De bestreden reclame-uiting

Het betreft een televisiecommercial van Greenpeace waarin bij beelden van de genoemde onderwerpen de volgende tekst te zien is (en ook grotendeels te horen via een voice-over):

“Rabobank, goed voor jou
en goed voor de wereld.

Rabobank, trotse sponsor van festivals
& natuurverwoesting.

Rabobank, trotse sponsor van stadions
& megastallen.

Rabobank, trotse sponsor van musea
& het kappen van regenwouden.

Rabobank, trotse sponsor van hockey
& de stikstofcrisis.

Ben je echt trots,
Rabobank?

Bekijk alle ‘sponsoring’ van Rabobank en kom samen met ons in actie.
Greenpeace.nl/rabobank.

Greenpeace.”

Samenvatting van de klacht

Volgens klager is het niet terecht dat in de uiting een directe relatie wordt gelegd tussen Rabobank en natuurverwoesting, tussen Rabobank en het kappen van regenwouden en tussen Rabobank en de stikstofcrisis. De reclame-uiting is volgens klager insinuerend en stemmingmakerij en betreft “grievende en ongefundeerde anti-reclame” ten opzichte van Rabobank.

Samenvatting van het verweer

Greenpeace is een niet-commerciële organisatie en zij heeft een ruime vrijheid van meningsuiting. De reclame-uiting is ideële reclame en heeft als doel om bewustwording te creëren rondom de rol die Rabobank speelt in natuur-, klimaat- en stikstofcrisis. De uiting houdt verband met een debat van publiek belang, namelijk het milieu en het milieubeleid van bedrijven. Dat de uiting daarmee onvermijdelijk de belangen van Rabobank raakt, is onvoldoende om een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting van Greenpeace te rechtvaardigen. In lijn met de uitspraken van de Reclame Code Commissie, dient de Commissie zich extra terughoudend op te stellen wegens de ruime vrijheid van meningsuiting die geldt bij het verspreiden van een denkbeeld en het voeren van een maatschappelijk debat. Op basis van artikel 10, tweede lid, van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) valt de uiting binnen de reikwijdte van de vrijheid van meningsuiting van Greenpeace.

Greenpeace vat de klacht zo op dat de reclame-uiting volgens klager in strijd is met artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). De regeling van misleidende reclame, van artikel 7 en 8 NRC, is niet van toepassing op de uiting. Greenpeace is geen handelaar en de uiting heeft geen commercieel doel.

De uiting is duidelijk afkomstig van Greenpeace. Links bovenin beeld staat zeer duidelijk “Greenpeace” en de video sluit af met een verwijzing naar de website van Greenpeace. De kijker begrijpt hierdoor dat de boodschap van Greenpeace afkomstig is en niet van Rabobank zelf. De uiting is opiniërend ingestoken en er wordt geen directe relatie gelegd tussen Rabobank en natuurverwoesting, het kappen van regenwouden en de stikstofcrisis. Er wordt nergens gesuggereerd dat Rabobank zelf ontbost of natuur verwoest. Wel spreekt de uiting over het ‘sponsoren’ van Rabobank van de klimaat-, natuur- en stikstofcrisis. ‘Sponsoring’ is in de afsluitende tekst ook tussen aanhalingstekens geplaatst om te bevestigen dat het op een ironische/sarcastische toon moet worden opgevat. Het is voor de gemiddelde consument duidelijk dat Rabobank niet letterlijk de sponsor is, maar dat de financieringen van Rabobank indirect veel (negatieve) impact hebben op het klimaat, de natuur en de stikstofcrisis. Met ‘sponsoring’ wordt verwezen naar het feit dat Rabobank al decennialang bedrijven en sectoren financiert die klimaat-, natuur- en stikstofcrisis juist verergeren, zoals de industriële veeteelt in Nederland en Brazilië, palmolieproductie en sojaproductie. De betrokkenheid van Rabobank bij deze schadelijke landbouwpraktijken is gebaseerd op diverse onderzoeken.

Greenpeace haalt meerdere bronnen aan om toe te lichten dat Rabobank sponsor is van de stikstofcrisis. Zo blijkt uit de website van het RIVM dat het stikstofoverschot in Nederland grotendeels wordt veroorzaakt door de landbouw, namelijk voor 45%. Rabobank weet ook al minstens 30 jaar dat de industriële landbouw met grote veestapels en bijbehorende stikstofuitstoot een groot probleem is voor de natuur. Ondanks deze kennis is Rabobank boeren blijven aanzetten tot schaalvergroting en intensivering. Inmiddels bankieren 5 op de 6 boeren in Nederland bij Rabobank, waarmee de bank serieuze invloed uitoefent op onze voedselproductie. Diverse economen en wetenschappers wijzen op de verantwoordelijkheid van Rabobank in de stikstofcrisis. Een meerderheid in de Tweede Kamer erkent ook de rol van de bank hierin.

Wat betreft de sponsoring van Rabobank van natuurverwoesting en het kappen van regenwouden, verwijst Greenpeace naar diverse onderzoeken van NGO’s waaruit blijkt dat Rabobank bedrijven financiert die betrokken zijn bij het kappen van regenwouden en een groot risico op ontbossing vormen.

Naast voornoemde externe onderzoeken, heeft Greenpeace zelf ook diverse onderzoeken uitgevoerd of uit laten voeren die de link tussen Rabobank en de natuur-, klimaat- en stikstofcrisis uitleggen. Greenpeace verwijst in dit verband naar haar vier belangrijkste rapporten daarover uit de periode 2019 tot 2023.

Het oordeel van de Commissie

1. Het staat Greenpeace als organisatie die opkomt voor de belangen van het milieu vrij in een televisiecommercial haar mening over (de bedrijfsactiviteiten van) Rabobank kenbaar te maken, ook als die mening kritiek inhoudt op Rabobank en haar bedrijfsactiviteiten. De uiting kan daarbij geacht worden te zijn bedoeld als bijdrage aan een maatschappelijk debat over de problematiek van het milieubeleid van banken. Voor een dergelijke opiniërende verkondiging van een denkbeeld in een reclame, die bijdraagt aan het maatschappelijke debat, geldt een ruime vrijheid van meningsuiting. Bij de beoordeling van de uiting stelt de Commissie zich daarom terughoudend op. Zij beperkt haar toetsing tot de vraag of de wijze waarop Greenpeace in de commercial haar boodschap verkondigt de grenzen van de vrijheid van meningsuiting te buiten gaat. Dat is naar het oordeel van de Commissie niet het geval. Greenpeace heeft met stukken onderbouwd waarom naar haar mening Rabobank verantwoordelijk is voor de ‘sponsoring’ van natuurverwoesting, het kappen van regenwouden en de stikstofcrisis. Het staat haar vrij deze mening te uiten. De wijze waarop Greenpeace dit in de onderhavige commercial doet, is weliswaar confronterend, maar ook dit valt in beginsel onder de ruime vrijheid van meningsuiting die aan Greenpeace toekomt.

2. Nu met inachtneming van het voorgaande de commercial naar de huidige algemene maatschappelijke opvattingen de grenzen van het toelaatbare niet te buiten gaat, beslist de Commissie als volgt.

De beslissing

De Commissie wijst de klacht af.