De bestreden uiting
Het betreft een aan klager gerichte brief waarin onder meer staat:
“U krijgt deze brief omdat uw dochter volgend schooljaar vier jaar wordt. Als ze vier jaar ís mag ze voor het eerst naar school (in hel schooljaar 2017-2018). Aanmelden voor Nijmeegse basisscholen kan via de website www.schoolwijzernijmegen.nl. Met Schoolwijzer heeft ieder kind een gelijke kans op een plaats op de school naar keuze. Als u uw dochter aanmeldt voor het speciaal onderwijs, hoeft u niets te doen. Ook als u uw dochter al aangemeld hebt, kunt u deze brief als niet verzonden beschouwen.
Welke school past bij uw kind?
Dat uw dochter naar de basisschool gaat, is een mijlpaal in haar leven. Een leuke, spannende stap. Om te bepalen welke school uw voorkeur heeft, kunt u vast nadenken over wat u belangrijk vindt aan een school. Uw dochter krijgt voorrang op de drie basisscholen die het dichtst bij uw huis liggen. En op de school waar eventuele broertjes of zusjes zitten. Maar misschien kiest u liever een bepaalde vorm van onderwijs, zoals Montessori, Dalton, de Vrije School? Of een school gebaseerd op een geloofsovertuiging?
Hoe werkt Schoolwijzer?
Op www.schoolwijzernijmegen.nl staat een overzicht van alle basisscholen in Nijmegen. Ook leggen wij uit hoe het aanmeldsysteem werkt. U bent vrij in uw schoolkeuze en kunt 6 scholen opgeven. Vorig jaar hebben wij de meeste kinderen kunnen plaatsen op hun eerste voorkeursschool. Maar er is een geringe kans dat uw dochter niet op uw voorkeursscholen geplaatst kan worden. Schoolwijzer werkt namelijk met voorrangsregels bij het toewijzen van plaatsen op scholen. Zo krijgen broertjes en zusjes voorrang en kinderen die heel dicht bij de school wonen. Voor sommige scholen zijn er meer aanmeldingen dan beschikbare plaatsen.
Voor 1 maart 2017 aanmelden
Als u uw dochter vóór 1 maart 2017 aanmeldt via de website is de kans het grootst dat zij een plaats krijgt op de school van uw voorkeur. Meldt u haar later aan, dan zijn er al plaatsen toegewezen en is die kans kleiner. U ontvangt vóór 1 april 2017 bericht waar uw dochter is geplaatst.
Let op: voor de aanmelding via onze website heeft u uw DigiD-inlogcode nodig. Als u die nog niet heeft, kunt u die aanvragen via vvww.digid.nl”. Ook moet u het Burgerservicenummer (BSN) van uw dochter invullen, dat vindt u bovenaan deze brief.”
Onderaan de brief staat dat Schoolwijzer Nijmegen een initiatief is van de in de uiting genoemde scholen, ondersteund door de gemeente Nijmegen.
De klacht
Deze wordt als volgt samengevat.
In de brief biedt Schoolwijzer haar diensten aan, namelijk het kind van klager aanmelden bij de basisschool en te helpen dat dit gebeurt op een voorkeursschool. De indruk wordt gewekt dat het gaat om een verplichte en officiële aanmelding, alsmede dat Schoolwijzer bepaalt waar kinderen heen moeten (bindend advies). Verder suggereert de brief dat alleen Schoolwijzer plaatsingsbrieven uit mag geven, en dat scholen kinderen zonder plaatsingsbrief weigeren. Aanmelding van een kind bij de basisschool is echter gewoon geregeld in de Wet op het primair onderwijs (WPO). Ook de Rijksoverheid is daar heel duidelijk over: een kind mag niet zomaar geweigerd worden en voorrangsregels bestaan niet. Hierdoor is sprake van oneerlijke en misleidende reclame. Dat scholen toelating weigeren omdat een ouder geen plaatsingsbrief heeft staat niet in de wet en is dus onrechtmatig of gewoon onwaar. Schoolwijzer doet zich voor als een overheidsinstantie, of wekt de indruk iets officieels te zijn door regels te dicteren, en voorts door te stellen dat DigiD noodzakelijk is, wat verwerking van de BSN van de ouder met zich meebrengt terwijl de wet dat niet voorschrijft. Schoolwijzer noemt zich “centraal aanmeldpunt” maar is niet meer dan een niet uitgewerkt initiatief. Onduidelijk is wie feitelijk de dienst aanbiedt en wie verantwoordelijk is voor de verwerking van persoonsgegevens zoals bedoeld in artikel 1 onder d van de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP). Niet voldaan is aan artikel 34 WBP tweede lid, “de verantwoordelijke identificeert zich en laat weten welke persoonsgegevens voor welke doeleinden worden verwerkt”. Ook aan artikel 33 WBP wordt niet voldaan. De website vermeldt niet voor welke doeleinden en onder wiens verantwoordelijkheid de bij vooraanmelding te verstrekken persoonsgegevens worden verwerkt. Daarnaast ontbreekt het aan grondslag zoals gedefinieerd in artikel 8 WBP. Omdat klager zelf zijn kind kan aanmelden is een verwerking door iemand anders dan het bevoegd gezag (van de school) niet noodzakelijk en niet toegestaan. Voorts wordt bij vooraanmelding gevraagd 3 tot 6 voorkeursscholen op te geven. Die scholen hebben doorgaans een bepaalde godsdienst en/of levensovertuiging, die op zijn minst medebepalend is in de voorkeur. Het verwerken van bijzondere gegevens over iemands godsdienst en/of levensovertuiging is echter verboden volgens artikel 16 WBP. Zowel herkomst van als de verwerking van persoonsgegevens voor het versturen van de direct mail is bovendien onrechtmatig. Artikel 24 WBP verbiedt die verwerking tenzij bij wet voorgeschreven. De verordening is echter op 3-11-2014 buiten werking getreden en de wet op 6-1-2014, nog voor de geboorte van het kind. Die gegevens hebben dus ook nooit in de Gemeentelijke Basisadministratie gestaan, laat staan in de genoemde Gemeentelijke Bevolkingsadministratie. Voor die tijd was de verwerking in elk geval niet toegestaan geweest volgens aangehaalde wet en verordening. Wet en verordening zijn vervangen door de Wet Basisregistratie Personen (BRP) en de Verordening gegevensverstrekking basisregistratie personen 2014, die verstrekking regelt op basis van artikel 3.8 en 3.9 BRP. Omdat het volgens aangehaalde verordening om een derde gaat is artikel 3.9 BRP van toepassing, dat in het vierde lid bepaalt dat alleen algemene gegevens verstrekt mogen worden. Wederom is verstrekking van het BSN niet toegestaan. Artikel 3.21, eerste lid onder b BRP stelt dat het verstrekken van gegevens op basis van artikel 3.9 BRP niet is toegestaan wanneer een verstrekkingsbeperking op basis van 2.59 BRP van kracht is. Er hadden dus geen gegevens verstrekt mogen worden, Schoolwijzer had de gegevens niet mogen verwerken, en het BSN al helemaal niet, zoals volgt uit artikel 24 WBP. Om die reden is ook het gebruik van DigiD voor het aanmeldformulier niet toegestaan, omdat dat noodzakelijkerwijs verwerking van het BSN met zich meebrengt. Ook het in het alternatieve aanmeldformulier gevraagde “kopietje paspoort” is om die reden onrechtmatig. Zowel ouders als kind kunnen zich op basis van artikel 41 WBP volgens klager verzetten tegen verwerking in verband met de totstandbrenging of de instandhouding van een directe relatie tussen de gemeente of een derde en de betrokkene met het oog op werving voor commerciële of charitatieve doelen.
Klager acht de uiting in strijd met de volgende bepalingen:
artikel 2 Code brievenbus reclame, huissampling en direct response advertising (CBR),
artikel 1.4, 5.2, 6.2 en 7 Code voor het gebruik van Postfilter,
artikel 2 Nederlandse Reclame Code (NRC) in verbinding met artikelen 6, 7, 8, 16, 24, 33, 34 WBP en wegens strijd met de Wet BRP, de Wet GBA bijbehorende verordeningen, artikelen 40 en 65 WPO en artikel 23 van de grondwet,
artikel 6, 7, 8 en 14 NRC.
Het verweer
Verweerder stelt primair dat de klacht niet ontvankelijk is nu volgens haar geen sprake is van reclame. Het primaire verweer wordt als volgt onderbouwd. In de gemeente Nijmegen is in 2009 een systeem ingevoerd waarbij ouders hun kinderen centraal moeten aanmelden voor plaatsing en inschrijving op een basisschool in de gemeente. Dit systeem is gebaseerd op afspraken tussen alle schoolbesturen in de gemeente Nijmegen en bij die afspraken is de gemeente Nijmegen nauw betrokken geweest. Het doel van dit systeem was onder meer het tegengaan van segregatie in het basisonderwijs door een betere afspiegeling tussen de school en de wijk tot stand te brengen, en een eerlijke en gelijke kans voor alle leerlingen op plaatsing op een voorkeursschool. Het systeem voorziet in een aanmelding van een leerling door de ouders via de website van Schoolwijzer. De ouders krijgen de gelegenheid maximaal 6 voorkeursscholen aan te geven. Vervolgens worden de leerlingen die zijn aangemeld verdeeld over de scholen volgens de aangegeven voorkeuze. Als er voor een school meer aanmeldingen zijn dan plaatsen, dan worden de beschikbare plaatsen via een systeem van voorrangsregels over de kinderen verdeeld, waarbij een kind dat al een broertje of zusje op die school heeft voorrang krijgt, evenals kinderen die in de buurt van de school wonen en kinderen die in positieve zin bijdragen aan de gewenste verhouding tussen kansrijke en kansarme kinderen. Ouders kunnen zich alleen bij een Nijmeegse basisschool inschrijven als ze een plaatsingsbrief hebben van Schoolwijzer waaruit blijkt dat ze hun kind bij de betreffende school kunnen inschrijven. De brief waartegen de klacht is gericht is geen reclame in de zin van de Reclame Code en betreft, anders dan klager stelt, niet het aanbieden van een dienst. De brief is uitsluitend bedoeld om ouders te informeren over de wijze waarop de aanmelding van leerlingen in de gemeente Nijmegen blijkens het voorgaande via de website van Schoolwijzer plaatsvindt. Dat is ook nodig omdat de schoolbesturen en de gemeente van mening zijn dat ze ouders actief dienen te informeren over de (enige) wijze waarop kinderen in Nijmegen kunnen worden aangemeld voor het basisonderwijs. De brief dient om te voorkomen dat ouders dit niet tijdig en op de juiste wijze doen en daarom geen voordeel zouden kunnen hebben van de voorrangsregels.
Subsidiair stelt verweerder dat de klacht ook om inhoudelijke redenen niet kan slagen en dient te worden afgewezen.
De re- en dupliek
Partijen handhaven hun standpunten.
Het oordeel van de voorzitter
1) Gelet op het primaire verweer zal de voorzitter in de eerste beoordelen of sprake is van een reclame-uiting in de zin van artikel 1 NRC. Verweerder schetst in haar verweer de wijze waarop ouders in de gemeente Nijmegen hun kinderen moeten aanmelden voor een basisschool. De voorzitter begrijpt dat (de website van) Schoolwijzer Nijmegen een belangrijk onderdeel is van het systeem van aanmelding van een leerling door de ouders en bij de plaatsing op een (voorkeurs)school. In de gewraakte uiting wordt de rol van Schoolwijzer binnen het aanmeldings- en plaatsingsproces toegelicht en wordt in verband daarmee verwezen naar de website www.schoolwijzernijmegen.nl voor een overzicht van alle basisscholen in Nijmegen. Op die website wordt volgens de gewraakte brief ook uitgelegd hoe het aanmeldsysteem werkt. Daarbij wordt gezegd dat er een geringe kans bestaat dat het kind van klager niet op een van de voorkeursscholen geplaatst kan worden, omdat Schoolwijzer werkt met voorrangregels. Aansluitend daarop wordt gezegd dat bij aanmelding voor 1 maart 2017 de kans het grootst is dat het kind wordt geplaatst op een voorkeursschool.
2) De voorzitter oordeelt op grond van het voorgaande dat in de brief een feitelijke toelichting wordt gegeven over hoe het aanmeldproces van kinderen voor het basisonderwijs in Nijmegen verloopt, op welke wijze men invloed kan uitoefenen op plaatsing op een voorkeursschool en welke (faciliterende) rol Schoolwijzer Nijmegen daarbij vervult. De voorzitter ziet in de brief geen aanprijzende elementen. Het is onmiskenbaar niet de bedoeling van de brief een bepaald product of een bepaalde dienst aan te prijzen maar klager als ouder feitelijk te informeren over de gang van zaken met betrekking tot het aanmelden en plaatsen van een kind voor het basisonderwijs. Nu om deze redenen geen sprake is van reclame in de zin van artikel 1 NRC, kan de voorzitter de klacht niet inhoudelijk beoordelen en dient deze reeds om die reden te worden afgewezen. Derhalve wordt beslist als volgt.
De beslissing van de voorzitter
Gelet op het bovenstaande wijst de voorzitter de klacht af.