De bestreden reclame-uiting
Het betreft het etiket van “Warsteiner Premium Alkoholfrei Pilsener”.
De klacht
Op het etiket staat “Alkoholfrei”. Het bier blijkt echter 0,5 volumeprocent alcohol te bevatten. Klager acht het etiket daarom “enorm misleidend” en gevaarlijk voor zijn gezondheid.
Het verweer inclusief de aanvulling daarop
Warsteiner Alkoholfrei wordt in Duitsland rechtmatig geproduceerd en verhandeld. Het bevat minder dan 0,5 volumeprocent alcohol. In Duitsland is het toegestaan de aanduiding ‘Alko-holfrei’ te gebruiken als het product maximaal 0,5% alcohol bevat. De term ‘Alkoholfrei’ is in Duitsland wettelijk geregeld in de Wijnverordening. Deze regeling wordt volgens de Duitse literatuur analoog toegepast op onder meer bier. Dit is gebaseerd op de aanname dat een alcoholpercentage tot 0,5% geen voor alcohol kenmerkend effect heeft op (de gezondheid van) personen. Voor Nederland bepaalt artikel 7c Warenwetbesluit Gereserveerde aanduidingen dat de aanduiding ‘alcoholvrij’ alleen gebruikt mag worden voor bier dat ten hoogste 0,1 volumeprocent alcohol bevat. Deze bepaling staat aan het gebruik van de aanduiding ‘Alkoholfrei’ niet in de weg. Op grond van de artikelen 34 tot en met 36 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, waarin het beginsel van wederzijdse erkenning en vrij verkeer van goederen is opgenomen dat verder is uitgewerkt in Verordening 764/2008/EC, mag Warsteiner Alkoholfrei met deze naam in Nederland op de markt worden gebracht. Ook de Warenwet, waarop het Warenwetbesluit Gereserveerde aanduidingen is gebaseerd, verwijst in artikel 13d naar het vrij verkeer van goederen. Nu Warsteiner Alkoholfrei voldoet aan de toepasselijke Duitse regels, mag adverteerder op grond van het vrij verkeer van goederen en de wederzijdse erkenning van regelingen in Nederland bier met minder dan 0,5% alcohol op de markt brengen met de aanduiding ‘Alkoholfrei’. Adverteerder gebruikt bewust de Duitse benaming ‘Alkoholfrei’, zodat consumenten weten dat het bier afkomstig is uit Duitsland. Het alcoholpercentage (<0,5%) staat op het etiket. Ook Nederlands bier dat als alcoholvrij wordt verkocht kan blijkens artikel 7c Warenwetbesluit Gereserveerde aanduidingen een geringe hoeveelheid alcohol bevatten. Van misleiding is op grond van het voorgaande geen sprake
De vragen van de voorzitter
Aan adverteerder is een print van het volledige etiket gevraagd. In het dossier bevond zich reeds een printset van verkoopmateriaal van Warsteiner Alkoholfrei . De voorzitter begrijpt dat dit de verpakking betreft waarin zich 6 flesjes Warsteiner Alkoholfrei bevinden. De voorzitter gaat ervan uit dat de consumenten die Warsteiner Alkoholfrei kopen dit niet altijd uitsluitend op basis van de informatie op het etiket doen, maar in voorkomende gevallen ook op basis van bedoeld verkoopmateriaal. De voorzitter ziet hierin aanleiding bij de vraag of, zoals klager stelt, sprake is van misleiding tevens met dit materiaal rekening te houden. Blijkbaar betreft het specifiek voor Nederland bestemd verpakkingsmateriaal, nu het deels Nederlandstalig is. Adverteerder is in de gelegenheid gesteld toe te lichten waarom op het verkoopmateriaal ervoor is gekozen te vermelden dat het “Alcoholvrij bier” betreft in plaats van dat wordt volstaan met de aanduiding ‘Alkoholfrei”. Verder is adverteerder verzocht toe te lichten waarom is gekozen voor de aanduiding “Alc.<0,5% vol” in plaats van een specifiekere aanduiding van het effectieve alcoholvolumegehalte.
De reactie van adverteerder
Adverteerder stelt dat de bierdrinker ziet dat het Duits bier is en dat dit bier “Alkoholfrei” genoemd mag worden, nu het minder dan 0,5% alcohol bevat. Adverteerder stelt dat zij in Nederland mag volstaan met de aanduiding “minder dan 0.5%”. Van misleiding is geen sprake.
De reactie van klager
Klager handhaaft zijn stelling dat sprake is van misleiding nu het bier 0,5% alcohol bevat en dit als zodanig niet voorop het etiket staat.
Het oordeel van de voorzitter
1) De klacht is gericht tegen het etiket van Warsteiner Alkoholfrei Pilsener op bierflessen, waarbij klager in het bijzonder bezwaar maakt tegen het woord ‘alkoholfrei’. Uit de opgevraagde informatie blijkt dat het bier op het Nederlandstalige gedeelte van het etiket op de achterzijde van de fles ook wordt aangeduid als: “Alcoholvrij bier”. Het bier in kwestie bevat volgens adverteerder minder dan 0,5 maar meer dan 0,1 volumeprocent alcohol. Klager stelt dat het bier daarom niet ‘alcoholvrij’ mag heten. Wettelijk gezien is dit voor Nederland juist. Volgens artikel 7c Warenwetbesluit Gereserveerde aanduidingen mag de aanduiding ‘alcoholvrij’ alleen worden gebruikt voor bier dat ten hoogste 0,1 volumeprocent alcohol bevat.
2) In dit geval doet zich de bijzonderheid voor dat het betreffende bier in Duitsland wordt geproduceerd en daar rechtmatig als ‘Alkoholfrei’ op de markt wordt gebracht. De voorzitter begrijpt dat deze rechtmatigheid niet een directe wettelijke grondslag heeft, maar berust op analoge toepassing van een Duitse wettelijke regeling voor wijn. Op grond van deze regeling wordt het gebruik van de term ‘Alkoholfrei’ in Duitsland getolereerd voor bier met maximaal 0,5 volumeprocent alcohol. Dit blijkt uit de door adverteerder overgelegde literatuur, te weten I. Gerstberger, ‘Voraussetzungen und Grenzen der Negativkennzeichnung’, pagina 138, waar onder meer staat: “Analog zur Weinbezeichnung wird hier aber in der Praxis ein Alkoholgehalt von höchstens 0,5 Vol. % für die Auslobung von Bier als “alkoholfrei” toleriert”.
3) Adverteerder beroept zich vervolgens op de beginselen van wederzijdse erkenning en vrij verkeer van goederen zoals opgenomen in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, en die zijn uitgewerkt in Verordening 764/2008/ EC. Verder verwijst adverteerder naar artikel 13d lid 1 Warenwet dat, voor zover hier relevant, het volgende inhoudt: “Met bij of krachtens deze wet aan het vervaardigen, bereiden of verhandelen van waren gestelde eisen worden gelijkgesteld eisen aan het vervaardigen, bereiden of verhandelen van waren gesteld door een andere lidstaat van de Europese Unie, indien die waren rechtmatig zijn vervaardigd, bereid of verhandeld in die andere lidstaat van de Europese Unie (…)”. Het Warenwetbesluit Gereserveerde aanduidingen is een regeling bij de Warenwet. Op grond van het bovenstaande kan niet worden aangenomen dat adverteerder handelt in strijd met artikel 7c Warenwetbesluit Gereserveerde aanduidingen door in Nederland het bewuste bier te verkopen met op het etiket ‘Alkoholfrei’. Uitgangspunt is daarom verder dat het gebruik van het woord ‘Alkoholfrei’ op het etiket rechtmatig is. Om dezelfde reden moet worden aangenomen dat ook de Nederlandse informatie op het etiket, waar onder meer staat “Alcoholvrij bier”, rechtmatig is. Dit sluit echter misleiding van de Nederlandse gemiddelde consument voor wat betreft het effectieve alcoholvolumegehalte van het bier niet uit. Anders dan in HvJ EU 25 juli 2018, C-632/ 16, ECLI:EU:C:2018:599 betreft het blijkbaar geen situatie waarin sprake is van een voorgeschreven aanduiding. Adverteerder kiest ervoor haar product als ‘alkoholfrei’ dan wel ‘alcoholvrij’ aan te prijzen, maar is daartoe niet verplicht.
4) Ten aanzien van de vraag of de consument door het etiket wordt misleid over het alcoholgehalte van het bier, is het volgende van belang. Bij de beoordeling of een etikettering voor de consument misleidend kan zijn, volgt uit de rechtspraak dat moet worden uitgegaan van de vermoedelijke verwachting van de normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde consument op basis van de volledige uiting (vgl. HvJ EG 16 juli 1998, C-210/96, ECLI:EU:C:1998:369, inzake Gut Springenheide). De uiting is in dit geval specifiek op de Nederlandse consument gericht, zoals blijkt uit de Nederlandstalige tekst op de achterzijde van het flesje. Als maatman geldt daarom de gemiddelde Nederlandse consument. Deze consument wordt geacht eerst de lijst met ingrediënten te lezen (HvJ EG 26 oktober 1995, C-51/94, ECLI:EU:C:1995:352). Dat de noodzakelijke informatie, zoals de lijst van ingrediënten op de verpakking staat, kan anderzijds niet uitsluiten dat de etikettering van dat product en de wijze waarop deze is uitgevoerd de consument kan misleiden, bijvoorbeeld indien, in zijn geheel beschouwd, het etiket de indruk wekt dat het product een ingrediënt bevat dat het in werkelijkheid niet bevat, wat uitsluitend blijkt uit de lijst van de ingrediënten (HvJ EU 4 juni 2015, C-195/14, ECLI:EU:C:2015:361, inzake Teekanne).
5) Bij een drank die ‘alkoholfrei’ respectievelijk ‘alcoholvrij’ wordt genoemd, zal de gemiddelde consument vermoedelijk denken aan een drank waarin geen alcohol aanwezig is, dus zonder alcohol. Dit sluit aan bij de gebruikelijk te achten betekenis van ‘vrij van’. Producten die worden gepresenteerd als ‘vrij van’ een bepaald ingrediënt zullen dat ingrediënt in beginsel niet mogen bevatten om verwarring bij de consument te voorkomen. De wetgever heeft echter uitzonderingen toegestaan. In bepaalde gevallen mag een product worden aangeduid als ‘vrij van’ een bepaald ingrediënt of een bepaalde stof, terwijl dat ingrediënt of die stof toch in bepaalde mate in het product aanwezig is. De voorzitter noemt bijvoorbeeld de voedingsclaims ‘vetvrij’ en ‘suikervrij’. Ook voor dranken bestaat blijkens het voorgaande een overeenkomstige situatie. Het gebruik van het woord ‘alkoholfrei’ respectievelijk ‘alcoholvrij’ voor een product dat in enige mate (beneden de maximaal toegestane grens) alcohol bevat, dient dus mogelijk te worden geacht, zolang de uiting als geheel bij de gemiddelde consument geen onjuiste verwachtingen wekt over de aard van het product (alcoholhoudend of niet). Daarbij is van belang dat, zoals algemeen bekend kan worden verondersteld, inmiddels ook bier wordt verkocht dat daadwerkelijk alcoholvrij is, dat wil zeggen in het geheel geen alcohol bevat (de zogenaamde 0.0 varianten). Voorkomen dient te worden dat de consument het bier waar het in deze procedure om gaat verwart met bier dat daadwerkelijk alcoholvrij (0.0) is.
6) Met het oog op het laatste dient de consument over de aanwezigheid van alcohol in een ‘alcoholvrij’ product te worden geïnformeerd. Adverteerder vermeldt op de achterzijde van de fles “Alc.<0,5%vol”. Dit staat boven de voedingswaardetabel en zal de gemiddelde consument niet ontgaan. De enkele vermelding “Alc.<0,5%vol” maakt echter nog onvoldoende duidelijk dat het bier in enige mate alcohol bevat. Minder dan 0,5% volumeprocent alcohol kan immers in combinatie met de woorden ‘alkoholfrei’ en ‘alcoholvrij’ op het etiket aldus worden opgevat dat het bier geen alcohol bevat en in feite een 0.0 product is. Voor de gemiddelde consument is de vermelding “Alc.<0,5%vol” daarom nog onvoldoende specifiek om kenbaar te maken dat ‘alkoholfrei’ respectievelijk ‘alcoholvrij’ in dit geval niet betekent dat het bier in het geheel geen alcohol bevat. Adverteerder zal daartoe de consument duidelijker over de aanwezigheid van alcohol in het product dienen te informeren, bijvoorbeeld door het effectieve alcoholvolumegehalte te vermelden of anderszins kenbaar te maken dat het bier minder dan 0,5 maar meer dan 0 volumeprocent alcohol bevat. Het betreft essentiële informatie die de gemiddelde consument nodig heeft om een geïnformeerd besluit over een transactie te nemen. Aangenomen moet immers worden dat een deel van de consumenten, om wat voor reden dan ook, geen alcohol wenst te consumeren en daarom kiest voor 0.0 bier. In dit geval kan de gemiddelde consument ertoe besluiten “Warsteiner Premium Alkoholfrei Pilsener” te kopen in de onjuiste veronderstelling dat het om een 0.0 product gaat. Voor zover het bier wordt verkocht in een verpakking van 6 flesjes, wordt evenmin de vereiste duidelijkheid gegeven. Ook hier volstaat adverteerder namelijk met de aanduiding “Alc.<0,5% vol.”
7) Op grond van het voorgaande is niet voldaan aan de eis van artikel 7 van Verordening (EU) nr. 1169/2011 van het Europees parlement en de raad van 25 oktober 2011 dat voedselinformatie niet misleidend mag zijn, zoals ten aanzien van de aard van het product. Hierdoor is de bestreden reclame-uiting niet in overeenstemming met de wet als bedoeld in artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Adverteerder heeft overigens in haar laatste reactie meegedeeld dat de voorzitter een beslissing kan nemen op grond van artikel 12 lid 5 van het Reglement van de Reclame Code Commissie en het College van Beroep. De voorzitter zal hiermee rekening houden door te bepalen dat de aanbeveling wordt gedaan voor zover nog nodig. De voorzitter beslist als volgt.
De beslissing van de voorzitter
Op grond van het voorgaande is de reclame-uiting (het etiket op flesjes Warsteiner Premium Alkoholfrei Pilsener zoals die in Nederland worden verhandeld) in strijd met artikel 2 NRC. De voorzitter beveelt adverteerder, voor zover nog nodig, aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.