De bestreden reclame-uiting
Het betreft de verpakking van het product Mentos kauwgum van Perfetti. Bij de klacht is als productie 3 een afdruk overgelegd van de variant “mentos pure fresh sugar free fresh mint, 50 pieces”. Op de verpakking is onder meer vermeld:
“Kauwgum met zoetstoffen, mintsmaak. Ingrediënten: “zoetstoffen (xylitotl, sorbitol, mannitol, maltitolstroop, aspartaam, acesulfaam-K), gombasis, stabilisator (glycerol), maltodextrine, aroema’s, zetmeel, emulgatoren, sucrose-esters van vetzuren)”.
De klacht
De klacht wordt als volgt samengevat.
De vermelding dat Mentos kauwgom is gebaseerd op een “gom” en dat deze kauwgum op “gombasis” is vervaardigd, is naar de mening van BenBits misleidend en in strijd met de artikelen 2, 7 en 8, meer in het bijzonder artikel 8.2 aanhef en onder b van de Nederlandse Reclame Code (NRC). BenBits voert hiertoe het volgende aan.
De door Perfetti genoemde gom blijkt allesbehalve een natuurlijk ingrediënt te zijn. In dit verband verwijst BenBits naar een wetenschappelijk onderzoek van onderzoeksbureau Schuttelaar (hierna: Schuttelaar), dat als productie 4 bij de klacht is overgelegd. Schuttelaar heeft in opdracht van de Tweede Kamer onderzoek gedaan naar de ingrediënten van plastickauwgom en kauwgom op basis van natuurlijke gomproducten. Eén van de conclusies luidt, aldus BenBits:
“Voor de gebruiker is dit misleidend. “Gom” of “gombasis” roept een associatie op van natuurlijk (kennelijk is bedoeld: “natuurlijke”) ingrediënten die in dit geval niet klopt.” De gombasis van conventionele kauwgom bevat namelijk een synthetisch plastic en geen gom, aldus BenBits en de consument behoort adequaat geïnformeerd te worden over het feit dat er geen gom maar plastic in deze kauwgom zit. Dit is ook in lijn met de recent door de Europese Commissie gestelde regels voor plastic houdende producten, aldus BenBits; vanaf 3 juli 2021 moet op een groot aantal producten worden vermeld dat de producten plastic bevatten (EU richtlijn; verwezen wordt naar productie 5 bij de klacht).
Nu zowel “uit de uitingen van Perfetti zelf” als uit het onderzoek van Schuttelaar en
onderzoek van het RIVM (productie 6 bij de klacht) is gebleken dat de gombasis van conventionele kauwgom uit plastic bestaat, dient Perfetti op haar verpakkingen te vermelden dat deze kauwgom uit plastic bestaat en dient de term “gom” of “gombasis” niet langer op de verpakking te worden vermeld, omdat deze, zoals Schuttelaar terecht heeft gesteld, “voor de gebruiker misleidend is”.
De plastic gombasis van conventionele kauwgom breekt niet natuurlijk af en blijft minimaal 25 jaar in het milieu aanwezig. De consument weet niet dat plastic de basis is van dit product. Verder wordt, anders dan consumenten denken, een significant deel van de kauwgum in het lichaam opgenomen. Op andere gangbare en voor consumenten schadelijke producten zoals sigaretten dient op de verpakking een “plastic-inside-logo” te worden opgenomen. Naar de mening van BenBits moet een dergelijk logo ook op de conventionele kauwgum worden vermeld.
Met name nu ook het onafhankelijke onderzoeksbureau Schuttelaar concludeert dat het gebruik van de termen “gom” en “gombasis” voor de gebruiker misleidend is, is BenBits van mening dat het vermelden van deze ingrediënten in plaats van de term plastic in strijd is met artikel 8.2 NRC.
Naast de bevindingen van Schuttelaar biedt BenBits bewijs aan van haar stellingen, zonder dat zij onverplicht enige bewijslast op zich wenst te nemen, die rechtens niet op haar rust.
BenBits verzoekt de Commissie om te oordelen dat de bestreden reclame in strijd is met de artikelen 2, 7 en 8 NRC en om Perfetti aan te bevelen niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken, althans aanbevelingen te doen die de Commissie geraden acht, waarbij Perfetti ook wordt opgedragen om melding te maken van het feit dat zij plastic in haar producten verwerkt.
Het verweer
Het verweer wordt als volgt samengevat.
Ten eerste stelt Perfetti nergens dat haar kauwgom gebaseerd is “op een gom”. Als productie 1 legt zij (leesbare) afbeeldingen over van de verpakkingen die op dit moment in Nederland worden gebruikt voor haar Mentos-producten. In de Nederlandse tekst van de ingrediëntenlijst van de Mentos Sweet Mint-kauwgom staat:
“Kauwgom met zoetstoffen, mintsmaak. Ingrediënten: zoetstoffen (xylitol (31%), sorbitol,
mannitol, maltitolstroop, sucralose, acesulfaam-K, gombasis, aroma’s, maltodextrine, zetmeel,
vulstof (calciumcarbonaat), stabilisator (glycerol), emulgatoren (sojalecithine, sucrose-esters
van vetzuren), verdikkingsmiddelen (cellulosegom), glansmiddel (camaubawas), antioxidant
(E321). Overmatig gebruik kan een laxerend effect hebben.”
De etikettenlijsten voor de overige twee Mentos-varianten (Green Mint en Aardbeiensmaak; ook productie 1) zijn vergelijkbaar. Nergens anders op de verpakking staat de term “gom” of “gombasis”. Deze zaak gaat dus uitsluitend over de vermelding van “gombasis” als ingrediënt in de ingrediëntenlijst.
Evident is dat de onderhavige klacht een reactie is op de klacht die Perfetti eerder dit jaar indiende tegen reclame-uitingen van BenBits (dossier 2021/00281). BenBits presenteert haar eigen kauwgomproduct als “natuurlijke kauwgom”, gemaakt van een natuurlijke gombasis van de chicozapoteboom. Perfetti heeft deze kauwgom laten analyseren door de Technische Universiteit van Milaan (Politecnico di Milano). In april 2021 concludeerde professor Brenna van de Politecnico di Milano dat er synthetische ingrediënten in de BenBits kauwgom zitten en dat geen markers van natuurlijke gom(basis) te vinden zijn in de geanalyseerde BenBits-kauwgom (productie 2a bij het verweer in het onderhavige dossier 2021/00465 (hierna: “het verweer”).
Professor Brenna voornoemd voerde dit voorjaar ook een analyse uit op kauwgom van het merk
Chicza, dat zich ook aan de markt presenteert als een natuurlijke kauwgom, gemaakt van gom van de chicozapoteboom. Uit deze analyse volgde dat geen synthetische ingrediënten in de Chicza kauwgom zitten en dat wel markers van een natuurlijke gombasis te vinden zijn in de kauwgom van Chicza (productie 2b bij het verweer).
Bovendien heeft BenBits zelf een – in haar opdracht uitgevoerde-analyse van Beta Analytics in het
geding gebracht waarin is geconcludeerd dat de BenBits-kauwgom “evidence of synthetic source”
bevat (productie 3 bij het verweer).
Perfetti heeft zich op basis van bovenbedoelde bewijsstukken in dossier 2021/00281 op het standpunt gesteld dat de uitingen van BenBits misleidend zijn. Partijen zijn nog in afwachting van de beslissing van de Commissie.
Perfetti claimt in geen van haar uitingen dat haar Mentos-kauwgom natuurlijk is. In haar ingrediëntenlijst stelt zij uitsluitend dat het kauwgomproduct dat onder het merk Mentos wordt aangeboden een “gombasls” bevat. BenBits stelt dat het gebruik van de term “gombasis” bij het publiek de indruk wekt dat het om een natuurlijke gombasis zou gaan en dat er sprake is van misleiding. Perfetti betwist dat de vermelding van ‘gombasis’ als ingrediënt in de ingrediëntenlijst
misleidend is. Deze vermelding is feitelijk juist en volledig en het gebruik van de term ‘gombasis’ in de ingrediëntenlijst wordt zelfs voorgeschreven in de toepasselijke wet- en regelgeving.
Het Schuttelaarrapport van 29 januari 2021, waarop klaagster zich beroept, is opgesteld in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het adviseert over mogelijke beleidsmaatregelen om kauwgumvervuiling te verminderen. BenBits verwijst niet naar een specifieke pagina, maar pagina 23 lijkt de meest relevante informatie te bevatten. Opvallend is, aldus Perfetti, dat Schuttelaar op pagina 23 als volgt overweegt:
“De exacte samenstelling van de gombasis van kauwgom hoeft nu niet op de verpakking
vermeld te worden” en dat Schuttelaar, hoewel zij in het rapport uitspreekt dat zij voorstander zou zijn van het invoeren van een maatregel inhoudende dat de ingrediënten van de gombasis in de toekomst wel nader gespecificeerd zullen worden op de verpakking, op pagina 23 ook stelt:
“Het effect van een dergelijke maatregel zal waarschijnlijk marginaal zijn: weinig kauwgomgebruikers zullen de ingrediëntenlijst goed lezen.”
Uit het Schuttelaarrapport volgt hoe dan ook geen verplichting voor Perfetti om de ingrediënten van de gombasis te specificeren.
BenBits verwijst naar het Schuttelaar rapport omdat op pagina 23 ook staat dat het misleidend is voor de gebruiker van kauwgom als deze de exacte samenstelling van de ‘gom’ of ‘gombasis’ niet kent, wanneer in de ingrediëntenlijst slechts ‘gom’ of ‘gombasis’ vermeld is, aangezien die termen een associatie met natuurlijke ingrediënten oproepen, die niet altijd klopt.
Onduidelijk is waarop Schuttelaar deze stellingen baseert. Bij het poneren ervan wordt niet naar een specifieke bron verwezen. Uit het rapport blikt ook niet dat Schuttelaar een consumentenmarktonderzoek heeft uitgevoerd – of zich baseert op marktonderzoeken van derden – om deze conclusie te rechtvaardigen, hetgeen wel op haar weg had gelegen. Het lijkt dan ook slechts om een blote stelling te gaan.
Dat de gemiddelde consument bij het waarnemen van de termen “gom” of “gombasis” zou denken aan een natuurlijk ingrediënt, ligt niet voor de hand, om de volgende redenen:
a.
Wanneer men op internet zoekt naar “chewing gum” en op Wikipedia – dat direct in de
zoekresultaten verschijnt – terecht komt, is duidelijk dat de gombasis in de meeste gevallen
bestaat uit synthetische bestanddelen.
b.
Ook het feit dat producenten die claimen natuurlijke kauwgom te verhandelen (zoals BenBits)
het natuurlijke karakter van het product en de gombasis in hun reclame juist inzetten
om het publiek te overtuigen dat zij deze natuurlijke kauwgomvariant dient aan te schaffen, is
veelzeggend; die marketingbenadering zou zinledig zijn als het publiek zou menen dat ieder kauwgomproduct met een gombasis natuurlijk zou zijn.
In de Kamerbrief van Staatssecretaris Van Veldhoven van 10 februari 2021 (productie 4 bij het verweer) wordt niet gerept over het gebruik van de term “gombasis” of de niet onderbouwde aanname van Schuttelaar dat het publiek die term als indicatie van natuurlijkheid zal percipiëren.
BenBits verwijst ook naar een EU Richtlijn waaruit zou volgen dat per 3 jul 2021 op een groot aantal producten vermeld moet zijn dat de producten plastic bevatten. Kennelijk beoogt BenBits te verwijzen naar Richtlijn (EU) 2019/904 betreffende de vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu. Uit artikel 2 van deze richtlijn, in samenhang met de daarbij behorende bijlagen, volgt het toepassingsbereik van deze richtlijn. In de Richtlijn en de
bijlagen wordt met geen woord gerept over kauwgom. De richtlijn is dus niet van toepassing op kauwgomproducten (hetgeen ook wordt bevestigd door de Staatssecretaris in haar bovengenoemde Kamerbrief).
Behalve de verwijzingen naar het Schuttelaar rapport en naar de EU Richtlijn 2019/904 wordt de klacht niet onderbouwd. Deze klacht is ongegrond, aldus Perfetti, want naast bedoelde verwijzingen, waaruit niet volgt dat Perfetti verplicht zou zijn om de term “gombasis” nader te
specificeren, laat BenBits na om te verwijzen naar de verschillende internationale regels waaruit volgt dat de vermelding van de term “gombasis” exact de juiste manier is om in de
ingrediëntenlijst naar de gombasis te verwijzen. Perfetti licht dit als volgt toe.
EU Verordening 1169/2011 en Codex Alimentarius
Wel toepasselijk op kauwgomproducten is de Verordening (EU) 1169/2011 betreffende de
verstrekking van voedselinformatie aan consumenten (“Vo. 1169/2011”). Art. 18 van Vo 1169/2011
stelt eisen aan de lijst van ingrediënten. Deze lijst dient een opsomming te bevatten van alle
ingrediënten in het levensmiddel. Uit lid 2 volgt dat de ingrediënten worden aangeduid met hun
specifieke benaming. Uit lid 4 van het artikel volgt dat de technische voorschriften voor de toepassing van de leden 1 en 2 van dit artikel worden vastgesteld in bijlage VII bij Vo. 1169/2011.
In de tabel in Deel B van bijlage VII van Vo. 1169/2011 is bepaald dat ingrediënten die tot één van de in de tabel vermelde categorieën levensmiddelen behoren en die bestanddelen zijn van een ander levensmiddel, worden aangeduid met de naam van de categorie in plaats van met de specifieke naam.
Onder 9 staat:
“Categorie levensmiddelen Aanduiding
9. Alle soorten gompreparaten die voor de bereiding van gom “Gom”
als basis voor kauwgom worden gebruikt”
Ook de richtlijnen van de Codex Alimentarius zijn in relevant. De Codex Alimentarius (Latijn voor
“voedselboek”) is een verzameling standaarden en richtlijnen met betrekking tot voedsel, productie van levensmiddelen en voedselveiligheid. De teksten van de Codex worden opgesteld door de Codex Alimentarius Commissie. Deze Commissie wordt door de Wereldhandelsorganisatie gezien als de internationale autoriteit op het gebied van voedselveiligheid en consumentenbescherming, aldus Perfetti. De Codex laat zich ook uit over de etikettering van (kauw)gom.
In artikel 4.2.3.1 van de “Codex General Standard for the Labelling of Prepackaged Foods” staat:
“Except for those ingredients listed in section 4.2.1.4, and unless a general class name would be more informative, the following class names may be used
“NAME OR CLASSES CLASS NAMES
All types of gum preparations used in the manufacture of gum base for ‘Gum base’
chewing gum”
De inhoud van Vo. 1169/2011 komt dus overeen met de Codex normen en het gebruik in de
ingrediëntenlijst van de term “gombasis” is exact conform de voorschriften in toepasselijke wet- en
regelgeving, aldus Perfetti.
Klaagsters werkelijke doel van de onderhavige klacht lijkt te zijn om naast het genereren van veel publiciteit voor zichzelf (Perfetti noemt negen persuitingen in september en oktober 2021 over het geschil tussen Perfetti en BenBits) een wetswijziging te realiseren met het doel om – anders dan nu het geval is – op ‘plastichoudende’ kauwgomproducten melding te maken van het feit dat het ‘plastic’ (voor welke term geen wettelijke definitie bestaat) bevat.
Dat ook BenBits weet dat dat op dit moment geen geldende regel is, volgt uit de mededeling van de heer Dontje, CEO van BenBits op https://www.duurzaam-ondernemen.nl/benbits-bijt-van-zich-af-in-strijd-tegen-internationale-kauwgom-giganten/ (productie 5 bij het verweer):
“Ook op andere gangbare en voor consumenten schadelijke producten zoals sigaretten, dient op
de verpakking een “plastic-inside-logo” te worden vermeld. Wij zijn van mening dat een dergelijk
logo ook op de conventionele kauwgom moet worden vermeld.”
Overigens is het de vraag wat de door BenBits gewenste wetswijziging voor consequenties
voor BenBits zelf zou hebben; zoals gezegd blijkt uit onderzoek van de Politecnico di Milano en uit het in opdracht van BenBits uitgevoerde Beta Analytics rapport dat er synthetische ingrediënten in de BenBits kauwgom zitten.
Nu uit de ‘bewijsstukken’ waarnaar BenBits verwijst juist volgt dat Perfetti niet verplicht is om in haar ingrediëntenlijst te vermelden waar de door haar in de Mentos-kauwgom
gebruikte gombasis specifiek uit bestaat, én uit de in dit verweerschrift vermeldde wet- en regelgeving juist volgt dat het gebruik van de term “gombasis” in de ingrediëntenlijst internationaal is voorgeschreven, dient de klacht van BenBits te worden afgewezen.
De mondelinge behandeling
Partijen hebben hun standpunten mondeling toegelicht. Op die toelichting zal worden teruggekomen in het oordeel.
Het oordeel van de Commissie
Waar in de klacht wordt gesproken over een “vermelding dat Mentos kauwgom is gebaseerd op een “gom” en dat deze kauwgum op “gombasis” is vervaardigd”, stelt de Commissie voorop dat op de kennelijk bestreden verpakking, waarvan bij de klacht (als productie 3) een afdruk is overgelegd, onder “Ingrediënten” onder meer is vermeld: “gombasis”. De Commissie gaat ervan uit dat de klacht is gericht tegen laatstbedoelde vermelding.
Ter zitting heeft BenBits ook bezwaar gemaakt tegen een mededeling die op de website van Perfetti zou staan, namelijk “om zorgeloos te kunnen genieten”. Nu dit bezwaar pas ter zitting is geuit, waardoor Perfetti onvoldoende in de gelegenheid is geweest daartegen verweer te voeren, zal de Commissie dit verder buiten beschouwing laten.
Volgens BenBits is het woord “gombasis” in dit geval misleidend, omdat dit ingrediënt “allesbehalve een natuurlijk ingrediënt” blijkt te zijn. In dit verband heeft BenBits verwezen naar een bij de klacht overgelegd onderzoek van onderzoeksbureau Schuttelaar, waarin onder meer wordt geconcludeerd, aldus BenBits:
“Voor de gebruiker is dit misleidend. “Gom” of “gombasis” roept een associatie op van natuurlijk (kennelijk is bedoeld: “natuurlijke”) ingrediënten die in dit geval niet klopt.” De Commissie constateert dat deze conclusie is te lezen op pagina 23 van het betreffende onderzoeksrapport, voorafgegaan door de tekst: “Vermelding ingrediënten – De exacte samenstelling van de gombasis van kauwgom hoeft nu niet op de verpakking vermeld te worden”. De Commissie oordeelt hierover als volgt.
De vraag is of de gemiddelde consument door de enkele vermelding “gombasis” op de bestreden verpakking zal denken dat dit een natuurlijk ingrediënt betreft. De Commissie heeft geen, althans niet voldoende aanwijzingen dat dit het geval zal zijn. De hierboven aangehaalde conclusie van onderzoeksbureau Schuttelaar geeft wat dit betreft onvoldoende aanknopingspunten; niet duidelijk is waarop het bureau deze conclusie baseert.
Ook verder ziet de Commissie geen aanleiding om bovenbedoelde vraag bevestigend te beantwoorden. In dit verband overweegt zij het volgende.
Bij de vraag of een etiket misleidend is, dient op grond van de rechtspraak te worden uitgegaan van de vermoedelijke verwachting van de normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde consument (HvJ EG 16 juli 1998, 347). Ook dient ervan te worden uitgegaan dat deze gemiddelde consument, wiens beslissing tot aankoop wordt bepaald door de samenstelling van een product, eerst de lijst van ingrediënten leest (HvJ EG 26 oktober 1995, C-51/94). Dat de lijst van ingrediënten op de verpakking staat, kan anderzijds niet uitsluiten dat kan worden geoordeeld dat de consument wordt misleid, bijvoorbeeld indien op de verpakking de indruk wordt gewekt dat het product een ingrediënt bevat dat het in werkelijkheid niet bevat, wat uitsluitend blijkt uit de lijst van ingrediënten (HvJ EG 4 juni 2015, C-195/14).
In dit geval is niet gebleken dat elders op de gehele verpakking, waarvan het woord “gombasis” deel uitmaakt, op enige wijze wordt gesteld of gesuggereerd dat deze gombasis een natuurlijk ingrediënt zou betreffen. Gelet hierop ligt het niet voor de hand dat de gemiddelde consument bij het onderhavige gebruik van de term ‘gombasis’ zal denken aan een natuurlijk ingrediënt.
BenBits heeft gesteld dat de gombasis van conventionele kauwgom een synthetisch plastic en geen gom bevat, en dat de consument hierover behoort te worden geïnformeerd, in lijn met de recent door de Europese Commissie gestelde regels voor plastic houdende producten, op grond waarvan vanaf 3 juli 2021 op een groot aantal producten moet worden vermeld dat de producten plastic bevatten.
BenBits verwijst aldus naar Richtlijn (EU) 2019/904 van 5 juni 2019 betreffende de vermindering van de effecten van bepaalde kunststofproducten op het milieu. Uit deze richtlijn valt echter niet op te maken dat deze van toepassing is op kauwgom. Ook verder biedt de NRC op dit moment geen grondslag voor een verplichting om op de onderhavige verpakking informatie te verstrekken over de precieze samenstelling van “de gombasis van conventionele kauwgom”. Zoals hierboven aangehaald staat in het rapport van Schuttelaar, waarop BenBits zich beroept, overigens ook: “De exacte samenstelling van de gombasis van kauwgom hoeft nu niet op de verpakking vermeld te worden”.
Ten slotte heeft Perfetti voldoende aannemelijk gemaakt dat met de vermelding “gombasis”, zoals vermeld op de bestreden verpakking, wordt voldaan aan de vereisten voor het aanduiden van ingrediënten van levensmiddelen als bedoeld in de Verordening (EU) 1169/2011 betreffende de
verstrekking van voedselinformatie aan consumenten en aan de zogenoemde Codex Alimentarius.
Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
De Commissie wijst de klacht af.