De bestreden reclame-uiting
Het betreft de verpakking van ‘Appelsientje Zwarte Bes’.
De klacht
Klager heeft het product gekocht en zag daarbij groot gedrukt op de verpakking staan: “zwarte bes” respectievelijk in een bescheiden lettertype: “met appel en witte druif”. Dit suggereert veel gezonde zwarte bes met een beetje goedkope appel en witte druif. Eenmaal thuis voelde klager zich beetgenomen en misleid omdat uit de informatie op de achterkant van de verpakking bleek dat het product voor 41% uit witte druif bestaat, voor 38% uit appel en voor slechts 21% uit zwarte bes. Derhalve bestaat slechts één vijfde gedeelte van de verpakking uit zwarte bes. Klager acht de verpakking extra misleidend, nu alle vier zijden van de verpakking zijn ‘verluchtigd’ met zwarte bessen. Van de ingrediënten appel en witte druif waaruit het product hoofdzakelijk bestaat, zijn geen afbeeldingen te zien. Klager meent dat sprake is van grove opzettelijke misleiding van de consument.
Het verweer
Het product is conform Europese en nationale regelgeving (de Europese Richtlijn 2001/112 en het Warenwetbesluit Vruchtensappen 2012) een vruchtensap uit concentraat. De verpakking is opgesteld in overeenstemming met Verordening EU 1169/2011. Adverteerder beoogt met de verpakking transparant weer te geven wat men kan verwachten, namelijk een vruchtensap dat voor een belangrijk deel bestaat uit zwarte bes en daar door de aanwezigheid van 21% zwarte bes ook dominant naar smaakt. Adverteerder heeft beoogd een product te maken wat lekker, toegankelijk en betaalbaar is voor een breed publiek. Hiervoor is de toevoeging van andere vruchten noodzakelijk. Een product dat voor 100% bestaat uit sap van zwarte bes, is namelijk veel te zuur en om die reden niet interessant voor consumenten. Uit het oogpunt van transparantie heeft adverteerder proactief ervoor gekozen de ook in het product aanwezige appel en witte druif op de voorzijde en de achterzijde van de verpakking duidelijk te benoemen. Aangezien zwarte bes de vrucht is die de dominante smaak aan het product geeft, wordt deze op meerdere kanten van de verpakking afgebeeld. Op grond van het voorgaande kan volgens adverteerder geen sprake zijn van misleiding.
Aanvulling verweer
De aanvulling van het verweer wordt als volgt weergegeven.
Er moet onderscheid worden gemaakt tussen enerzijds de zogenaamde wettelijke benaming en anderzijds de handelsnaam of fantasienaam van een levensmiddel. De benaming van een levensmiddel is de wettelijke benaming, zoals bedoeld in artikel 17 van EU Verordening 1169/2011. Voor dit product is de wettelijke benaming/productbenaming ‘multivruchtensap uit concentraat’. Deze benaming is conform artikel 3 lid 3 van Richtlijn 2001/112/EG. Volgens dit artikel is het voor dit product, dat vervaardigd is uit drie vruchtensoorten, gerechtvaardigd de productbenaming “multivruchtensap uit concentraat” te gebruiken, nu “multivruchtensap” kan worden gezien als een soortgelijke vermelding voor “verscheidene vruchten”. Op de onderhavige verpakking van Appelsientje staat de wettelijke benaming zowel op de voorzijde als op de zijkant. In artikel 17 lid 4 van EU Verordening 1169/2011 staat dat de benaming van een levensmiddel niet mag worden vervangen door een handelsnaam of fantasienaam. Hiermee is dus duidelijk in de wet vastgelegd dat de wettelijke naam en handelsnaam of fantasienaam niet hetzelfde zijn.
De fantasienaam oftewel verkoopbenaming van een product is een vrije keuze van de producent. Voor dit product is de verkoopbenaming ‘Appelsientje Zwarte Bes’. Dit staat duidelijk op de voorzijde. Bij de verkoopbenaming heeft adverteerder ervoor gekozen om de vrucht die de smaak domineert te benadrukken (zwarte bes) en zij beoogt hiermee duidelijk te maken welke smaak de consument kan verwachten. Daarnaast heeft adverteerder in het kader van transparantie vrijwillig ervoor gekozen om direct onder de verkoopbenaming duidelijk op de voorzijde te vermelden “met appel en witte druif”. Zo is direct op de voorzijde voor de consument al zichtbaar dat het product naast het smaakgevende sap van zwarte bes ook andere vruchtensappen bevat.
Op de zijkant van de verpakking staan de aanwezige vruchtensappen en hun percentages in afnemende volgorde in de ingrediëntendeclaratie vermeld, zoals wettelijk is voorgeschreven. Indien informatie gewenst is over de hoeveelheid van de verschillende vruchtensappen, kan de consument dit makkelijk vinden op de verpakking. Verder is het volgens haar niet in strijd met de wet om bij de verkoopbenaming de volgorde van de vruchten niet in afnemende volgorde te vermelden. Op grond van het voorgaande kan er volgens adverteerder geen sprake zijn van enige misleiding van de consument of non compliance ten aanzien van geldende wet- en regelgeving.
De reactie van klager
Deze wordt als volgt samengevat.
Klager handhaaft zijn standpunt dat uit de verpakking onvoldoende blijkt dat het product voor een relatief klein deel bestaat uit het sap van zwarte bes. Klager wijst op de verpakking als geheel en stelt: “De hele opmaak maakt het slecht vol te houden dat Appelsientje Zwarte bes het handelsmerk is. Dit is slechts Appelsientje.” Klager stelt dat adverteerder handelt in strijd met artikel 3 lid 3 Richtlijn 2001/112 door de benaming ‘verscheidene vruchten’ te vervangen door het mooiere en verdoezelende ‘Multivruchtensap’.
De handelsnaam ‘Appelsientje Zwarte Bes’ is misleidend nu het begeerde en geadverteerde ingrediënt slechts 21% bedraagt. Had er gestaan zwarte bessen-smaak dan zou de waarheid minder geweld zijn aangedaan. De koper moet het pak draaien om te zien dat hij misleid wordt. Immers krijgt men voor 79% het goedkope en mierzoete druiven- en appelsap van adverteerder.
De beslissing van de voorzitter
De voorzitter heeft de klacht afgewezen en geoordeeld dat de vermeldingen op de betreffende verpakking voldoen aan de wettelijke eisen respectievelijk dat geen sprake is van misleidende voedselinformatie in de zin van artikel 7 lid 1 van Verordening (EU) Nr. 1169/2011. Hij heeft onder meer, kort samengevat, als volgt overwogen.
Niet in geschil is dat de verpakking betrekking heeft op uit een concentraat verkregen sap van drie soorten vruchten zodat het product in feite uit ‘verscheidene vruchten’ samengesteld concentraat is als bedoeld in Richtlijn 2011/112/EG en het Warenwetbesluit Vruchtensappen. Op de verpakking wordt voldoende duidelijk gemaakt uit welke vruchten het product is samengesteld. Op de voorzijde en de verdere inhoud van de verpakking staat immers duidelijk dat het product bestaat uit zwarte bes, appel en witte druif. Omdat er, anders dan ten aanzien van de wettelijke benaming, bij de verkoopbenaming geen wettelijke verplichting bestaat om de gebruikte vruchtensoorten in afnemende volgorde te vermelden, staat het adverteerder vrij deze volgorde zelf te bepalen. Adverteerder heeft ervoor gekozen om het ingrediënt zwarte bes te benadrukken teneinde weer te geven welke smaak de consument kan verwachten. Klager heeft niet betwist dat het product smaakt naar zwarte bes. De gemiddelde consument die het product koopt in de verwachting dat dit naar zwarte bessen smaakt, zal derhalve niet in zijn verwachtingen teleurgesteld worden.
Ook voor een consument die om bepaalde redenen prijs stelt op een hoog gehalte aan zwarte bessen, blijkt voldoende duidelijk uit de verpakking dat het om een samengesteld product gaat dat naast zwarte bes ook appel en witte druif bevat. Hoewel bij de eerste waarneming de indruk zou kunnen ontstaan dat zwarte bes het hoofdingrediënt is, wordt deze indruk voldoende weggenomen bij lezing van de ingrediëntenlijst. Daaruit blijkt dat het product voor 21% uit zwarte bessen bestaat, welk percentage weliswaar minder is dan dat van appel en witte druif, maar nog steeds een wezenlijk percentage van het totaal is. Het ligt naar het oordeel van de voorzitter in de rede dat een consument die het product koopt vanwege de zwarte bes die daarin is verwerkt en die ziet dat het om een samengesteld product gaat dat ook appel en witte druif bevat, om die reden de ingrediëntenlijst leest om te zien wat het percentage zwarte bes in het product is voordat hij besluit het product te kopen.
Het bezwaar tegen de beslissing van de voorzitter
Klager voert aan dat de consument – geheel anders dan de beslissing van de voorzitter – geenszins zal uitgaan van de handelsbenaming “Appelsientje Zwarte bes met Appel en Druif” maar van “(Appelsientje) Zwarte Bes”. Bij googelen blijkt een hele lijst van bekende verkopers de misleidende benaming “Appelsientje Zwarte Bes” te gebruiken zonder de eerlijkere benaming “Appelsientje Zwarte Bes met Appel en Druif”. Het kan volgens klager wellicht zo zijn dat de drank door deze samenstelling beter smaakt – klager betwist de smaak niet omdat het product niet is geproefd door klager – maar het zou beter zijn om ‘met open vizier’ de verpakking aan te passen en net als andere aanbieders eerlijk te zijn over de samenstelling. Adverteerder, zo stelt klager, mag zich wellicht “enigszins aan de wet hebben gehouden, de Reclamecode is er niet slechts voor de letter maar ook de geest van de wet en het belang van de consument en diens bescherming tegen onnodig misleidende reclame”.
Reactie van adverteerder op het bezwaar
Adverteerder handhaaft haar standpunt en concludeert dat met de uitingen op haar verpakking, waartegen wordt geklaagd, aan alle geldende wetgeving is voldaan en de consumenten daarbij alle benodigde informatie zowel qua smaak als qua samenstelling van het product is gegeven om een weloverwogen aankoopbeslissing te maken. Voor zover klager in zijn bezwaar opkomt tegen uitingen op internet al dan niet afkomstig van derden, verzoekt adverteerder de Commissie dit bezwaar buiten beschouwing te laten omdat de klacht zich uitdrukkelijk op de uitingen op de verpakking richtte. Het bezwaar van klager moet zich beperken tot de beslissing van de Voorzitter op dit punt.
Het oordeel van de Commissie
1. De klacht betreft de onderhavige verpakking van het product. Volgens klager wordt door de benaming en vormgeving ervan ten onrechte de suggestie gewekt dat het product “veel gezonde zwarte bes” bevat terwijl het in werkelijkheid, zo blijkt uit de ingrediëntenlijst, slechts voor 21% uit zwarte bes bestaat. Klager heeft bezwaar gemaakt tegen de afwijzing van de klacht door de voorzitter, omdat consumenten, net als kennelijk andere aanbieders van het product op internet zo heeft klager geconstateerd, niet uitgaan van de handelsbenaming “Appelsientje Zwarte bes met Appel en Druif” maar van “(Appelsientje) Zwarte Bes” en daardoor worden misleid. Daarbij dient bij de beoordeling van de klacht niet alleen de letter maar ook de geest van de wet te worden betrokken en het belang van de bescherming van de consument.
2. De Commissie stelt voorop dat bij de beoordeling of een etikettering voor een consument misleidend kan zijn, er uit de rechtspraak volgt dat moet worden uitgegaan van de vermoedelijke verwachting van de normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde consument (HvJ EG 16 juli 1998, 347). En voorts dat deze gemiddelde consument, wiens beslissing tot aankoop wordt bepaald door de samenstelling van een product, eerst de lijst van ingrediënten leest (HvJ EG 26 oktober 1995, C-51/94). Dat de lijst van ingrediënten op de verpakking staat, kan anderzijds niet uitsluiten dat kan worden geoordeeld dat de consument wordt misleid, bijvoorbeeld indien op de verpakking de indruk wordt gewekt dat het product een ingrediënt bevat dat het in werkelijkheid niet bevat, wat uitsluitend blijkt uit de lijst van ingrediënten (HvJ EG 4 juni 2015, C-195/14).
3. Rekening houdend met de verschillende elementen van de onderhavige verpakking is de Commissie van oordeel dat ook hier ervan moet worden uitgegaan dat de consument wiens aankoopbeslissing wordt bepaald door de samenstelling van het betrokken product, eerst de lijst van ingrediënten leest waaruit het percentage zwarte bes blijkt. Indien de in het oog springende afbeeldingen van zwarte bessen en het grotere lettertype van “zwarte bes” (ten opzichte van “met appel en witte druif”) op de verpakking mogelijk een eerste onjuiste indruk zouden wekken over het aandeel zwarte bes in het product, wordt die indruk in voldoende mate gecorrigeerd door de duidelijk zichtbare en in hetzelfde vlak geplaatste toevoeging “met appel en witte druif” als onderdeel van de benaming van het product op de voorzijde. Ook de daaronder geplaatste vermelding “multivruchtensap” op de voorzijde en de grafische afbeeldingen van appel en witte druiven op de zijkant van de verpakking dragen daaraan bij. Bovendien is niet betwist dat het product de specifieke smaak van zwarte bes heeft.
4. Gelet op het voorgaande zal de gemiddelde consument naar het oordeel van de Commissie de verpakking aldus opvatten dat sprake is van een drank samengesteld uit de vruchten zwarte bes, appel en witte druif met de kenmerkende smaak van zwarte bes en voor de precieze samenstelling van het product de ingrediëntenlijst raadplegen waarin de verschillende percentages zijn vermeld.
Dat andere aanbieders van het betrokken product mogelijk gebruik maken van andere uitingen en benamingen om het product aan te prijzen doet daaraan niet af bij de beoordeling van onderhavige uiting.
5. Gelet op het voorgaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie bevestigd de beslissing van de voorzitter en wijst het bezwaar af.