Het College van Beroep [3 mei 2023]

1.  De procedure

[…]

2.  Het geschil bij de Commissie      

De inleidende klacht is gericht tegen de volgende tekst op de website van Eneco (www.eneco.nl/duurzame-energie/stroom/):
“Groene stroom van Eneco. Op zoek naar Hollandse groene stroom? Bij ons ontvang je altijd 100% groene stroom, volledig opgewekt in Nederlandse wind- en zonneparken. Daarom heet groene stroom bij ons: Eneco HollandseWind & Zon®. Dat is 100% Nederlands, 100% groen en 0% CO2-uitstoot. Want we hebben maar één planeet. En daar moeten we zuinig op zijn. Dat beseffen we bij Eneco maar al te goed. Heel Eneco investeert nu al een tijdje fors in Nederlandse wind- en zonneparken. Daarmee wekken we dichtbij steeds meer groene stroom op. Meteen beschikbaar voor iedereen in Nederland.”

De Commissie heeft, samengevat, als volgt geoordeeld.
In de uiting worden twee te onderscheiden milieuclaims gedaan, namelijk “100% groen” en “0% CO2-uitstoot”. Om die reden heeft de Commissie de uiting getoetst aan de Milieu Reclame Code (MRC). Deze code gold ten tijde van het indienen van de klacht. Voor wat betreft de claim “100% groen” heeft de Commissie de klacht afgewezen, omdat Eneco door middel van het systeem van de Garantie van Oorsprong (GvO) kan aantonen dat zij tegenover de geleverde hoeveelheid stroom beschikt over evenzoveel GvO’s van stroom die is opgewekt in Nederlandse wind- en zonneparken. Ten aanzien van de claim “0% CO2-uitstoot” heeft de Commissie de klacht toegewezen. Ook als stroom geheel met behulp van zonkracht en wind is opgewekt, kan alleen worden gezegd dat de opwekking plaatsvindt zonder dat daarbij CO2 wordt uitgestoten. Aangenomen moet worden dat de productie van windmolens en zonneparken, de plaatsing en het onderhoud hiervan wel onvermijdelijk gepaard gaan met enige CO2-uitstoot. Als geheel genomen is het daarom volgens de Commissie onjuist dat Eneco zonder nuancering haar groene stroom aanprijst met de woorden “0% CO2-uitstoot”. Eneco heeft de juistheid van deze claim bovendien niet aangetoond. Hierdoor zal de gemiddelde consument de tekst ten onrechte zo begrijpen dat hij in het geheel geen CO2 zal uitstoten als hij kiest voor dit product. Gelet hierop acht de Commissie de bewering “0% CO2-uitstoot” in strijd met artikel 2 MRC.

3.  De grieven in het principaal appel

Het principaal appel is gericht tegen de toewijzing van de klacht met betrekking tot de mededeling “0% CO2-uitstoot”. Eneco heeft met die mededeling geen onjuiste informatie verstrekt nu zij in de uiting nadrukkelijk vermeldt dat de claim van 0% CO2-uitstoot alleen betrekking heeft op de zon en wind waarmee de stroom wordt opgewekt. Om die reden is vanaf iedere uiting op eneco.nl met slechts één muisklik het meest recente stroometiket te vinden. In het stroometiket staat in de tweede kolom bij milieuconsequenties dat bij groene stroom van Eneco de CO2-uitstoot 0 is. De ACM houdt toezicht op het stroometiket waarmee de consument de verschillende leveranciers kan vergelijken. Met het stroometiket waarin de 0% CO2-uitstoot uitdrukkelijk in het kader van groene stroom wordt genoemd, voldoet Eneco aan het in de wet gestelde omtrent het stroometiket, namelijk de artikelen 95 j en verder van de Elektriciteitswet 1998 en artikel 13, lid 3 van de Ministeriële Regeling afnemers en monitoring Elektriciteitswet 1998 en Gaswet. De uiting is ook in overeenstemming met de Leidraad Duurzaamheidsclaims van de ACM. Duidelijk is dat de uitstoot alleen ziet op de opwekking van het product “groene stroom”.

4.   Het antwoord in appel tevens houdende incidenteel appel

4.1. De grieven van E4all in het principaal appel zijn gemotiveerd weersproken, waarbij E4all zich aansluit bij het oordeel van de Commissie over de claim “0% CO2-uitstoot”. Hierna zal, voor zoveel nodig, op het verweer in het principaal appel worden ingegaan.

4.2. Het incidenteel appel is gericht tegen de afwijzing van het resterende gedeelte van de klacht dat betrekking heeft op de claim “groene stroom”. Deze claim suggereert volgens E4all dat een volledig emissievrije samenleving binnen bereik is, wat fysiek en economisch onmogelijk is, omdat menselijke activiteit altijd tot uitstoot leidt. Voor het oplossen van het duurzaamheidsvraagstuk is geen snelle oplossing voorhanden.

5.   De mondelinge behandeling

De grieven van E4all in het incidenteel appel zijn ter zitting gemotiveerd door Eneco weersproken onder verwijzing naar de stellingen van Eneco in het principaal appel en de beslissing van de Commissie op dit punt, waarbij Eneco zich aansluit.
Partijen hebben hun stellingen gehandhaafd en deze ter zitting nogmaals toegelicht aan de hand van de pleitnota’s die voorafgaand aan de zitting door partijen zijn toegezonden en die als hier ingelast worden beschouwd. Daarbij is namens Eneco onder meer verklaard dat de Commissie de klacht te ruim heeft opgevat door de claim “0% CO2-uitstoot” als zelfstandig klachtonderdeel te beoordelen. Namens E4all is tijdens de zitting onder meer verklaard dat het systeem van de GVO’s werkt als een salderingsregeling waarbij goedkope groene stroom als grijze stroom aan grote partijen wordt verkocht, terwijl de kleinverbruikers, die menen groene stroom te krijgen, in feite voor stroom van gas en kolen betalen.
Op hetgeen verder ter zitting is verklaard zal hierna, voor zoveel nodig, worden ingegaan.

6.  Het oordeel van het College

Beoordeling van het principale en incidentele appel

6.1. Het principale en het incidentele appel betreffen beide een milieuclaim ten aanzien van de door Eneco in het kader van “Eneco HollandseWind & Zon” te leveren stroom. Deze wordt in de bestreden reclame-uiting aangeduid als “groene stroom” (het onderwerp van het incidentele appel) respectievelijk met de mededeling “0% CO2-uitstoot” (het onderwerp van het principale appel). Het College zal de beroepen in deze volgorde behandelen.

6.2. De Commissie heeft in haar beslissing correct het kader weergegeven voor de beoordeling van reclame-uitingen waarin een adverteerder claimt dat zij ‘groene’ stroom levert.
In essentie komt dit kader erop neer dat de adverteerder in dat geval dient aan te tonen dat zij over GvO’s beschikt waaruit blijkt dat zij aan het elektriciteitsnet een bepaalde hoeveelheid stroom toevoegt die is opgewekt uit hernieuwbare bronnen, en wel in een mate die overeenstemt met de hoeveelheid stroom die zij als ‘groen’ aan haar klanten levert. Het GvO-systeem is bedoeld om het mogelijk te maken dat via het bestaande elektriciteitsnet, dat geen differentiatie kent, ook stroom kan worden geleverd die door middel van zon en wind is opgewekt. De Autoriteit Consument & Markt controleert of de juiste soort en hoeveelheid GvO’s worden afgeboekt bij de geleverde ‘groene’ stroom. Tevens controleert deze toezichthouder of het stroometiket overeenstemt met de afgeboekte GvO’s. In deze procedure wordt uitgegaan van de juistheid van de constateringen van de Autoriteit Consument & Markt, en dus ook van de juistheid van het stroometiket. Dat, zoals E4all stelt, de GVO’s in de praktijk werken als een salderingsregeling waarbij goedkope ‘groene’ stroom als ‘grijze’ stroom aan grote partijen wordt verkocht terwijl de kleinverbruikers, die menen ‘groene’ stroom te krijgen, in feite voor ‘grijze’ stroom betalen, stuit op het voorgaande af. Het College gaat daarom voorbij aan de bezwaren van E4all tegen het GvO-systeem.

6.3. Eneco heeft aangetoond dat zij tegenover de door haar in het kader van “Eneco HollandseWind & Zon” aan de klant geleverde hoeveelheid stroom beschikt over evenzoveel GvO’s van stroom die daadwerkelijk is opgewekt in Nederlandse wind- en zonneparken. Dit blijkt uit het stroometiket waarnaar in de uiting wordt gelinkt. Hierin staat dat het aandeel hernieuwbare energie dat in Nederland is opgewekt bij dit product 100% bedraagt. Om die reden kan ervan worden uitgegaan dat Eneco per saldo evenveel in Nederland opgewekte groene stroom aan het elektriciteitsnet toevoegt als klanten jaarlijks bij dit product verbruiken. Dit rechtvaardigt dat zij de door haar in het kader van dat product geleverde stroom ‘groen’ noemt, zoals de Commissie ook heeft geoordeeld. Van misleiding en/of strijd met de (ten tijde van het indienen van de klacht geldende) Milieu Reclame Code is geen sprake. Het College bevestigt daarom de afwijzing van dit gedeelte van de inleidende klacht.

6.4. Dat de door Eneco in het kader van “Eneco HollandseWind & Zon” geleverde stroom blijkens het voorgaande met wind- en zonne-energie is opgewekt, brengt mee dat zij ten aanzien van deze stroom mag zeggen “0% CO2-uitstoot”, evenwel voor zover duidelijk is dat deze claim op de opwekking zelf ziet. In het gehele traject van fabricage en plaatsing van de benodigde onderdelen komt immers wel CO2 vrij. Nu de klacht ook op dit aspect ziet, heeft de Commissie deze claim terecht bij haar oordeel betrokken. De stelling van Eneco dat de Commissie de klacht te ruim heeft opgevat, slaagt daarom niet. Beoordeeld dient vervolgens te worden of bedoelde nuancering (de koppeling van de claim aan de opwekking van de stroom) voldoende duidelijk uit de uiting in zijn geheel en de context daarvan blijkt. Daarbij is van belang dat in de uiting wordt gesproken over stroom die “volledig [is] opgewekt in Nederlandse wind- en zonneparken” en “Daarmee wekken we dichtbij steeds meer groene stroom op”. De gemiddelde consument zal de tussen deze beide mededelingen staande claim “0% CO2-uitstoot” plaatsen in de context van de opwekking van de stroom. Het gaat in de uiting specifiek om het product zoals dat wordt opgewekt, en niet (mede) om de fase die daaraan voorafgaat. Anders dan de Commissie, oordeelt het College daarom dat Eneco de claim “0% CO2-uitstoot” voldoende heeft genuanceerd in de uiting. Nu uit het bovenstaande bovendien volgt dat Eneco deze claim waarmaakt, treffen de grieven in het principale appel doel. Dit impliceert dat de klacht alsnog geheel zal worden afgewezen.

7.  De beslissing van het College van Beroep in het principale en incidentele appel

Het College vernietigt de beslissing van de Commissie uitsluitend voor zover deze de bestreden reclame-uiting in strijd met artikel 2 MRC heeft geacht, en wijst de klacht geheel af.

{Hieronder volgt de beslssing waartegen beroep is ingesteld]

De Reclame Code Commissie [23 februari 2023]

De bestreden reclame-uiting

Het betreft een uiting op de website www.eneco.nl/duurzame-energie/stroom/ met de volgende tekst:
“Groene stroom van Eneco. Op zoek naar Hollandse groene stroom? Bij ons ontvang je altijd 100% groene stroom, volledig opgewekt in Nederlandse wind- en zonneparken. Daarom heet groene stroom bij ons: Eneco HollandseWind & Zon®. Dat is 100% Nederlands, 100% groen en 0% CO2-uitstoot. Want we hebben maar één planeet. En daar moeten we zuinig op zijn. Dat beseffen we bij Eneco maar al te goed. Heel Eneco investeert nu al een tijdje fors in Nederlandse wind- en zonneparken. Daarmee wekken we dichtbij steeds meer groene stroom op. Meteen beschikbaar voor iedereen in Nederland.”

De klacht

Op de website staat dat Eneco stroom levert waarbij 0% CO2 wordt uitgestoten. Dat is de reden dat klager klant van Eneco is geworden. Nu blijkt dat Eneco haar stroom mede inkoopt op de spotmarkt, waar een mix van groene en grijze stroom wordt verkocht. Klager benadrukt dat het niet altijd waait en de zon niet altijd schijnt waardoor er gasgestookte centrales nodig zijn. Daarmee kan de stroom die Eneco verkoopt niet zonder uitstoot worden gemaakt. De uiting van Eneco is dus misleidend, helemaal als zij haar klanten voor deze stroom de hoofdprijs laat betalen (70 cent per Kwh) terwijl de productiekosten voor wind- en zonnestroom op 4-8 cent liggen.

Het verweer

Het verweer van Eneco wordt als volgt samengevat.
De klanten die het product Hollandse Wind & Zon® geleverd krijgen, ontvangen 100% groene stroom uit Nederland. Duurzaam geproduceerde energie krijgt een Garantie van Oorsprong (GvO) toegekend. Elke megawattuur aan elektriciteit uit groene bronnen is goed voor een GvO. Eneco verwijst in dit verband naar de eerdere beslissingen van (de voorzitter van) de Reclame Code Commissie in de dossiers 2007/07.0428, 2016/00488, 2017/00119/I, 2020/00259, 2020/00320 en 2021/00208. Eneco beschikt voor de geleverde stroom over de benodigde GvO-certificaten en daarom mag deze stroom aangemerkt worden als ‘duurzaam opgewekte energie’ volgens de Elektriciteitswet en de Autoriteit Consument & Markt. Om het voor de consument nog transparanter te maken geeft Eneco uitleg op haar website dat haar stroom afkomstig is van wind en zon, en bij Eneco HollandseWind & Zon® uit wind en zon in Nederland. Verder wordt op de website uitleg gegeven over deze GvO’s en wordt het stroometiket gepubliceerd, en meegestuurd met de jaarnota’s. Dit zal voor de gemiddelde consument voldoende zijn om bekend te raken met groene stroom en de herkomst ervan.

Eneco verwijst tevens naar de beslissingen 2017/00001 en 2018/00465.

Tegenover de geleverde hoeveelheid stroom beschikt Eneco   over evenzoveel GvO’s van stroom die is opgewekt in Nederlandse wind- en zonneparken.  

Dat het niet altijd waait en op bepaalde uren van de dag donker is doet dus niet af aan het feit dat klanten die het product Eneco HollandseWind en Zon® afnemen, 100% groene stroom uit Nederland geleverd krijgen. Van energie uit andere bronnen is dus geen sprake. Met het noemen van de 100% wordt niet bedoeld dat er een directe verbinding is tussen de wind- en zonneparken en het leveringsadres van de klant. Eneco acht het niet aannemelijk dat de gemiddelde consument denkt dat dit wel het geval is. Technisch werkt het immers niet op die manier. Alle bronnen die stroom produceren, of het nu windmolens of kolencentrales zijn, zijn aangesloten op een en hetzelfde centrale elektriciteitsnet van de landelijke netbeheerder. Dat geldt ook voor de stroomverbruikers, of dat nu woningen, fabrieken of bijvoorbeeld treinen zijn. De landelijke netbeheerder zorgt ervoor dat er op het centrale stroomnet op ieder moment voldoende stroom is. Daardoor komt een trein nooit stil te staan als het windstil is en komt een particuliere dan wel kleinzakelijke klant nooit zonder stroom te zitten, zolang hij een geldend stroomcontract heeft.

Eneco beweert slechts dat tegenover de hoeveelheid klanten met het product Eneco HollandseWind en Zon® afgenomen hoeveelheid stroom, een evenredig deel windstroom en zonnestroom staat die Eneco als geheel zelf in Nederland heeft opgewekt, dan wel van Nederlandse windparken en zonneparken van derden afkomstig is, en waarvan Eneco over de betreffende groencertificaten beschikt. Dit systeem van één stroomnet betekent niet dat Eneco niet op grond van haar GvO’s mag stellen dat het in deze gaat om 100% Nederlandse stroom. Eneco levert daadwerkelijk 100% groene stroom uit Nederland aan haar klanten die Eneco HollandseWind en Zon® afnemen.

De repliek

Volgens klager kan Eneco niet beloven dat zij op elk moment groene stroom aan haar klanten levert. Het eerlijke verhaal zou volgens klager zijn als Eneco zou schrijven dat alle groen geleverde stroom op jaarbasis wordt afgedekt door productie, maar dat er tijden van tekorten kunnen zijn waarbij de productie van groene stroom niet voldoende is en wordt aangevuld met stroom die door gascentrales is opgewekt.  

Klager merkt daarnaast op dat als alle afname van klanten wordt afgedekt door groene productie, Eneco de prijzen niet extreem zou hoeven te verhogen. Dat is volgens hem alleen verklaarbaar wanneer er stroom wordt ingekocht uit gascentrales.

De dupliek

Adverteerder heeft meegedeeld dat zij geen noodzaak voelt tot het geven van een aanvullende reactie.

De mondelinge behandeling

Het standpunt van klager is ter zitting nader toegelicht door de heer Bos aan de hand van een pleitnota. Op de inhoud hiervan wordt voor zover nodig ingegaan in het oordeel van de Commissie.

Het oordeel van de Commissie

1.

In de uiting wordt het product “Eneco HollandseWind & Zon®” van Eneco aangeprezen met onder meer de mededeling: “100% groen en 0% CO2-uitstoot.” De klacht richt zich tegen deze mededeling omdat die volgens klager misleidend is wegens de claims die daarin besloten liggen. De Commissie zal de beoordeling op deze claims toespitsen en deze toetsen aan de Milieu Reclame Code (MRC) nu deze code gold ten tijde van het indienen van de klacht. De claims moeten worden aangemerkt als milieuclaims in de zin van artikel 1 MRC, nu hierin zowel door de claim “100% groen” als door de claim “0% CO2-uitstoot” expliciet wordt gerefereerd aan milieuaspecten verbonden aan de energie die Eneco aanbiedt. Op grond van artikel 3 MRC moet Eneco aantonen dat haar milieuclaims juist zijn, waarbij geldt dat naarmate de claims absoluter zijn geformuleerd, zwaardere eisen aan het te leveren bewijs worden gesteld. De centrale vraag daarbij is of Eneco kan aantonen dat de claims in de reclamecampagne voor haar product “HollandseWind & Zon®” aantoonbaar juist zijn, nu die door klager gemotiveerd worden betwist.

2.

Voor wat betreft de claim “100% groen” oordeelt de Commissie als volgt.

Uit het verweer leidt de Commissie af, dat het aangeprezen product zo werkt, dat er een mix van groene en grijze stroom uit het stopcontact komt, maar dat tegenover elke verkochte megawattuur een certificaat, de zogeheten Garantie van Oorsprong (GvO) staat, die afkomstig is van in Nederland opgewekte wind- en zonne-energie. Volgens het in Nederland geldende systeem wordt alle stroom, zowel groene als grijze, via één elektriciteitsnet geleverd. Een energieleverancier mag desondanks stroom specifiek als groene stroom aanprijzen indien hij door middel van Garanties van Oorsprong kan aantonen dat de door hem aan het net toegevoegde energie is opgewekt uit hernieuwbare bronnen. De Autoriteit Consument & Markt controleert of de juiste soort en hoeveelheid Garanties van Oorsprong worden afgeboekt bij de geleverde groene elektriciteit. Een Garantie van Oorsprong is een digitaal certificaat waarmee bewezen wordt dat stroom op een groene manier is opgewekt. De Commissie heeft al meermalen geoordeeld dat de gemiddelde consument ermee bekend is dat zowel grijze als groene stroom via hetzelfde elektriciteitsnet aan verbruikers wordt geleverd. Er is immers slechts één netwerk en dit kan de gemiddelde consument niet ontgaan. De consument wordt daarom geacht de mededeling dat adverteerder groene stroom levert zo te begrijpen dat sprake is van een constructie die erop neerkomt dat hij via het elektriciteitsnet ‘groene’ stroom geleverd krijgt, en wel doordat adverteerder evenveel groene stroom aan het elektriciteitsnet levert als de klant jaarlijks verbruikt. In dat geval kan per saldo worden gezegd dat de klant daadwerkelijk groene stroom geleverd krijgt. Indien in de reclame wordt verwoord dat adverteerder groene stroom levert, dient dat als een gangbare en legitieme reclamepraktijk te worden beschouwd. Uitgaande van het voorgaande en van de stelling van Eneco dat zij tegenover de geleverde hoeveelheid stroom beschikt over evenzoveel GvO’s van stroom die is opgewekt in Nederlandse wind- en zonneparken, dient dit onderdeel van de klacht te worden afgewezen.

3.

Het feit dat de door Eneco geleverde stroom op grond van het voorgaande als ‘groen’ dient te worden gekwalificeerd, rechtvaardigt niet tevens de absolute en ongenuanceerde claim “0% CO2-uitstoot”. Ook als stroom geheel met behulp van zonkracht en wind is opgewekt, kan alleen maar worden gezegd dat de opwekking plaatsvindt zonder dat op dat specifieke moment CO2 wordt uitgestoten. Aangenomen moet echter worden dat de productie van windmolens en zonneparken, de plaatsing en het onderhoud hiervan wel onvermijdelijk gepaard gaan met enige CO2-uitstoot, evenals als het transport van de zonne- en windenergie. Als geheel genomen is het daarom onjuist dat Eneco zonder nuancering haar groene stroom aanprijst met de woorden “0% CO2-uitstoot”. Eneco heeft de juistheid van deze absolute claim ook niet aangetoond. Hierdoor zal de gemiddelde consument de tekst ten onrechte zo begrijpen dat hij in het geheel geen CO2 zal uitstoten als hij kiest voor dit product. Gelet hierop acht de Commissie de bewering “0% CO2 uitstoot” in strijd met artikel 2 MRC.

4.

Gelet op het vorenstaande wordt als volgt beslist.

De beslissing van de Reclame Code Commissie

De Commissie acht op grond van hetgeen onder 3 is vermeld de reclame-uiting in strijd met artikel 2 MRC. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.

Voor het overige wijst de Commissie de klacht af.