De bestreden uiting

Het betreft een boodschappentas die men bij de Postcodeloterij als prijs kan winnen. Op de tas is een luipaard afgebeeld. Op de voor- en achterzijde van de tas staat het logo van de Postcodeloterij. Op de zijkanten staat ook het logo van het Wereld Natuur Fonds (“WNF”).

De klacht

Deze luidt als volgt. Klager heeft als deelnemer aan de Postcodeloetrij een prijs gewonnen in de vorm van een boodschappentas. Hierop staat met grote letters dat de tas afkomstig is van de Postcodeloterij. Klager wil niet meewerken aan reclame voor deze loterij. Indien een prijs wordt gewonnen, dient deze volgens klager vrij te zijn van reclame. Klager heeft voor de prijs betaald en het is geen gunst die wordt ontvangen. Een prijs in de vorm van reclame is in strijd met artikel 5 van de Reclamecode voor kansspelen die worden aangeboden door vergunninghouders ingevolge de Wet op de kansspelen (RVK) 2015. Prijswinnaars zijn op grond van deze bepaling niet verplicht tot het verlenen van enige vorm van medewerking aan enige vorm van reclame voor kansspelen, terwijl ook niet de suggestie mag worden gewekt dat dit anders zou zijn. Klager is nooit gevraagd om reclame ‘te lopen’ voor de Postcodeloterij. Klager stoort zich aan deze vorm van reclame maken en vindt dat sprake is van weggegooid geld.

Het verweer

Dit wordt als volgt – verkort – weergegeven. De klacht ziet op een door klager gewonnen prijs in de vorm van een duurzame draagtas. Verweerder heeft de draagtas in samenwerking met het WNF ontwikkeld om deelnemers te stimuleren in plaats van plastic tasjes – die slecht voor het milieu zijn en waarvoor de consument bovendien vanaf januari 2016 moet betalen – een stevige, voor hergebruik geschikte tas te gebruiken. Op de voor- en achterzijde van de tas staat rechts onderaan het logo van verweerder. Verweerder stelt primair dat het vermelden van haar logo (samen met het logo van het WNF) op deze draagtas niet kan worden geclassificeerd als reclame in de zin van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Volgens artikel 1 NRC (en de toelichting daarop) speelt voor het beoordelen of sprake is van het aanprijzen van goederen, diensten en/of denkbeelden de totale uiting een rol. Het gaat niet alleen om de tekst, maar ook om grootte, opmaak, kleurgebruik en dergelijke. Indien verweerder reclame had willen maken voor producten, diensten of denkbeelden, had zij er voor gekozen haar naam of logo prominent op de tassen af te beelden. Dit heeft zij bewust niet gedaan. Op de draagtas staat subtiel – niet “met grote letters” – van wie de draagtas afkomstig is. De aandacht gaat naar het milieu en luipaard, niet naar de logo’s. Verweerder verwijst ook naar draagtassen van derde partijen die hun (merk) naam of logo wel groot en centraal vermelden op hun draagtassen (al dan niet met een gezien grootte en opmaak ondergeschikte verwijzing naar het klimaat). In tegenstelling tot die voorbeelden, houdt de plaatsing van de logo’s van verweerder slechts verband met naamsvermelding van de maker in de zin van (artikel 4 lid 1 van) de Auteurswet. Indien naar de totale uiting gekeken wordt, waaronder tekst, grootte, opmaak, kleurgebruik en dergelijke, moet volgens verweerder worden geconcludeerd dat de uiting geen reclame is. De klacht treft om deze reden geen doel.

Subsidiair, indien sprake is van reclame, wordt niet voldaan aan de elementen van artikel 5 RVK. Het verlenen van medewerking ziet op een actieve handeling van een prijswinnaar. Bijvoorbeeld een winnaar die voor wervings- en reclamedoeleinden met zijn prijs op een foto poseert of medewerking verleent aan een prijsuitreiking in een televisie-uitzending. Voor deze handelingen vraagt verweerder altijd toestemming met behulp van een zogeheten ‘quitclaim’ (toestemmingsformulier). Prijswinnaars worden daarmee gevraagd vrijwillig medewerking te verlenen aan het maken van opnamen. Prijswinnaars kunnen de door hen gegeven toestemming te allen tijde herroepen. Artikel 5 RVK is nooit zo bedoeld dat producten die als prijs gewonnen kunnen worden bij loterijen geen merk van verweerder zouden mogen bevatten. Dat klager niet wenst mee te werken “aan welke reclame dan ook”, kan niet worden bereikt met een beroep op artikel 5 RVK. Klager suggereert dus een te ruime uitleg van artikel 5 RVK. De draagtas – als onderwerp van deze klacht – valt niet onder de reikwijdte van dat artikel. Klager verleent met de draagtas geen medewerking aan reclame voor verweerder.

Meer subsidiair geldt dat klager in geen enkel opzicht wordt verplicht tot medewerking aan enige vorm van reclame voor Kansspelen. Die suggestie wordt ook niet gewekt. Verplicht betekent: gedwongen, gehouden te doen. De doelstelling van artikel 5 RVK is dat prijswinnaars niet (de indruk mogen krijgen) verplicht (te) zijn medewerking te verlenen aan reclame voor de Postcodeloterij als voorwaarde om een prijs te ontvangen. Klager kan zelf besluiten of hij de draagtas in gebruik gaat nemen en zo ja, of dit binnenshuis of buitenshuis zal zijn. Dat klager de draagtas niet wil gebruiken, is een persoonlijke voorkeur van hem. Het besluit de draagtas niet (zelf) te gaan gebruiken, heeft geen (nadelige) gevolgen voor klager.

Het oordeel van de voorzitter

1)  Op de voor- en de achterzijde van de bestreden uiting staat het logo van verweerder. Verweerder stelt dat hierdoor nog geen sprake is van reclame in de zin van artikel 1 NRC. De voorzitter verwerpt dit betoog en overweegt daartoe het volgende. De vermelding van het logo onderscheidt zich in dit geval niet van een sponsorvermelding. Door de logovermelding wordt immers bijgedragen aan de naamsbekendheid van verweerder, waarbij zij bovendien met het WNF zal worden geassocieerd doordat ook het logo van het WNF op de tas staat in combinatie met de afbeelding van een luipaard. Beide logo’s zijn prominent afgebeeld en aldus voldoende zicht- en herkenbaar bij waarneming door derden. Uit het gecombineerde gebruik van de logo’s volgt dat verweerder tot uitdrukking brengt dat zij het WNF sponsort en aldus bijdraagt aan bescherming van wilde dieren door het WNF. Daarmee maakt verweerder in feite kenbaar dat zij een goed doel sponsort. Hierdoor vergroot verweerder haar naamsbekendheid als goede doelen loterij en prijs de uiting indirect haar loterij aan, waardoor verweerder tevens reclame voor zichzelf als kansspelaanbieder maakt met het doel deelname aan het door haar georganiseerde kansspel te bevorderen. Op grond van het voorgaande oordeelt de voorzitter dat de uiting reclame voor verweerder betreft in de zin van artikel 1 NRC. De voorzitter is derhalve bevoegd om over de klacht te oordelen.

2)  Klager stelt onder meer dat indien hij een prijs ontvangt, deze vrij moet zijn van reclame. Deze stelling vindt geen steun in de RVK. Er is immers geen bepaling die verweerder verbiedt een prijs te combineren met een reclame-uiting zolang geen sprake is van een verplichting van een prijswinnaar tot het verlenen van medewerking aan reclame voor kansspelen. Verweerder stelt dat dit ziet op een actieve vorm van medewerking aan wervings- en reclamedoeleinden, zoals het met een prijs op een foto poseren of het verlenen van medewerking aan een prijsuitreiking in een televisie-uitzending. Daarnaast is er volgens verweerder in dit geval geen sprake van een verplichting tot medewerking. Dit betoog komt de voorzitter juist voor. Er is immers geen verplichting voor de prijswinnaar om gebruik te maken van de onderhavige draagtas. Het is de vrije keuze van de prijswinnaar om deze tas te gebruiken om daarmee boodschappen te doen dan wel een andere bestemming aan de tas te geven of deze als afval te bestemmen.

3)  Dat klager geen behoefte heeft aan een dergelijke prijs, kan evenmin tot het oordeel leiden dat de uiting in strijd is met artikel 5 RVK dan wel enige andere bepaling van deze bijzondere reclamecode of de wet. De klacht wordt om die reden afgewezen.

De beslissing van de voorzitter

Gelet op het bovenstaande wijst de voorzitter de klacht af.