Het College van Beroep [13 februari 2020]

De bestreden uiting, de inleidende klacht en de beslissing van de Commissie         

De klacht is gericht tegen reclame van Staatsloterij op Facebook in de vorm van een ronddraaiend rad met deels daaroverheen de mededeling “Maak kans op 1, 10 of 100 Staatsloten!” Als het rad stilstaat, zijn (onder bovenbedoeld vlak) elf vakjes zichtbaar. In negen vakjes staat “1x”, in één vakje staat “10x” en in één vakje staat “100x”. Na het ronddraaien stopt het rad op het vakje “100x”. Onder het rad staat:
“STAATSLOTERIJ.NL/EXTRAKANS
Geef het rad een draai!
Speel nu automatisch mee
Meer informatie.”

De inleidende klacht komt erop neer dat de reclame misleidend is omdat door de indeling van de vakjes op het rad de indruk wordt gewekt dat de kans op tien loten 1 op 16 is en de kans op honderd loten ook 1 op 16, dus een kans van 1 op 8 om tien of honderd loten te winnen. De indruk dat het rad bepaalt of extra loten worden gewonnen, wordt versterkt door de oproep om aan het rad te draaien. Pas uit de actievoorwaarden blijkt dat het toekennen van loten niet door het draaien aan het rad gebeurt, maar op een geheel andere wijze met een veel lagere winkans.

De Commissie heeft de klacht gegrond verklaard. Volgens de Commissie wordt door de indeling van het rad (veertien vakjes waarin staat “1x”, in één vakje “10x” en in één vakje “100x”, waarmee wordt gedoeld op de mogelijkheid om één, tien of honderd extra Staatsloten te ontvangen), het ronddraaien van het rad en de tekst: “Geef het rad een draai” de indruk gewekt dat de deelnemer het rad kan laten draaien en dat daardoor wordt bepaald of hij één, tien of honderd Staatsloten wint. Gesuggereerd wordt dat de werkelijke kans op het winnen van meer dan één gratis lot correspondeert met de op het rad weergegeven kans van 1 op 8. In werkelijkheid is deze winkans (veel) lager. Gedurende de actie worden tien maal tien loten en één maal honderd loten vergeven op van tevoren bepaalde tijdstippen. Nu uit de uiting niet duidelijk blijkt dat het rad slechts is bedoeld als metafoor voor de kans op het winnen van extra loten, acht de Commissie de uiting misleidend. Dat in de actievoorwaarden wordt toegelicht hoe de actie in elkaar steekt en hoeveel kans bestaat op het winnen van tien of honderd extra loten, neemt de misleiding niet weg. Er wordt in de uiting op Facebook niet naar de actievoorwaarden verwezen.

De grieven

Deze worden als volgt weergegeven.

Grief 1
Ten onrechte heeft de Commissie overwogen dat door de combinatie van het afgebeelde ronddraaiende rad en de tekst: “Geef het rad een draai” de indruk wordt gewekt dat een deelnemer het rad kan laten draaien en dat daardoor wordt bepaald of hij één, tien of honderd Staatsloten wint. De Commissie miskent dat naast de woorden “Geef het rad een draai” prominent (dikgedrukt en met omranding) “Meer informatie” staat. Met een enkele muisklik op laatstbedoelde tekst komt de deelnemer op de internetpagina waarop naar de voorwaarden en de winkansen wordt verwezen. Van de gemiddelde consument mag worden verwacht dat deze door het samenspel van de informatie niet de indruk krijgt dat het virtuele rad gelijk staat aan een fysiek rad. Hij weet dat er niet “een slinger aan het rad” wordt gegeven maar dat met een muisklik door een algoritme een vooraf bepaalde prijzenpot wordt verdeeld. De online en offline wereld gaan hier niet naadloos in elkaar over. Daarbij zal de gemiddelde consument het feit dat het rad steeds stopt op 100x herkennen als overdrijving. Wegens de beperkingen van de uiting is ervoor gekozen de speluitleg via de knop “Meer info” te geven in de verwachting dat de consument zal begrijpen dat de kans op het winnen van 100 Staatsloten niet 1 op 16 zou zijn. De uiting biedt geen gelegenheid om de winkansen of speluitleg weer te geven. Daarbij ziet Staatsloterij geen goede mogelijkheid om het rad anders in te delen. Verder zijn er geen klachten over het spel ontvangen terwijl een prijzenrad op websites, apps en social media in deze vorm algemeen aanvaard is, zoals blijkt uit voorbeelden van reclame-uitingen van derden die Staatsloterij noemt.

Grief 2
Ten onrechte heeft de Commissie overwogen dat de uiting suggereert dat de werkelijke kans op het winnen van meer dan één gratis lot correspondeert met de op het rad weergegeven kans van 1 op 8. De gemiddelde consument zal begrijpen dat een winkans om honderd staatsloten te winnen niet 1 op 16 zal zijn. Dat zou betekenen dat per 8 nieuwe abonnees 10 Staatsloten worden vergeven en bij de opvolgende 8 abonnees honderd Staatsloten. Doordat dan de loten exponentieel worden weggegeven, zou dit een zeer verlieslatende campagne zijn. De gemiddelde consument zal begrijpen dat dit niet houdbaar is en dit ook niet verwachten.

Grief 3
De Commissie heeft ten onrechte overwogen dat Staatsloterij in de uiting onvoldoende duidelijk naar voren brengt dat het rad slechts is bedoeld als metafoor voor de kans op het winnen van loten. De consument zal de uiting niet letterlijk nemen en wordt door Staatsloterij geïnformeerd over de winkans.

Grief 4
Ten onrechte heeft de Commissie overwogen dat Staatsloterij in de bewuste uiting niet verwijst naar actievoorwaarden. Via het tekstblok “Meer info” in de uiting wordt verwezen naar de website met actievoorwaarden. De gemiddelde consument zal de tekst begrijpen als verwijzing naar de nadere voorwaarden, waaronder de informatie hoe het spel gespeeld wordt en wat de winkans is.

Het antwoord in appel

Het standpunt van geïntimeerde strekt tot bevestiging van de beslissing van de Commissie. Op hetgeen hij stelt zal hierna, voor zoveel nodig, worden ingegaan.

De mondelinge behandeling

Het beroep van Staatsloterij is mondeling toegelicht. Staatsloterij handhaaft haar standpunt dat de uiting niet misleidend is omdat de gemiddelde consument zal begrijpen dat een algoritme via tijdstippen bepaalt welke prijs men wint.
Hierna heeft geïntimeerde zijn standpunt toegelicht. Volgens hem blijkt uit de uiting niet dat de kans op een prijs anders wordt bepaald dan via een draai aan het rad.

Het oordeel van het College

1. De grieven komen op tegen het oordeel van de Commissie dat de bestreden uiting misleidend is en lenen zich voor gezamenlijke behandeling.

2. Bij de vraag of een reclame-uiting misleidend is, dient te worden uitgegaan van de totale uiting en de context waarin de mededelingen worden gedaan. De uiting bevat een opvallende afbeelding van een ronddraaiend rad van fortuin dat onderverdeeld is in vakjes met uiteenlopende prijzen. Het rad van fortuin domineert de uiting en is onmiskenbaar bedoeld om de aandacht van de consument te vangen en deze ertoe te brengen aan het spel en aan de Staatsloterij te gaan deelnemen (“Speel nu automatisch mee”). De consument ziet 14 vakjes waarin staat “1x”, alsmede één vakje waarin staat “10x” en één vakje waarin staat:“100x”. Dit correspondeert met de mogelijkheid om één, tien of honderd Staatsloten te winnen. Het ronddraaiende rad stopt telkens automatisch bij “100x”. Hieronder wordt naar de website van Staatsloterij verwezen met daaronder de teksten “Geef het rad een draai!” en “Speel nu automatisch mee” en daarnaast, in een afzonderlijk kader, de link “Meer informatie”.

3. Het kenmerk van een rad van fortuin is dat dit een kansspel is waarbij een draai aan het rad bepaalt welke prijs men wint. Daarbij zijn alle te winnen prijzen op het rad afgebeeld. Bij een fysiek rad wint men de prijs die na een draai door het rad wordt aangewezen. Staatsloterij heeft in het kader van het onderhavige promotionele kansspel gekozen voor een afwijkende opzet. Hierbij wordt niet (virtueel) aan een rad gedraaid, maar bepaalt een algoritme welke prijs men wint. De bestreden uiting wekt echter onmiskenbaar een andere indruk. Men ziet immers een draaiend rad van fortuin en men wordt in verband daarmee opgeroepen aan het rad te draaien (“Geef het rad een draai!”). Dit kan niet anders worden begrepen dan dat deze handeling bepaalt welke prijs men wint, zoals bij een fysiek rad van fortuin. Daarbij wekt de uiting de indruk dat specifiek wordt ‘gedraaid’ aan het rad zoals afgebeeld in de uiting en dat de prijzen in diverse vakjes noemt. Door deze combinatie van factoren (een draaiend rad van fortuin, de oproep aan het rad te draaien en de indeling van prijzen in diverse vakjes) zal de gemiddelde consument verwachten dat een draai aan het rad bepaalt welk vakje van het afgebeelde rad als prijs zal worden aangewezen. Daarbij kan deze consument zeer wel ervan uitgaan dat het afgebeelde rad de te winnen prijzen weergeeft. Dit is immers gebruikelijk bij een rad van fortuin en het gevolg van de gedetailleerde onderverdeling van afgebeelde prijzen in vakjes.

4. De uiting wekt op grond van het voorgaande een indruk die niet overeenstemt met de werkelijkheid. De kans op het winnen van “10x” of “100x” is immers veel lager dan de indeling op het rad suggereert. Deze onjuiste indruk wordt niet weggenomen door de link “Meer informatie”. Daargelaten dat het College niet beschikt over een print van de webpagina die men ziet na het klikken op die link, en dat men blijkbaar op die pagina weer op een andere link naar de actievoorwaarden moet klikken om informatie over de verdeling van de prijzen te zien, geldt het volgende. De uiting is bedoeld om de consument door weergave van te winnen prijzen te verlokken om te gaan deelnemen aan het promotionele kansspel en tevens aan de Staatsloterij. Niet kan worden geaccepteerd dat Staatsloterij als aanbieder van een kansspel in deze uiting bij de consument onjuiste verwachtingen wekt over te winnen prijzen. Bij de afweging om aan een kansspel deel te nemen, spelen irrationele gedachten, emoties en gewoonten van de consument een belangrijke rol (vgl. HR 30 januari 2015,
ECLI:NL:HR:2015:178). Het argument dat de consument kan berekenen dat de afbeelding op het rad geen reële afspiegeling van de te winnen prijzen is, stuit hierop af. Door de deelneming aan de loterij op een wijze als de onderhavige te bevorderen, zal de gemiddelde consument zo kunnen worden beïnvloed, dat zijn besluit om te gaan deelnemen niet meer uitsluitend op grond van rationele overwegingen geschiedt. In de bestreden uiting had daarom geen enkele onduidelijkheid mogen bestaan over (de verdeling van) het prijzenpakket. Dat de uiting bepaalde beperkingen heeft, rechtvaardigt niet dat deze hierover een onjuiste indruk wekt.

5. Ook het College komt op grond van het voorgaande tot het oordeel dat de uiting in strijd met de door de Commissie genoemde regelgeving is en beslist dus als volgt.

De beslissing van het College van Beroep

Het College bevestigt de bestreden beslissing.

[Hieronder volgt de beslissing waartegen beroep is ingesteld]

De Reclame Code Commissie [28 november 2019]

De bestreden reclame-uiting

Het betreft een reclame van Staatsloterij op Facebook.

De uiting bestaat uit een ronddraaiend rad met deels daaroverheen een vlak met de mededeling “Maak kans op 1, 10 of 100 Staatsloten!” en de afbeelding van de oranje ‘Staatsloterij-vis’. Als het rad stilstaat, zijn (onder bovenbedoeld vlak) elf vakjes zichtbaar. In negen vakjes staat “1x”, in één vakje staat “10x” en in één vakje staat “100x”. Na het ronddraaien stopt het rad op het vakje “100x”, waarna er muntstukken naar beneden vallen.
Onder het rad staat, voor zover hier van belang:
“STAATSLOTERIJ.NL/EXTRAKANS
Geef het rad een draai!
Speel nu automatisch mee                                       Meer informatie.”

De klacht

De klacht wordt als volgt samengevat.
Het rad bestaat in totaal uit 16 vakjes. Daarvan zijn 14 vakjes gevuld met “1x”, één vakje met “10x” en één vakje met “100x”. Hierdoor wordt de indruk gewekt dat de kans op tien loten 1 op 16 is en de kans op honderd loten ook 1 op 16, dus een kans van 1 op 8 om tien of honderd loten te winnen. De indruk dat het rad bepaalt of extra loten worden gewonnen, wordt versterkt door de vraag aan de consument om aan het rad draaien en de tekst “Je ziet direct of je 1, 10 of 100 extra Staatsloten krijgt”. Pas uit de actievoorwaarden wordt duidelijk dat het toekennen van de eventuele loten niet door het draaien aan het rad wordt bepaald, maar op een geheel andere wijze met een veel lagere winkans. Klager vindt de uiting daarom misleidend.

Het verweer

Het verweer (voor zover betrekking hebbend op de bestreden uiting) wordt als volgt samengevat.
Klager focust zich, ten onrechte, op het tellen van vakjes en aansluitende kansberekening. Het prijzenrad is echter nooit volledig in beeld en dient duidelijk alleen als animatie. Met de geanimeerde afbeelding wordt aangegeven dat er naast de kans op één gratis Staatslot ook kansen zijn op tien of honderd Staatsloten. Hiervoor wordt de meest minimale variant gebruikt, namelijk slechts één vak in het rad voor tien loten en één vak voor honderd loten. De weblink “Meer informatie” in de uiting linkt door naar de landingspagina, waarvan een afdruk bij het verweer is gevoegd. Op de landingspagina kan worden doorgeklikt naar de actievoorwaarden. Uit deze voorwaarden blijkt dat iedere deelnemer aan de actie in ieder geval één gratis lot krijgt toegekend. Daarnaast worden er tijdens de actieperiode tien maal tien Staatsloten en één maal honderd Staatsloten vergeven op vooraf bepaalde winmomenten. Ten slotte worden na afloop van de actieperiode nog één maal honderd Staatsloten verloot. Van de gemiddelde consument mag worden verwacht dat hij de actie in zijn geheel bekijkt, inclusief de actievoorwaarden, waarin duidelijk wordt uitgelegd hoe vaak de tien dan wel honderd Staatsloten worden verloot. De uiting is niet misleidend, aldus adverteerder.

Het oordeel van de Commissie

1. De klacht werpt de vraag op of de uiting van de Staatsloterij op Facebook misleidend is, omdat daarin een hogere kans op het winnen van tien dan wel honderd Staatsloten wordt gesuggereerd dan de kans waarvan in werkelijkheid sprake is. De Commissie overweegt als volgt.

2. De uiting heeft betrekking op een promotioneel kansspel van de Staatsloterij. Promotionele kansspelen zijn toegestaan onder de voorwaarden van de Gedragscode promotionele kansspelen (hierna: de Gedragscode). Op het moment dat niet aan de Gedragscode wordt voldaan, overtreedt de aanbieder van het promotionele kansspel de Wet op de kansspelen. Een van de voorwaarden van de Gedragscode is dat de oproep tot deelname aan een promotioneel kansspel en de inhoudelijke informatie daarover niet misleidend of onvolledig is en geen valse verwachtingen wekt bij de deelnemers (artikel 5 lid 1 Gedragscode). De vraag of sprake is van misleiding wordt beantwoord aan de hand van de toelichting bij dit artikel en de bepalingen inzake misleidende reclame.

3. In de uiting is een rad te zien met verschillende vakjes. Niet is weersproken dat in veertien vakjes staat “1x”, in één vakje “10x” en in één vakje “100x”, waarmee wordt gedoeld op de mogelijkheid om één, tien of honderd extra Staatsloten te ontvangen. Het rad draait rond en eronder staat: “Geef het rad een draai”. Door dit alles wordt naar het oordeel van de Commissie de indruk gewekt dat de deelnemer het rad kan laten draaien en dat daardoor wordt bepaald of hij één, tien of honderd Staatsloten wint. Gesuggereerd wordt dat de werkelijke kans op het winnen van meer dan één gratis lot correspondeert met de op het rad weergegeven kans van 1 op 8. In werkelijkheid is deze winkans (veel) lager, nu blijkt dat gedurende de actie tien maal tien loten en één maal honderd loten worden vergeven op van tevoren bepaalde tijdstippen.

4. Uit het verweer begrijpt de Commissie dat het rad slechts is bedoeld als metafoor voor de kans op het winnen van extra loten. Nu dit echter in de uiting op Facebook niet duidelijk naar voren wordt gebracht, worden bij de gemiddelde consument verkeerde verwachtingen gewekt ten aanzien van de winkans. De uiting is daarom misleidend. Dat in de actievoorwaarden wordt toegelicht hoe de actie in elkaar steekt en hoeveel kans er bestaat op het winnen van tien of honderd extra loten, neemt de misleiding niet weg. Er wordt in de uiting op Facebook niet naar de actievoorwaarden verwezen.

5. Op grond van het voorgaande is de Commissie van oordeel dat de uiting niet voldoet aan de voorwaarden van de Gedragscode, zodat de uiting in strijd is met de Wet op de kansspelen. Artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC) verbiedt het handelen in strijd met de wet, zodat de uiting in strijd met dit artikel is.

De beslissing van de Reclame Code Commissie

De Commissie acht de reclame-uiting in strijd met artikel 2 NRC. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.