De bestreden reclame-uitingen

Het betreft drie uitingen van TOTO voor online kansspelen, te weten twee televisiecommercials met de titels “Koning TOTO” en “Koning van de Blackjack”, en een banner op nu.nl. In de uitingen wordt ‘Koning TOTO’ uitgebeeld door een groene gorilla die een kroon draagt met daarop het woord “Koning”.

De klacht

Sinds 30 juni 2022 is het gebruik van rolmodellen in reclames voor online gokspelen verboden. TOTO heeft de rolmodellen vervangen door het gebruik van een stripfiguur. Dit is echter ook niet toegestaan, aldus klager. Hierdoor wordt namelijk een te jonge doelgroep – jongvolwassenen of nog jonger – aangesproken. Zij kunnen de commercials (ook) op YouTube zien.

Het verweer

In de uitingen wordt een geanimeerde groene gorilla gebruikt. Klager is van mening dat het gebruiken van dit fictieve karakter aantrekkingskracht heeft op minderjarigen en jongvolwassenen en daarom niet is toegestaan. Uit artikel 6.5 sub b van de Reclamecode Online Kansspelen (ROK) blijkt dat fictieve karakters alleen niet in reclame mogen worden gebruikt als deze voornamelijk aantrekkingskracht hebben op minderjarigen of jongvolwassenen. Klager stelt noch onderbouwt dat de gebruikte gorilla voornamelijk aantrekkingskracht op minderjarigen en jongvolwassenen zou hebben. Het enkele feit dat een dergelijk karakter aantrekkingskracht kán hebben op minderjarigen of jongvolwassenen betekent niet dat het gebruik ervan verboden is. Ook heeft een fictief karakter niet zonder meer voornamelijk aantrekkingskracht op minderjarigen of jongvolwassenen. Er zijn immers fictieve karakters die duidelijk op een oudere doelgroep zijn gericht (bijvoorbeeld Fokke en Sukke, Kamagurka). Dat geldt ook voor de gebruikte gorilla. Dit blijkt uit de vormgeving, de stijl van animatie, de wijze waarop de gorilla wordt gepresenteerd en zich gedraagt als volwassen persoon in een voetbalstadion of in een chique restaurant met pianomuziek en door het duidelijk op een oudere doelgroep gerichte genre waarin de gorilla zingt.

Verder wijst adverteerder op het feit dat de commercials op de lineaire televisiediensten alleen worden uitgezonden na 22.00 uur en via online media alleen te zien zijn voor personen van 24 jaar of ouder. De commercials worden immers verspreid onder mensen waarvan uit de accountgegevens volgt dat ze ouder dan 24 jaar zouden zijn of via nu.nl. Uit onderzoek (van GfK) blijkt dat het bereik van platformen van nu.nl voor ruim 80% uit personen van 24 jaar en ouder bestaat. Hiermee wordt er eveneens voor gezorgd dat er significant minder minderjarigen en jongvolwassenen worden bereikt. Adverteerder concludeert dat zij niet in strijd met de ROK heeft gehandeld.

De mondelinge behandeling

Partijen hebben, mede aan de hand van overgelegde spreekaantekeningen, hun standpunten gehandhaafd en nader toegelicht.

Klager heeft daarbij benadrukt dat het feit dat het gebruik van stripfiguren in reclame voor online kansspelen niet verboden is, niet betekent dat dit gebruik niet schadelijk is. Dat stripfiguren kinderen als doelgroep aantrekken zou ‘common sense’ kunnen zijn, aldus klager. Door de inzet van de groene gorilla, die in één van de commercials bovendien danst met een jongvolwassen vrouw, wordt een te jonge doelgroep aangetrokken. Klager vindt de reclame verderfelijk en spreekt de wens uit dat adverteerder vrijwillig afstand doet van stripfiguren in commercials voor verslavende kansspelen.

Adverteerder handhaaft haar stelling dat de gorilla geen karakter is waarvan verwacht mag worden dat dit speciaal appelleert aan jongeren. Als aanvullend argument daarvoor voert adverteerder aan dat de gorilla geen bekende stripfiguur of superheld is, zodat ook geen associatie kan bestaan met bekende (strip)figuren die mogelijk wel jongvolwassenen aanspreken. Ten overvloede – nu de oorspronkelijke klacht hier niet op ziet – deelt adverteerder mee dat de leeftijd van de vrouw die in de commercial is te zien 32 jaar is.

Het oordeel van de Commissie

1.

De klacht stelt dat het gebruik van de groene gorilla in de reclame voor online kansspelen niet is toegestaan omdat hiermee een te jonge doelgroep wordt aangesproken. De Commissie gaat ervan uit dat klager hiermee een beroep doet op artikel 6.5 sub b ROK, dat luidt:

“6.5 Reclame voor online kansspelen gebruikt onder meer geen:

(…)

b. Stripfiguren, superhelden of andere fictieve karakters of figuren waarvan verwacht mag worden dat die voornamelijk aantrekkingskracht hebben op minderjarigen of jongvolwassenen.”

Blijkens de definities in artikel 2 ROK wordt onder ‘minderjarige’ een persoon jonger dan 18 jaar verstaan en onder ‘jongvolwassene’ een persoon van 18 jaar of ouder, maar jonger dan 24 jaar.

2.

De Commissie heeft begrip voor de bezorgdheid van klager over reclame voor online kansspelen die een (te) jonge doelgroep aanspreekt. De klacht dat de onderhavige uitingen in strijd zijn met artikel 6.5 sub b ROK kan echter op grond van het volgende niet slagen.

Niet is weersproken dat de groene gorilla geen bestaande stripfiguur of bekende superheld is. De vraag die dus moet worden beantwoord is of de groene gorilla moet worden aangemerkt als fictief karakter of figuur waarvan verwacht mag worden dat deze in de eerste plaats (“voornamelijk”) aantrekkingskracht heeft op personen jonger dan 24 jaar. De Commissie acht weliswaar aannemelijk dat de gorilla ook (een deel van de) minderjarigen en jongvolwassenen zal kunnen aanspreken, maar dit enkele gegeven biedt onvoldoende steun voor het oordeel dat de groene gorilla moet worden aangemerkt als een fantasiefiguur die speciaal appelleert aan jongeren of waarvan verwacht mag worden dat voornamelijk minderjarigen of jongvolwassenen zich door dit fictief karakter aangesproken zullen voelen. De Commissie acht onvoldoende concrete feiten en omstandigheden aanwezig om de door adverteerder aangevoerde argumenten dat de uitingen niet voornamelijk personen onder de 24 jaar zullen aanspreken – zoals vormgeving, presentatie en omgeving van de gorilla – niet valide te achten. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat de bestreden uitingen met het gebruik van de groene gorilla niet de door de ROK in artikel 6.5 sub b gestelde grens van het toelaatbare overschrijden. Daarbij komt dat de uitingen niet vóór 22.00 uur op televisie zijn uitgezonden en via online media (YouTube) alleen te zien zijn na leeftijdsverificatie voor personen van 24 jaar of ouder.

3.

Op grond van het voorgaande wordt als volgt beslist.

De beslissing

De Commissie wijst de klacht af.