Omschrijving:

De klacht

De promo is uitgezonden om 20.15 uur in een reclameblok tijdens het programma ‘Deal or no Deal’, waarnaar klagers kinderen van 10 en 12 jaar kijken. In de promo worden zonder waarschuwing vooraf beelden getoond van een lijk waarin met een mes wordt gesneden. Om die reden acht klager de uiting in strijd met de goede smaak en het fatsoen.

Het verweer

In de promo wordt gedurende één seconde een geprepareerd lichaam getoond waarvan een mes in de huid snijdt. De huid gaat niet uiteen, er komt geen bloed in beeld en de gezichten van de lijken zijn bedekt.
Volgens de NICAM regels krijgen producties waarin (ernstige) verwondingen en/of gehavende lijken voorkomen de Kijkwijzer-classificatie 12 zodat deze na 20.00 uur mogen worden uitgezonden.
De promo is volgens de Kijkwijzer-regels uitgezonden.
De beelden zijn afkomstig van een televisieprogramma. Aangezien de Commissie niet bevoegd is om over het programma te oordelen, is zij dat ook niet ten aanzien van de promo die in hetzelfde tijdvak (na 20.00 uur) is uitgezonden. Of de promo in strijd is met de goede smaak en/of het fatsoen, is een subjectieve kwestie. Adverteerder heeft vooral positieve reacties ontvangen op het programma.

De mondelinge behandeling

Adverteerder erkent dat de promo een reclame-uiting is. Over de promo is ook een klacht bij het NICAM ingediend. Adverteerder benadrukt dat de onderhavige klacht bij het NICAM thuishoort en dat de NICAM regels voor gaan. Indien de Commissie oordeelt over de promo, oordeelt zij ook over het programma zelf, hetgeen adverteerder onwenselijk vindt.

Het oordeel van de Commissie (13 februari 2007)

De Commissie leest de klacht aldus dat klager de uiting in strijd met de goede smaak en/of het fatsoen acht voorzover deze wordt uitgezonden op een tijdstip dat kinderen televisie kijken.

Aangezien naar adverteerder erkent, de promo een reclame-uiting is, is de Commissie bevoegd deze te toetsen aan de Nederlandse Reclame Code. Dat het NICAM zich buigt over het tijdstip van uitzenden van de bestreden promo, betekent niet dat de Commissie zich terzake van een oordeel zou moeten onthouden, ook niet indien de promo geheel voldoet aan de NICAM eisen. Het NICAM beoordeelt immers niet of een uiting met de regels voor reclame in overeenstemming is.

Bij de beantwoording van de vraag of een reclame-uiting in strijd is met de goede smaak en/of het fatsoen is, stelt de Commissie zich terughoudend op, gelet op het subjectieve karakter van deze criteria.

In het onderhavige geval acht de Commissie de grenzen van hetgeen toelaatbaar moet worden geacht overschreden. De Commissie overweegt daartoe dat de promo onder meer beelden bevat van lijken en in het bijzonder van lijken waarin een mes snijdt en dat deze beelden schokkend zijn voor met name kinderen. Op het tijdstip dat adverteerder de promo heeft uitgezonden – 20.15 uur – kijken kinderen televisie.

Anders dan bij een televisieprogramma het geval is, wordt de uitzending van een promo niet aangekondigd in een televisiegids en wordt bij aanvang daarvan niet gewaarschuwd voor de eventueel schokkende aard van de beelden. Ouders ontvangen bij promo’s aldus geen waarschuwing vooraf, zodat zij hun kinderen niet tegen daarin getoonde schokkende beelden kunnen beschermen.
De Commissie overweegt voorts dat de promo is uitgezonden tijdens een televisieprogramma dat geschikt is voor alle leeftijden – een spelprogramma – en dat er tijdens het reclameblok rekening mee dient te worden gehouden dat ook kinderen kijken.
Aan het oordeel van de Commissie doet niet af dat in de promo bij het snijden geen bloed zichtbaar is en dat de gezichten van de lijken zijn bedekt. Ook doet hieraan niet af dat na de eerste (schokkende) beelden enkele seconden een pictogram van een spin met de vermelding 12 in beeld komt, aangezien dit een reeds aangevangen ongewenste confrontatie niet voorkomt.

De Commissie acht de uiting in strijd met de goede smaak en/of het fatsoen, voor zover deze wordt uitgezonden vóór 21.00 uur en zal (overeenkomstig haar bevoegdheid neergelegd in artikel 17 lid 1 sub g van het Reglement betreffende de Reclame Code Commissie en het College van Beroep) voorwaarden stellen aan het tijdstip van uitzending van de reclame.

De beslissing

Op grond van het vorenstaande acht de Commissie de uiting in strijd met artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code, voorzover deze vóór 21.00 uur wordt uitgezonden. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken en stelt aan uitzending van de reclame de voorwaarde dat deze niet vóór 21.00 uur plaatsvindt.

NRC art. 2

De grieven

Deze kunnen als volgt worden samengevat.

NICAM (Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media) is verantwoordelijk voor de coördinatie van de Kijkwijzer, een dynamisch classificatiesysteem dat is ontwikkeld door deskundige wetenschappers. De Kijkwijzer ziet op zes inhoudscategorieën, te weten geweld, angst, seksualiteit, discriminatie, drugs- en alcoholgebruik en grof taalgebruik, waarbij met name de categorieën geweld en angst zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek naar de effecten daarvan op kinderen.
De Kijkwijzer kent vier leeftijdscategorieën: AL, MG6 (6 jaar & Meekijken Gewenst), 12 en 16.
Kort gezegd is de Kijkwijzer tot stand gekomen op grond van wetenschappelijk onderzoek, media-effectenonderzoek en consumentenonderzoek.

Ieder televisieprogramma dient geclassificeerd te worden. Dit gebeurt door een door het NICAM getrainde codeur van de organisatie die het programma uitzendt. De via een elektronisch coderingsformulier te beantwoorden vragen zijn zo opgesteld dat de antwoorden leiden tot de bedoelde en gewenste leeftijdsindicatie.
Naar aanleiding van de antwoorden komt er een leeftijds- en een inhoudsclassificatie tot stand. Programma’s met de leeftijdsclassificaties 12 respectievelijk 16 mogen alleen worden uitgezonden na 20.00 uur respectievelijk na 22.00 uur. Het programma “Anatomie voor Beginners” krijgt als leeftijdsclassificatie 12 en als inhoudsclassificatie “Angst” vanwege de in het programma voorkomende (ernstig) gehavende lijken.
Programmapromo’s hoeven niet geclassificeerd te worden, hetgeen betekent dat de codeur geen elektronisch coderingsformulier hoeft in te vullen. Een promo moet echter wel aan de Kijkwijzer voldoen. Ter beoordeling van de vraag op welk tijdstip de promo mag worden uitgezonden, beantwoordt de codeur de vragen van het elektronisch coderingsformulier.
Voor promo’s geldt de extra regel dat een promo die is afgeleid van een programma met classificatie 12 of 16 niet vóór, tijdens of direct na een programma dat specifiek gericht is op zeer jonge kinderen tot 6 jaar mag worden uitgezonden, waarbij een interval geldt van 10 minuten. Bovendien moet de promo de pictogrammen vermelden van het programma waarvan de promo is afgeleid.

Indien een classificatie voor de promo voor “Anatomie voor Beginners” wordt uitgevoerd, dan komt daaruit: AL. Talpa legt een desbetreffende bijlage over. Ter toelichting: er komen lijken in de promo voor. De lijken zijn echter niet, anders dan het programma, ernstig gehavend. In de beelden van de promo zijn de lijken zichtbaar en wordt daar óf een mes naartoe gebracht, of snijdt een mes in de huid, zonder dat daarvan enig ander gevolg zichtbaar is dan de ‘streep’ die het mes achterlaat. Er is geen bloed en de huid gaat niet uiteen.

De Commissie heeft overwogen: “(..) Het NICAM beoordeelt immers niet of een uiting met de regels voor reclame in overeenstemming is”. Talpa begrijpt niet op welke andere “regels voor reclame” de Commissie doelt en met welke van die regels de promo nog meer in overeenstemming zou moeten zijn voor zover deze wordt uitgezonden op een tijdstip dat kinderen televisie kijken. De Kijkwijzer ziet op het uitzendtijdstip van beelden in verband met kijkende kinderen, daaronder begrepen beelden van promo’s, die reclame-uitingen zijn.
Zonder nadere toelichting oordeelt de Commissie op grond van haar zeer algemene subjectieve norm dat de promo ondanks het deskundige oordeel van de Kijkwijzer in strijd is met de algemene goede smaak en/of het fatsoen, voor zover deze wordt uitgezonden op een tijdstip dat kinderen televisie kijken.

Talpa vraagt zich af waar het door de Commissie bepaalde tijdstip van 21.00 uur op gebaseerd is, zeker gezien de tijdstippen 20.00 uur en 22.00 uur, die door de Kijkwijzer worden gehanteerd.

Indien de Commissie oordeelt over het uitzendtijdstip van een promo in verband met kijkende kinderen, ontstaat een aantal onwenselijke situaties. Het is de vraag waarom de Commissie desbetreffende klachten niet doorverwijst naar het NICAM, dat specifiek kan motiveren waarom een klacht wel of niet gegrond is. Er is gevaar voor verwarring en rechtsonzekerheid voor alle betrokken partijen.
Het lijkt overduidelijk dat de Kijkwijzer en het NICAM meer deskundigheid bieden en een groter draagvlak hebben dan de Commissie op het gebied van uitzendtijdstippen in verband met kinderen en de gevolgen die zeer uiteenlopende beelden voor kinderen kunnen hebben. Talpa verzoekt het College zich uit te laten over de vraag of het wenselijk is dat de Commissie haar mening geeft over het uitzendtijdstip van programmapromo’s in verband met kijkende kinderen. Talpa acht het in eenieders voordeel als de Commissie af zou zien van een dergelijk oordeel.
Indien de Commissie naast het NICAM een oordeel wenst te geven over de vraag of het uitzendtijdstip van een promo met de “regels voor reclame” in overeenstemming is, dient zij zich te laten leiden door objectief en wetenschappelijk materiaal, indien dit voorhanden is. De Commissie had derhalve de Kijkwijzer, die expliciet op promo’s en uitzendtijden daarvan ziet, als handleiding moeten nemen voor haar beslissing. Het is althans zonder nadere motivering onduidelijk waarom dergelijke algemeen aanvaarde regels door de subjectieve mening van de Commissie opzij kunnen worden gezet.

De mondelinge behandeling

Het standpunt van Talpa is nader toegelicht.

Het oordeel van het College

Het College stelt voorop dat de indeling van een uiting in een bepaalde leeftijdscategorie aan de hand van het classificatiesysteem van het NICAM niet in de weg staat aan de bevoegdheid van de Reclame Code Commissie en het College van Beroep om voorwaarden te stellen aan het tijdstip van uitzending van een televisiereclame.
Aangezien de Nederlandse Reclame Code (NRC) en de Kijkwijzer verschillende criteria bevatten waaraan respectievelijk aan de hand waarvan wordt getoetst of een als reclame-uiting in de zin van de NRC aan te merken promo toelaatbaar is c.q. voor uitzending op een bepaald tijdstip in aanmerking komt, zal het duidelijk zijn dat de Commissie en het College in dezen een eigen bevoegdheid hebben, ook al kan dit ertoe leiden dat een adverteerder wordt aanbevolen om een promo op een ander tijdstip uit te zenden dan aan de hand van de Kijkwijzer geschikt wordt geacht.

Door de onderhavige promo wordt de kijker onverhoeds geconfronteerd met de beelden van een lijk, met bedekt gezicht, waarin gesneden wordt. Achtereenvolgens is te zien hoe gesneden wordt in de hals, in de borst en rond de navel, waarbij de desbetreffende incisies vervolgens duidelijk zichtbaar zijn. Deze beelden worden afgewisseld met die van jonge mensen die het snijden gadeslaan en waarvan sommigen hun hoofd afwenden. Voorts is een Engels sprekende anatoom te zien die zich bevindt naast -kennelijk- een lijk met bedekt gezicht, dat rechtop gehouden wordt en die -volgens de Nederlandse ondertiteling- zegt: “Ik zal haar binnenste buiten keren, letterlijk”. Daarvoor is door de voice-over gezegd: “Een primeur op de Nederlandse televisie, een live lijkschouwing” en na de mededeling van de anatoom zegt de voice-over: “Anatoom Günther van Hagen doet een beroep op de sterke maag. Anatomie voor beginners. Zaterdag negen uur op tien”. Tenslotte verschijnt in beeld: “Anatomie voor beginners. Zaterdag 21.00 uur” met daarbij het logo van de zender 10 en een mes.

Bovenstaande wijze van aanprijzen van het televisieprogramma “Anatomie voor beginners”, ten aanzien van welk programma men –anders ten aanzien van de promo- vooraf, aan de hand van een televisiegids of krant zelf kan bepalen of men dit wil zien, in het bijzonder al dan niet met kinderen, acht het College in strijd met de goede smaak, voor zover de promo wordt uitgezonden vóór 21.00 uur, voor welk tijdstip veel kinderen nog televisie kijken.
Gelet hierop wordt als volgt beslist.

De beslissing

Het College bevestigt de beslissing van de Commissie.