Het College van Beroep [28 juli 2015]
De grieven
NPL stelt dat de bestreden beslissing om meerdere redenen onjuist is. Het College vat de grieven als volgt samen.
De Commissie miskent dat het kansspelaanbieders ingevolge artikel 3 aanhef en onder c 3e bolletje Reclamecode voor kansspelen die worden aangeboden door vergunninghouders ingevolge de Wet op de kansspelen (RVK) 2015 is toegestaan een lot als gratis aan te duiden wanneer voldoende duidelijk is dat een gratis lot vanzelf overgaat in betaalde deelname. De Commissie heeft dan ook ten onrechte geoordeeld dat NPL niet de terminologie ‘gratis lot’ mag gebruiken. De essentiële informatie over betaalde deelname staat voldoende duidelijk in de uiting. Dit erkent de Commissie ook in overweging 4 van het oordeel. Het verborgen houden van essentiële informatie die de consument nodig heeft om een besluit over een transactie te nemen is niet aan de orde. Het bovenstaande impliceert dat de uiting geen tegenstrijdige informatie kan bevatten over de aard van het aanbod. NPL wijst in de uiting immers voldoende duidelijk op het feit dat men na de eerste maand tegen betaling gaat meespelen. Het gratis lot is ook echt gratis. Geïntimeerde verkeert ten onrechte in de veronderstelling dat hij een lot moet kopen. De (gratis) deelname kan meteen beëindigd worden na de eerste gratis maand zonder dat betaalverplichtingen ontstaan. Wel is aan de activatie van het gratis lot de voorwaarde verbonden dat men gaat meespelen met NPL. NPL licht haar standpunt aan de hand van de bestreden uiting vervolgens als volgt toe.
In de uiting (brief) wordt bovenaan twee keer gesproken over “een gratis lot”. Meteen daaronder wordt in het vervolg van de brief uitgelegd waaruit het aanbod precies bestaat. Al zou het gebruik van de woorden ‘een gratis lot’ de indruk wekken dat sprake is van een afzonderlijk gratis lot, hetgeen NPL betwist, dan geldt dat, volgens de toelichting bij artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code (NRC) en volgens de vaste lijn van de beslissingen van de Commissie en het College, bij de beoordeling dient te worden gelet op de gehele uiting en de context waarin mededelingen worden gedaan. Dat een eerste indruk die door de aanhef van een brief wordt gewekt kan worden genuanceerd door de verdere inhoud van de uiting, is erkend in de beslissing van de Commissie in het dossier met nummer 2011/00100.
In het vervolg van de uiting wordt duidelijk (en herhaaldelijk) beschreven wat het aanbod van NPL inhoudt, namelijk dat men gaat meespelen, waarbij de eerste maand gratis is. Nadrukkelijk spreekt NPL over de eerste maand gratis meespelen in plaats van één maand gratis meespelen. De gemiddelde consument begrijpt op grond hiervan dat geen op zichzelf staande maand wordt bedoeld maar dat er een tweede termijn volgt waarvoor het gebruikelijke tarief geldt. De gemiddelde consument kan op grond van het voorgaande en de in de uiting genoemde essentiële voorwaarden niet denken dat sprake is van een afzonderlijk lot.
Ook op de bon onderaan de uiting staat herhaaldelijk en duidelijk dat men gaat meespelen. De consument moet ook zijn rekeningnummer/IBAN invullen. Helemaal onderaan de brief staat nogmaals dat de consument gaat meespelen met de Nationale Postcodeloterij, alsmede dat de loterij de inleg per trekking mag afschrijven en dat de consument kan opzeggen wanneer hij dat wil. Volgens de Commissie staat deze tekst in een klein lettertype, maar volgens NPL is de tekst voldoende duidelijk en leesbaar. NPL verwijst in dit verband naar de beslissingen in de dossiers met de nummers 2014/00034, 2010/00786 en 2015/00135, waarin telkens is geoordeeld dat de tekst voldoende leesbaar was ondanks het gebruik van een klein lettertype. Voorts noemt NPL de voorzittersafwijzing inzake dVAF2013/00171 waarin de voorzitter heeft geoordeeld dat voldoende duidelijk in de uiting omschreven stond dat men eerst een abonnement moest nemen om gebruik te kunnen maken van het in grote letters omschreven aanbod van een gratis lot. Het enkele feit dat dit niet in grote letters stond vermeld bij de op zich juiste mededeling dat gratis kans kan worden gemaakt op een geldbedrag, betekent niet dat de uiting misleidend is,
Op de achterzijde van de uiting staan de essentiële voorwaarden van het aanbod. Hier is nogmaals vermeld dat men de eerste maand gratis meespeelt, vervolgens de lotprijs van € 12,50 per trekking betaalt en dat er 14 trekkingen per jaar zijn en men automatisch gaat meespelen tot wederopzegging. Het is zeer gebruikelijk dat de voorwaarden op de achterzijde van een uiting staan. Uitgangspunt is dat bij reclame de reclame-uiting in zijn geheel moet worden bekeken en dat van de gemiddelde consument mag worden verwacht dat hij dit doet. In de uiting verwijst NPL volledigheidshalve naar de voorwaarden op de achterzijde van de uiting hoewel dit volgens diverse beslissingen van de Commissie niet noodzakelijk is. NPL verwijst in dit verband naar de dossiers met nummers 2015/00169, 2014/00479, 2014/00034, 2013/00945, 2011/00783, 2010/00244 en 2014/00340. In laatstgenoemd dossier is geoordeeld dat voor de gemiddelde consument voldoende duidelijk was dat men, om voor een gratis Koningsdag lot in aanmerking te komen, automatisch moest gaan meespelen. NPL stelt dat de overeenkomsten tussen de uiting in die zaak en de onderhavige uiting voor zich spreken.
De mondelinge behandeling
NPL heeft haar standpunt mondeling doen toelichten mede aan de hand van overgelegde pleitaantekeningen.
Het oordeel van het College
1. Het College zal de Commissie volgen in de wijze waarop zij de inleidende klacht heeft geïnterpreteerd, als omschreven in onderdeel 1 van haar oordeel. Tegen hetgeen de Commissie daar heeft overwogen is geen afzonderlijke grief gericht. Evenmin staat ter discussie dat de klacht, zoals de Commissie in onderdeel 2 van haar beslissing heeft overwogen, dient te worden getoetst aan het bepaalde in artikel 3 aanhef en onder c bullet 3 RVK 2015.
2. Van belang is dat deze bepaling dient te worden bezien in verband met artikel 4a Wet op de kansspelen, dat in lid 2 voorschrijft dat “op zorgvuldige en evenwichtige wijze” vorm dient te worden gegeven aan wervings- en reclameactiviteiten voor kansspelen. Dit wordt in lid 3 uitgewerkt in de bepaling dat wervings- en reclameactiviteiten voor kansspelen niet misleidend mogen zijn en dat bij deze activiteiten onder meer wordt aangegeven of er sprake is van eenmalige deelneming dan wel doorlopende deelneming tot wederopzegging. Uitgangspunt hierbij is een hoge mate van consumentenbescherming (vgl. Kamerstukken II, 2013-2014, 33996, nr. 3, hoofdstuk 3.3). Hierbij speelt een rol dat het besluit van een consument om naar aanleiding van een reclame-uiting mee te doen aan een loterij waarbij, zoals in het onderhavige geval, door middel van een ‘gratis lot’ kan worden meegespeeld voor een zeer grote prijs, waarschijnlijk geen doordachte handeling is. Bij de afweging om mee te spelen, spelen irrationele gedachten, emoties en gewoonten doorgaans een belangrijke rol (vgl. HR 30 januari 2015, ECLI:NL:HR:2014 178). Door de deelneming aan de loterij op een wijze als de onderhavige te bevorderen, zal ook een verstandige consument zo kunnen worden beïnvloed, dat zijn besluit om te gaan deelnemen niet meer uitsluitend op grond van rationele overwegingen geschiedt. Toegepast op de onderhavige zaak brengt dit alles mee dat in de reclame-uiting geen onduidelijkheid mag bestaan over het feit dat sprake is van een actie die inhoudt dat de consument die op het aanbod ingaat, gaat deelnemen aan de loterij, waarbij hij uitsluitend de eerste maand zonder betaling meespeelt en hierna tegen betaling verder gaat meespelen zolang geen sprake is van opzegging. Uitgaande hiervan oordeelt het College als volgt.
3. De uiting bestaat uit een brief met aan de bovenzijde zeer opvallend de tekst: “Alstublieft, een gratis lot!” en vrijwel direct hieronder: “1 gratis lot voor: [nummer]” met daarnaast een bedrag van € 250 miljoen en de mededeling “De grootste prijzenpot ooit”. Hieronder staat: “Activeer uw lot vóór 22 januari op gratismeespelen.nl” en een activeringscode. Hierna volgt een verwijzing naar het prijzenpakket en onder meer de tekst: “Laatste kans: 1e maand GRATIS meespelen”, “Ga vandaag nog naar gratismeespelen.nl” “De eerste maand GRATIS meespelen”. Onderaan de brief bevindt zich een afscheurstrook met de tekst “Uw bon voor € 250 miljoen”. Hieronder staat onder meer “Ja, ik speel mee voor de grootste prijzenpot ooit en
ontvang de eerste maand gratis”, “Na de 1e maand gratis kost een lot € 12,50 per trekking inclusief StraatprijsVerdubbelaar. Er zijn 14 trekkingen per jaar.” en “Ik ga meespelen met de Nationale Postcode Loterij. De loterij mag de inleg per lot per trekking vooraf van mijn rekeningnummer afschrijven. Ik kan opzeggen wanneer ik wil” Op de achterzijde van de afscheurstrook staat onder de aanhef “Zo speelt u mee:” onder meer: “Na de eerste maand gratis bedraagt de lotprijs inclusief StraatprijsVerdubbelaar € 12,50 per lot per trekking en er zijn 14 trekkingen per jaar.”
4. Doordat in de aanhef van de brief uitdrukkelijk twee keer wordt gesproken over een “gratis lot”, zou de consument kunnen denken dat de actie inhoudt dat sprake is van een speciaal lot waarmee men eenmalig en zonder financiële tegenprestatie kan meespelen met de Nationale Postcode Loterij. Aan deze indruk draagt bij dat het ‘lot’ als apart inlegvel op de brief is geplakt en dat men, voor het online invoeren van een activeringscode, wordt verwezen naar de website gratismeespelen.nl. Dat sprake is van een afzonderlijke actiewebsite, lijkt te bevestigen dat er niet sprake is van een reguliere aanmelding als deelnemer aan de Nationale Postcode Loterij. In feite echter meldt men zich ook langs deze weg aan als deelnemer aan de loterij waarbij men regulier met één of meer loten tot wederopzegging aan de loterij gaat deelnemen, met dien verstande dat men voor de eerste maand nog geen inleg is verschuldigd. Het College merkt nog op dat uitsluitend indien de consument zich na het aanmelden zeer snel afmeldt, het mogelijk is dat hij alleen gedurende de ‘gratis’ maand meespeelt. In die situatie zou feitelijk kunnen worden gesproken van een ‘gratis lot’. NPL noemt deze mogelijkheid echter niet in de uiting, zodat deze de consument waarschijnlijk zal ontgaan. Deze mogelijkheid is daarom voor het onderhavige geschil niet relevant en wordt door het College buiten beschouwing gelaten.
5. Hierna volgen in de brief mededelingen waarin wordt gesproken over gratis deelname die overgaat in betaalde deelname. Het College noemt in dit verband in de eerste plaats de herhaalde mededeling “de eerste maand gratis meespelen”. Deze mededeling hoeft echter niet noodzakelijkerwijs te worden opgevat als een specifieke invulling van de mededeling dat men een gratis lot ontvangt. Een gratis lot lijkt immers op een eenmalige deelname te zien en heeft daarom naar het oordeel van het College een wezenlijk andere betekenis dan de ‘eerste maand gratis’ meespelen, welke mededeling voortgezette deelname impliceert. Hierdoor is sprake van een schijnbare combinatie van acties. Waar enerzijds een eenmalige deelname wordt gesuggereerd, wordt anderzijds verwezen naar een deelname die wordt voortgezet na de eerste maand. Het College acht het mogelijk dat de gemiddelde consument om die reden de tekst “Na de 1e maand gratis kost een lot € 12,50 per trekking” niet (zonder meer) zal opvatten als een specifieke invulling met betrekking tot het ‘gratis lot’. Ook ten aanzien van de verdere mededelingen met betrekking tot het aanbod kan niet bij voorbaat worden aangenomen dat de consument deze specifiek zal opvatten als een invulling van het ‘gratis lot’. Dit geldt ook voor de mededelingen op de achterzijde van de brief onder de aanhef “Zo speelt u mee”.
6. Het College acht het aannemelijk dat de gemiddelde consument door het voorgaande in verwarring kan raken omtrent de aard van de actie. Het College is om die reden van oordeel dat de bestreden uiting de consument niet op voldoende zorgvuldige en evenwichtige wijze informeert over het feit dat hij door het activeren van het ‘gratis lot’ tot wederopzegging gaat meespelen met de Nationale Postcode Loterij, waarbij hij na de eerste maand voor zijn deelname moet betalen. Terecht heeft de Commissie de uiting derhalve in strijd geacht met artikel 3 aanhef en onder c bullet 3 RVK 2015. Er mag immers, zoals volgt uit het onder 4.1 en 4.2 weergegeven toetsingskader, geen onduidelijkheid bestaan over het feit dat sprake is van een aanbod waarbij de gratis deelname vanzelf overgaat in betaalde deelname.
7. Nu de grieven geen doel treffen, wordt beslist als volgt.
De beslissing van het College van Beroep
Het College bekrachtigt de bestreden beslissing.
Hieronder volgt de beslissing waartegen beroep is ingesteld.
De Reclame Code Commissie [18 mei 2015]
De bestreden reclame-uiting
Het betreft een brief, gedateerd januari 2015 met daarin een gratis lot.
De klacht
In de reclame-uiting die klager heeft ontvangen wordt gesuggereerd dat klager gratis kon meespelen met de Nationale Postcode Loterij. Maar voordat hij gratis kon meespelen moest hij eerst een lot kopen.
Het verweer
Klager verkeert ten onrechte in de veronderstelling dat hij een lot moet kopen indien hij gebruik wil maken van het gratis lot. Na activatie van het lot speelt de consument de eerste maand gratis mee en kan deelname op elk gewenst moment worden opgezegd. De (gratis) deelname kan meteen beëindigd worden na de eerste gratis maand zonder dat (betaal) verplichtingen bestaan. Aan de activatie van het gratis lot is wel de voorwaarde verbonden dat men zich aanmeldt deelnemer te worden van de Nationale Postcode Loterij. Het verbinden van een voorwaarde aan een gratis aanbod is volgens artikel 3 onder b en c van de Reclamecode voor kansspelen die worden aangeboden door vergunninghouders ingevolge de Wet op de kansspelen (RVK) 2015 toegestaan, mits de consument over de essentiële voorwaarden van het aanbod wordt geïnformeerd, zoals in het onderhavige geval is gebeurd. Bovenaan de betreffende uiting staat de tekst: “1 gratis lot voor” met daaronder de naam van klager. Daaronder wordt uitgelegd waaruit het aanbod precies bestaat. In de tekst staat met rode dikgedrukte letters: “Laatste kans: 1e maand gratis meespelen.” Ook staat er: “Ga vóór 22 januari meespelen en betaal de eerste maand helemaal niets voor uw loten.” Bovendien staat daarnaast, in de samenvatting van het aanbod: “De eerste maand gratis meespelen.” Onderaan de uiting is een bon aangehecht die men kan invullen als men van het aanbod gebruik wil maken. Op deze bon wordt eveneens duidelijk aangegeven: “Ja, ik speel mee voor de grootste prijzenpot ooit en ontvang de eerste maand gratis” en “na de 1e maand gratis kost een lot € 12,50 per trekking inclusief straatprijsverdubbelaar. Er zijn 14 trekkingen per jaar.” Onderaan de bon staat: “Ik ga meespelen met de Nationale Postcode Loterij. De loterij mag de inleg per lot per trekking vooraf van mijn rekeningnummer afschrijven. Ik kan opzeggen wanneer ik wil, ik ben 18 jaar of ouder en ga akkoord met het deelnemersreglement.” Op de achterzijde van de bon staat een opsomming van de essentiële voorwaarden van het aanbod. “Zo speelt u mee”. Hier is nogmaals aangegeven dat men de eerste maand gratis meespeelt en dat men daarna de lotprijs van € 12,50 per trekking betaalt en automatisch gaat meespelen tot wederopzegging. Ten overvloede wordt nog opgemerkt dat de consument ook op de website www.gratismeespelen.nl duidelijk en volledig geïnformeerd wordt over de inhoud van het aanbod. Volgens de toelichting bij artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code (NRC) en de vaste lijn van beslissingen van de Commissie speelt bij de beoordeling van reclame de totale uiting een rol. Volgens artikel 8.1 NRC moet bij de beoordeling van reclame mede worden gelet op al haar kenmerken en omstandigheden, de feitelijke context, de beperkingen van het communicatiemedium en het publiek waarvoor zij is bestemd. Bovendien is pas sprake van misleiding als de reclame voor de gemiddelde consument onduidelijk of dubbelzinnig is ten aanzien van essentiële informatie én de gemiddelde consument ertoe brengt of kan brengen een besluit over een transactie te nemen dat hij anders niet had genomen. Het Hof van Justitie van de Europese Unie stelt dat bij de beoordeling van reclame moet worden uitgegaan van de vermoedelijke verwachting van een gemiddeld geïnformeerde, omzichtige en oplettende gewone consument.
Het oordeel van de Commissie
1. De Commissie begrijpt de klacht aldus dat klager de bestreden uiting misleidend acht nu hieruit niet blijkt dat de consument alvorens hij gebruik kan maken van het gratis lot een overeenkomst met adverteerder dient aan te gaan waarbij men de eerst maand ‘gratis’ meespeelt en vervolgens tegen betaling blijft doorspelen tot wederopzegging.
2. Krachtens artikel 3 aanhef onder c 3e bolletje RVK 2015 mag reclame voor Kansspelen niet oneerlijk zijn in de zin van artikel 7 van de NRC. Onder meer niet ten aanzien van de voordelen voor de deelnemer. Oneerlijk is hier bijvoorbeeld wanneer niet of onvoldoende duidelijk is dat een gratis lot of deelname vanzelf overgaat in een betaalde deelname.
3. Verschillende mededelingen in de uiting wekken de indruk dat sprake is van een eenmalig gratis lot. In het eerste gedeelte van de uiting staat immers het “gratis lot” centraal en staat vermeld: “1 gratis lot voor” met daaronder de naam van de geadresseerde en een activeringscode, “Laatste kans: 1e maand gratis meespelen”, “Ga vandaag nog naar gratismeespelen.nl of vul de bon in en stuur deze retour” en “Stap nu in en profiteer direct: De eerste maand gratis meespelen”. Anders dan het woord “gratis lot” suggereert, is in het onderhavige geval geen sprake van een afzonderlijk gratis lot waarmee men één maand gratis mag meespelen, maar gaat het om een aanbod tot het sluiten van een abonnement waarbij men gedurende de eerste maand gratis meespeelt en daarna tegen betaling totdat het abonnement door opzegging is geëindigd. Dit blijkt met name uit het laatste gedeelte van de uiting waarin bij de “bon” staat “Ja, ik speel mee voor de grootste prijzenpot ooit en ontvang de eerste maand gratis.”, Na de 1e maand gratis kost een lot € 12,50 per trekking inclusief straatprijsverdubbelaar. Er zijn 14 trekkingen per jaar”. Onderaan de bon staat in een klein lettertype: “Ik ga meespelen met de Nationale Postcode Loterij. De loterij mag de inleg per lot per trekking vooraf van mijn rekeningnummer afschrijven. Ik kan opzeggen wanneer ik wil, ik ben 18 jaar of ouder en ga akkoord met het deelnemersreglement”. Op de achterzijde van de bon (waarnaar op de voorzijde van de bon overigens niet wordt verwezen) staat een uitleg “zo speelt u mee” met de deelnemersvoorwaarden. De Commissie is van oordeel dat de bestreden uiting blijkens het voorgaande tegenstrijdige mededelingen bevat over de aard van het aanbod. Waar enerzijds onmiskenbaar de indruk wordt gewekt dat sprake is van een afzonderlijk “gratis lot”, derhalve een lot dat is bedoeld voor eenmalige deelname, wordt anderzijds gewezen op de verplichting om een abonnement af te sluiten tot wederopzegging teneinde gebruik te kunnen maken van één maand gratis meespelen. Door deze tegenstrijdige informatie kan bij de consument verwarring ontstaan over de vraag of sprake is van een eenmalig gratis lot of van een abonnement. In het licht van het voorgaande is de Commissie van oordeel dat adverteerder uitdrukkelijker dan zij thans doet de consument in de uiting had dienen te wijzen op het feit dat geen sprake is van een afzonderlijk gratis lot, maar van een aanbod tot het sluiten van een abonnement dat na de eerste gratis maand tegen betaling doorloopt tot opzegging.
4. Nu uit de uiting niet ondubbelzinnig blijkt dat het “gratis lot” uitsluitend een aanbod betreft tot het sluiten van een abonnement waarbij men de eerste maand gratis meespeelt in plaats van een afzonderlijk gratis lot bestemd voor eenmalige deelname, is sprake van op onvoldoende duidelijke wijze verstrekken van de informatie dat een gratis lot of deelname vanzelf overgaat in een betaalde deelname als bedoeld in artikel 3 aanhef onder c 3e bolletje RVK 2015.
5. Gelet op het voorgaande wordt als volgt beslist.
De beslissing van de Reclame Code Commissie
De Commissie acht de reclame-uiting in strijd met het bepaalde in artikel 3 aanhef onder c 3e bolletje RVK 2015, en beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.