s. Dit is niet ongebruikelijk. Hierbij wordt gebruik gemaakt van rapportages vanuit zogeheten case studies. Dit zijn feiten die gepubliceerd mogen worden als ervaring vanuit de praktijk. Verweerder wil voorlichten omdat mensen onvoldoende op de hoogte zijn van de mogelijkheden van homeopathie. De ervaring van verweerder geldt als bewijsvoering. Dit wordt in wetenschappelijke termen vaak ‘expert opinion’ genoemd. Door de informatie kunnen mensen beter een keuze maken omtrent de behandeling. De hoedanigheid van klager is onduidelijk. De indruk ontstaat dat klager de Stichting Reclame Code tot forum probeert te maken van een discussie over (onder andere) de effectiviteit van homeopathie. Verweerder wenst niet in deze procedure maar via een wetenschappelijk discours te komen tot een uitwisseling van gedachten en (patiënt)ervaringen.
De repliek
Deze wordt als volgt weergegeven.
Op de subpagina’s worden zinnen gebruikt als “goed te behandelen met homeopathie” en
“heel goed kunnen helpen”. Er is daardoor sprake van reclame als bedoeld in artikel 1 Nederlandse Reclame Code (NRC) Als reclame-uitingen gemotiveerd worden aangevochten, dient de verweerder de juistheid of de eerlijkheid ervan aannemelijk te maken. Verweerder beroept zich op case studies. Case studies worden binnen de geneeskunde als bewijs geaccepteerd, maar in dit geval is slechts sprake van subjectieve anekdotes op een eigen website. Om als bewijs te worden geaccepteerd, moet een case study op z’n minst in een wetenschappelijk tijdschrift zijn gepubliceerd, liefst peer-reviewed. Zo’n case study bevat dan een gedetailleerde beschrijving van de patiënt, zijn voorgeschiedenis, zijn klacht, en van de behandeling die gegeven werd. De onderzoekers die zo’n study schrijven worden geacht dat met een zekere distantie te doen en alternatieve verklaringen voor de gevonden resultaten te bespreken en uit te sluiten. De anekdotes op de website voldoen op geen enkele wljze aan deze criteria. Bij pestgedrag is goede orthopedagogische begeleiding nodig, geen homeopathische pilletjes of drankjes. Verweerder stelt dat zijn ervaring als bewijsvoering geldt en rept van een ‘expert opinion’. Binnen de geneeskunde worden ‘expert opinions’ inderdaad soms als bewijs geaccepteerd, maar dan moet wel sprake zijn van een erkende expertise. Homeopathie is geen erkend specialisme en een achterhaalde vorm van geneeskunde. De ervaring van verweerder kan niet als bewijs dienen. Uiteraard is die ervaring ook niet objectief en onafhankelijk. De Commissie oordeelt niet over de werkzaamheid van homeopathie. Wel oordeelt zij over de aanvaardbaarheid van reclame-uitingen. De Commissie is prima in staat om te beoordelen of de verweerder de juistheid of eerlijkheid van reclame aannemelijk heeft gemaakt. Zij heeft ook al eerder reclames voor homeopathische behandelingen getoetst en afgekeurd. In dit geval geldt dat de verweerder de gemotiveerde klacht onvoldoende heeft bestreden en weerlegd, waardoor de reclame-uitingen misleidend en oneerlijk zijn.
De dupliek
Deze wordt als volgt weergegeven.
Verweerder heeft, omdat er blijkbaar onduídelíjkheden zijn, een gewíjzigde tekst ín de bíjlage meegestuurd en verzoekt mee te delen of híermee akkoord kan worden gegaan dan wel een passend voorstel voor een gewijzigde uiting te ontvangen. Het valt verweerder op dat klager zegt dat zíjn klacht is gericht op het tegengaan van onterechte reclame-uítingen en niet is gericht tegen homeopathíe, terwijl hij zích aan de andere kant herhaaldelijk negatief en bevooroordeeld uítlaat over de werkzaamheíd van homeopathie. Verweerder constateert dat klager niet ingaat op het aanbod een inhoudelijke medisch discussíe te voeren over de effectiviteit van chemische, dan wel homeopathische geneeskunde. Homeopathíe kent een princípíeel andere aanpak (het stimuleren van het zelf genezend vermogen met een kleíne, mílde en veilige dosis van een natuurlijk geneesmiddel) dan de reguliere geneeskunde. Dit is vanuit het regulíere kader gezíen níet eenvoudig te begrijpen. Het princípe van de effectivíteit van homeopathíe is bewezen, ondanks het feit dat het reguliere circuit anders wil laten geloven. Er is veel onderzoek gedaan en dat ís onder andere te vínden op https://www.hrÍ-research.org. Een aantal van deze onderzoeken zal verweerder binnenkort op haar websíte plaatsen. Zo is de effectíviteít van homeopathíe bíj ADHD wetenschappelíjk vastgesteld in een onderzoek van Heiner Frey. Het bewijs voor de effectíviteít van homeopathíe doet in het algemeen niet onder voor dat van de regulíere geneeskunde. Verweerder verwijst in dit verband naar bronnen. Het Britísh Medícal Journal constateerde in 2012 dat van de 2.500 regulier meest toegepaste behandelmethoden 12% wetenschappelijk bewezen is. Het getal moet naar beneden worden bijgesteld naar 3% met het predicaat ‘’bewezen positief effect’. Verweerder vraagt zich af of de Reclame Code Commissie het juiste platform is voor een medísch inhoudelijke discussie over de effectíviteit van de reguliere, chemísche geneeskunde ten opzichte van homeopathische. Verder betwijfelt verweerder of klager handelt als particulier nu op de website van de Vereniging tegen de Kwakzalveríj zijn naam herhaaldelíjk voorkomt als schrijver van – negatíeve – teksten over andere geneesmethoden dan de commercíële, chemische geneeskunde.
Het oordeel van de voorzitter
1) In de bestreden uitingen wordt meegedeeld dat pestgedrag “goed” te behandelen is met homeopathie. Daarbij wordt verder gezegd dat er veel homeopathische middelen zijn die “heel goed kunnen helpen bij kinderen die pesten of gepest worden”, waarbij in de eerste plaats Anacardium oriëntale wordt genoemd als een middel dat het meest passend kan zijn (uiting 1). In uiting 3 wordt nader op dit middel ingegaan als een middel met werkzame stoffen waar vooral mensen die veel te maken hebben met innerlijke conflicten ‘baat’ bij kunnen hebben. Hierbij worden tevens diverse situaties genoemd waarin Anacardium oriëntale “nodig is” en wordt het omschreven als “remedie” tegen zowel psychische als fysieke klachten. Daarbij wordt het middel aangeduid als “geneesmiddel”. In uiting 2 staat dat pesten en gepest worden “goed” te behandelen zijn met homeopathie. Hier wordt gesproken over het middel Lycopodium clavatum 200K en een specifieke situatie waarin dit middel een jongen van zijn eczeem heeft afgeholpen en hem weerbaarder heeft gemaakt ten opzichte van pesters.
2) De voorzitter oordeelt dat voormelde mededelingen op een dermate wervende wijze de mogelijkheid van de genoemde homeopathische middelen bij pesten onder de aandacht brengen, dat sprake is van aanprijzing van homeopathie in het algemeen en de genoemde middelen in het bijzonder. Derhalve is sprake van reclame in de zin van artikel 1 NRC, zodat het eerste formele verweer dient te worden verworpen. Mede gelet op hetgeen hierna aan de orde komt, oordeelt de voorzitter dat meer in het bijzonder sprake is van een vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen. Het tweede formele verweer, dat ziet op de hoedanigheid van klager, wordt eveneens verworpen. Niet kan worden gezegd dat klager de klacht heeft ingediend in het belang van de uitoefening van een bedrijf of beroep dan wel in een commercieel belang van een organisatie. Dat klager volgens verweerder betrokken is bij de Vereniging tegen de Kwakzalverij, ontneemt hem niet het recht als particulier een klacht in te dienen tegen reclame-uitingen van verweerder.
3) Ten aanzien van uiting 1 is van belang dat daarin eerst wordt gezegd dat pestgedrag goed te behandelen is met homeopathie. In deze uiting wordt vervolgens het middel Anacardium oriëntale genoemd. In uiting 2 wordt gesproken over Lycopodium clavatum 200K, Arum triphyllum LM6 en Cina LM6. In uiting 3 wordt nogmaals gesproken over Anacardium oriëntale. Nu de werkzaamheid van homeopathie bij pesten aan deze middelen wordt gekoppeld, zal de voorzitter beoordelen wat blijkens de uitingen het karakter van die middelen is, mede gelet op de informatie van de Keuringsraad KOAG/KAG, welke informatie ook aan adverteerder is toegezonden. De Keuringsraad gaat in zijn reactie ervan uit dat de bedoelde middelen worden aangeprezen als een geneesmiddel, maar dat het niet duidelijk is of het om een geregistreerd geneesmiddel gaat. Adverteerder is hierop niet ingegaan en heeft zich inhoudelijk in feite uitsluitend beroepen op de onderbouwing van de werkzaamheid van de middelen.
4) De voorzitter constateert dat in uiting 3, die men bereikt door in uiting 1 op een link te klikken die verwijst naar Anacardium oriëntale, dit middel wordt getypeerd als een geneesmiddel. Ten aanzien van Lycopodium clavatum 200K, Arum triphyllum LM6 en Cina LM6 ontbreekt weliswaar een dergelijke typering, maar deze middelen worden in direct verband gebracht met (het genezen van) ziekten of gebreken. Lycopodium clavatum 200K wordt genoemd als een middel dat eczeem heeft genezen respectievelijk heeft verminderd. Arum triphyllum LM6 en Cina LM6 worden in verband gebracht met psychische gedragsstoornissen, waarbij wordt gezegd dat laatstgenoemd middel een verbetering teweeg heeft gebracht. Uiting 1 en 2 worden toegeschreven aan een “homeopathisch arts”. De voorzitter oordeelt op grond van het voorgaande dat ook de in de uitingen aangeprezen middelen Lycopodium clavatum 200K, Arum triphyllum LM6 en Cina LM6 worden gepositioneerd als geneesmiddel. Bij de gemiddelde consument wordt immers door de aanprijzingen de indruk gewekt dat deze
middelen bepaalde therapeutische eigenschappen hebben bij een ziekte of gebrek, en m die reden door een arts kunnen worden voorgeschreven. Volgens het aandieningscriterium als bedoeld in artikel 1 aanhef en onder b Geneesmiddelenwet dienen de in de uitingen genoemde middelen hierdoor als een geneesmiddel te worden gekwalificeerd.
5) Voor reclame voor een geneesmiddel is vereist dat hiervoor een handelsvergunning is verleend als bedoeld in artikel 84 lid 1 Geneesmiddelenwet. Niet gesteld of gebleken is dat voor de hiervoor genoemde middelen een handelsvergunning is verleend. Om die reden is de reclame-uiting in strijd met het verbod van artikel 84 lid 1 Geneesmiddelenwet en daardoor in strijd met artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Tevens is de uiting op grond van het voorgaande in strijd met artikel 4 Code Publieksreclame voor Geneesmiddelen (CPG) 2015. Het feit dat de bestreden reclame-uitingen in strijd met de wet zijn, impliceert dat niet wordt toegekomen aan beantwoording van de vraag of de aangeprezen middelen werkzaam (kunnen) zijn.
6) Ten aanzien van de door adverteerder overgelegde gewijzigde tekst, wordt meegedeeld dat het niet tot de taak van de (voorzitter van de) Reclame Code Commissie behoort om buiten het kader van een tegen een uiting ingediende klacht te beoordelen of deze uiting juist is. Dit geldt ook voor gewijzigde uitingen. Ten aanzien van de kwestie of de Commissie het juiste platform is voor een medísch inhoudelijke discussie over de effectíviteit van de reguliere, chemísche geneeskunde ten opzichte van homeopathische, volstaat de voorzitter tot slot met te oordelen dat de Reclame Code Commissie bevoegd is klachten over concrete reclame-uitingen te toetsen aan de Nederlandse Reclame Code, ongeacht de inhoud van deze uitingen.
De beslissing van de voorzitter
Op grond van het voorgaande acht de voorzitter de reclame-uiting in strijd met het bepaalde in artikel 2 NRC. Hij beveelt verweerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.