De bestreden reclame-uiting
Het betreft een televisiereclame voor het kansspel “TOTO”. Daarin treden de rapper “Donnie” als “Koning TOTO” en voetbalanalist “Johan Boskamp” op.
Koning TOTO, met kroon, zittend op een troon, rapt:
“Eindelijk een echte rapper koning ouwe
dit is de nieuwe koning TOTO
iedereen wil met mij op de foto
532 of 433
ik ken de teams en de strategie
de wedstrijd is bijna begonnen
hé Boskamp, wat gaat het worden?”
Boskamp: “3-0 jongen”.
Koning TOTO:
“Ik zet een 1-tje hier en een 2-tje daar,
weet je het beter, kom dan maar!”
Ten slotte zegt de voice-over: “Weet jij het beter? TOTO, zet in en win” en verschijnt rechtsonder in beeld:
“SPEEL BEWUST 18+”.
De klacht
De klacht wordt als volgt samengevat.
Klager heeft de volgende bezwaren.
1. De mededeling “Zet in en win” lijkt te impliceren dat men zal winnen, enkel door in tezetten. Dit is in strijd met artikel 4a van de Wet op de Kansspelen (Wok).
2. Hoofdpersoon rapper Donnie is populair bij minderjarigen en jongvolwassenen. Door het gebruik van Donnie lijkt de Nederlandse Loterij bewust of onbewust minderjarigen te willen bereiken. Dit is niet toegestaan op grond van artikel 4a Wok en artikel 2 van het Besluit werving, reclame en verslavingspreventie kansspelen.
3. Wanneer de reclame niet bewust op minderjarigen is gericht, dan dient er tenminste van te worden uitgegaan dat jongvolwassenen (18-24 jarigen) worden “getarget”. Dit is niet toegelaten op grond van de “Leidraad reclame voor kansspelen”, aldus klager.
Van een staatsbedrijf als de Nederlandse Loterij mag een voorbeeldfunctie worden verwacht, temeer omdat bij de behandeling van het “wetsvoorstel kansspelen op afstand” kenbaar is gemaakt dat het gebruik van bekende Nederlanders/rolmodellen voor commerciële uitingen van kansspelaanbieders niet toegestaan zou zijn. De bestreden uiting is niet in de geest van dit wetsvoorstel, aldus klager.
Het verweer
Het verweer, schriftelijk en ter zitting, wordt als volgt samengevat.
Adverteerder gaat ervan uit dat de Commissie de bestreden uiting toetst aan de Reclamecode voor Kansspelen (RvK) en de Nederlandse Reclame Code (NRC).
Met betrekking tot de verschillende bezwaren merkt zij -samengevat- het volgende op.
Ad 1. De uiting voldoet aan artikel 3 RvK en artikel 7 NRC.
De strekking van de uiting is aanprijzing van deelname aan het kansspel “TOTO”. Dit kansspel betreft sportweddenschappen en het aanbod van dit kansspel in Nederland is uitsluitend toegestaan op grond van een kansspelvergunning verleend aan Lotto B.V. (onderdeel van Nederlandse Loterij). De uiting is gericht op een breed Nederlands publiek met als doel de Nederlandse consument die geïnteresseerd is in sportweddenschappen naar dit gereguleerde aanbod te leiden.
De gemiddelde consument zal uit de uiting afleiden dat met “zet in en win” wordt bedoeld dat door deel te nemen aan TOTO kans wordt gemaakt op een prijs. Deze consument weet dat er bij een kansspel niet meer dan een kans op een prijs bestaat en dat een zekere overdrijving eigen is aan reclame.
Verder moet de consument voor deelname aan TOTO een spelformulier invullen bij een fysiek verkooppunt (winkel) dan wel via de website inloggen op een persoonlijk account en alle voor deelname vereiste gegevens invullen. Daarbij worden alle voorwaarden voor deelname kenbaar gemaakt en wordt de consument gewezen op de risico’s van deelname. Zo wordt informatie verstrekt over onder meer hoe de winst wordt bepaald en hoe groot de statistische kans is op het winnen van een prijs.
Ad 2 en 3. De uiting voldoet aan artikel 6 RvK.
Adverteerder licht dit als volgt toe voor wat betreft minderjarigen (2) respectievelijk jongvolwassenen (3).
Ad 2 (minderjarigen)
Nederlandse Loterij voert het Nederlandse kansspelbeleid uit door het organiseren van diverse kansspelen waarvoor zij een vergunning heeft. Dit gebeurt door het op verantwoorde wijze aanbieden van een divers kansspelaanbod aan een zo breed mogelijk publiek in Nederland. Gezien bestaande wet- en regelgeving is het weren van deelname aan kansspelen door minderjarigen van groot belang. Nederlandse Loterij heeft hiervoor diverse maatregelen, processen en tools geïmplementeerd en bovendien vindt actieve monitoring plaats. Zo is er bij deelname aan TOTO via de website sprake van een IDIN verificatie.
Ook nieuwe reclamecampagnes van TOTO worden getoetst aan wet- en regelgeving, waaronder de RvK. Belangrijke uitgangspunten zijn onder meer dat campagnes gericht zijn op meerderjarigen en dat het ’18+ speel bewust’ logo in uitingen is opgenomen.
Voorafgaand aan het goedkeuren van de reclamecampagne waar de bestreden uiting deel van uitmaakt, is de inzet van de Nederlandse artiest rapper Donnie in de rol van ‘Koning TOTO’ beoordeeld.
Donnie is een persoon van 25 jaar die in staat is een 18+ doelgroep te bereiken die geïnteresseerd is in sportweddenschappen. Hierbij speelt de bestaande illegale markt voor online sportweddenschappen een rol. Deelname aan dit niet gereguleerde aanbod is namelijk laagdrempelig en attractief en dit trekt veel (jonge) spelers uit de Nederlandse markt aan.
Er is een grondige check gedaan op alle social kanalen van Donnie op leeftijd 18+. Daaruit bleek dat de achterban/volgers in overwegende mate meerderjarig is/zijn, namelijk voor minimaal 85%. Bij wijze van voorbeeld wordt verwezen naar Bijlage 1 bij het verweer, voor het bereik van Donnie per leeftijdscategorie op Instagram.
In aanvulling op bovenbedoeld onderzoek is door een medewerker van Nederlandse Loterij, werkzaam op de afdeling Responsible Gaming, een presentatie/training aan Donnie en zijn management gegeven over de kernwaarden van Nederlandse Loterij en over Responsible Gaming. Verder is contractueel vastgelegd dat Donnie zich niet mag richten op minderjarigen.
Omdat niet voorkomen kan worden dat minderjarigen geconfronteerd worden met reclame voor TOTO en omdat Nederlandse Loterij verdere bewustwording wil creëren over het feit dat het voor minderjarigen niet is toegestaan om aan TOTO deel te nemen, is besloten om rapper Donnie een video te laten opnemen. In deze video maakt hij duidelijk dat deelname niet is toegestaan voor minderjarigen. Deze video staat sinds begin oktober 2018 op een Toto-verantwoord-spelen-informatiepagina en is ook via TOTO en Donnie zelf (social kanalen) gedeeld. Voor bereikcijfers op Instragram wordt verwezen naar Bijlage 2 bij het verweer.
Uit het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat de bestreden uiting in lijn is met artikel 6 RvK en ook verder voldoet aan de RvK.
Ad 3 (jongvolwassenen).
Op grond van artikel 6 lid 10 RvK mogen vergunninghouders van speelcasino’s en speelauto-matenhallen hun reclameactiviteiten niet specifiek op jongvolwassenen richten.
Een dergelijke expliciete beperking bevat de RvK niet voor andere kansspelaanbieders, zoals de vergunninghouder van TOTO. Reeds daarom is dit onderdeel van de klacht ongegrond.
Evenmin kan worden geoordeeld dat de uiting specifiek is gericht op maatschappelijk kwetsbare personen zoals bedoeld in artikel 6 lid 1 en lid 2 RvK.
Niettemin hecht Nederlandse Loterij eraan om te benadrukken dat zij met haar (reclame)activiteiten voor TOTO rekening houdt met jongvolwassenen, onder meer door geen bonusacties te richten op jongvolwassenen en door het hanteren van een (lage) speellimiet voor hen (100 euro per week).
Tenslotte spreekt klager over het “wetsvoorstel kansspelen op afstand”. Vermoedelijk doelt hij op het “concept Besluit kansspelen op afstand” (lagere regelgeving) dat gepubliceerd is voor consultatie. Nederlandse Loterij volgt deze consultatie en de verdere parlementaire behandeling van de toekomstige regelgeving voor kansspelen op afstand met belangstelling. Ook klagers verwijzing naar dit concept Besluit kan echter niet tot de conclusie leiden dat de uiting in strijd is met de regels, neergelegd in de RvK en de NRC.
Het oordeel van de Commissie
Naar aanleiding van de mededeling bij verweer, dat adverteerder ervan uitgaat dat de Commissie de bestreden uiting toetst aan de Reclamecode voor Kansspelen (RvK) en de Nederlandse Reclame Code (NRC), stelt de Commissie voorop dat de Wet op de kansspelen (Wok), waarop klager zich beroept, valt aan te merken als “de wet” als bedoeld in artikel 2 NRC. Om die reden kan de Commissie de uiting ook toetsen aan de Wok.
Met betrekking tot de verschillende bezwaren overweegt de Commissie het volgende.
Ad 1.
In artikel 4a Wok, waarop klager zich beroept, is voor zover hier van belang bepaald:
“(…)
4. Wervings- en reclameactiviteiten worden in ieder geval geacht misleidend als bedoeld in het derde lid te zijn indien daarin informatie wordt verstrekt die:
(..)
b. de indruk wekt dat de consument door het verrichten van een bepaalde handeling een prijs zal winnen of een ander soortgelijk voordeel zal behalen terwijl daarop slechts een kans bestaat”.
Naar het oordeel van de Commissie wordt door de mededeling “zet in en win” niet gesuggereerd dat men door het enkele “inzetten” een prijs zal winnen. De gemiddelde consument zal zich ervan bewust zijn dat het bij een kansspel gaat om kansen om te winnen en de mededeling “zet in en win” veeleer opvatten als een aansporing om deel te nemen aan het kansspel “TOTO”, en aldus kans te maken op een prijs. Van strijd met artikel 4a lid 4 onder b, in die zin dat de indruk wordt gewekt dat de consument door het verrichten van een bepaalde handeling, namelijk “inzetten”, een prijs zal winnen, is geen sprake.
Ad 2.
In artikel 4a Wok, waarop klager zich beroept, is voor zover hier van belang bepaald:
“(…)
5 Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen regels worden gesteld met betrekking tot het eerste tot en met het vierde lid.
6 De in het vijfde lid bedoelde regels kunnen onder meer betrekking hebben op:
a. de inhoud van wervings- en reclameactiviteiten;
b. de doelgroepen waarop zodanige activiteiten zijn gericht;
(…)”.
In artikel 2 van het Besluit werving, reclame en verslavingspreventie kansspelen, waarop klager zich beroept, is voor zover hier van belang bepaald:
“(..)
3. Vergunninghouders richten hun wervings- en reclameactiviteiten voor kansspelen niet op maatschappelijk kwetsbare groepen van personen. Onder kwetsbare groepen van personen wordt in ieder geval verstaan minderjarigen en personen die kenmerken van risicovol spelgedrag vertonen”.
De vraag in dit geval is of de bestreden uiting op minderjarigen is gericht. De Commissie oordeelt hierover als volgt.
Aan het slot van de reclame verschijnt duidelijk in beeld: “SPEEL BEWUST 18+”. Reeds hieruit volgt dat de uiting op personen van 18 jaar en ouder is gericht, en derhalve niet op minderjarigen. Verder is niet aannemelijk geworden dat rapper Donnie, die 25 jaar oud is, met name populair is bij minderjarigen. In dit verband verwijst de Commissie naar de Age Range, die adverteerder heeft overgelegd. Daaruit blijkt onweersproken dat Donnie geen grote groep minderjarige volgers heeft.
Gelet op het bovenstaande acht de Commissie de uiting niet in strijd met artikel 4a Wok in verbinding met artikel 2 van het Besluit werving, reclame en verslavingspreventie kansspelen, in die zin dat adverteerder zich met de onderhavige reclame tot minderjarigen zou richten.
Ad 3.
Dit bezwaar komt erop neer dat, ervan uitgaande dat de reclame op jongvolwassenen is gericht, dit de uiting in strijd met de “Leidraad reclame voor kansspelen” (hierna: “de Leidraad”) doet zijn. De Commissie oordeelt hierover als volgt.
De Leidraad, te vinden op https://kansspelautoriteit.nl, is afkomstig van de Kansspelautoriteit en in de inleiding daarvan staat onder meer dat de Kansspelautoriteit daarin “richting” geeft “bij de toepassing van de relevante wet- en regelgeving in de praktijk” (..).
Waar het betreft “jongvolwassenen” als bedoeld in de Leidraad, heeft klager kennelijk het oog op punt 11 onder het kopje “5 Algemene kaders voor reclame en reclamemakers bij het maken van reclame voor kansspelen”. In punt 11 staat, voor zover hier van belang: “Reclame houdt rekening met kwetsbare groepen. Onder kwetsbare groepen worden in elk geval begrepen: (….). Ook jongvolwassenen worden hieronder begrepen. 15”. In noot 15 staat onder meer:
“Jongvolwassenen: 18 tot 24 jarigen” en “Vgl. (…) Tweede Kamer, 2015-2016, 33 996, nr. 12, pagina 31 (…). Eveneens pagina 50: Ook mag reclame niet specifiek gericht zijn op minderjarigen en jongvolwassenen, een groep die veelal nog niet eerder met kansspelen in aanraking is gekomen”.
Nu de Leidraad echter geen deel uitmaakt van de NRC, daaronder begrepen de Bijzondere Reclamecodes, waaronder de RvK, is de Commissie niet bevoegd om de uiting aan de Leidraad te toetsen. In zoverre laat zij deze buiten beschouwing.
Ten overvloede overweegt de Commissie dat zij de uiting niet van dien aard acht, dat deze specifiek gericht is op jongvolwassenen. Het enkele optreden daarin van Donnie, biedt onvoldoende grondslag voor die conclusie. Verder is bij verweer en/of ter zitting namens adverteerder het volgende meegedeeld. Haar doelgroep is 18 tot 65 jaar. Adverteerder streeft weliswaar verjonging na, en zij richt zich daarom met name op de groep 18 tot 35 jaar, voor wie deelname aan het niet gereguleerde aanbod van online sportweddenschappen laagdrempelig en attractief is. Daarnaast wil zij echter ook ouderen bereiken, en om die reden is in de uiting de onder ouderen bekende Johan Bosman op de voorgrond geplaatst, aldus adverteerder.
Overigens biedt het op de bestreden uiting toepasselijke en hier relevante artikel 6 RvK ook geen aanknopingspunten voor het oordeel dat de uiting, voor wat betreft jongvolwassenen of 18 tot 24-jarigen, ontoelaatbaar zou zijn. Het begrip “18 tot 24-jarigen” komt alleen voor in artikel 6 lid 10 RvK en hierin is -samengevat- bepaald dat vergunninghouders in de zin van artikel 27h lid 1 Wok (speelcasino’s) en artikel 30c lid 1 onder b Wok (kansspelautomaten) hun reclameactiviteiten niet specifiek op jongvolwassenen mogen richten.
Tenslotte kan klagers beroep op het, naar de Commissie uit het verweer begrijpt, “concept Besluit kansspelen op afstand Wetsvoorstel” niet slagen, reeds omdat dit nog slechts een concept besluit betreft.
Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie wijst de klacht af.