De bestreden reclame-uitingen
Het betreft:
1.
Een advertentie in onder meer De Groene Amsterdammer en de VPRO-gids waarin onder de aanhef:
“Laten we onze huizen verwarmen met schonere energie” onder meer staat:
“Hoe kunnen we mensen helpen hun huizen warm te houden en tegelijkertijd de uitstoot van broeikasgassen helpen verminderen? Een antwoord op deze vraag is: met aardgas. Bij het verwarmen van woningen is de uitstoot van aardgas het laagst van alle fossiele brandstoffen. Daar komt nog bij dat er heel veel van is, genoeg voor de komende 250 jaar”.
Een uiting in een bijlage, getiteld: ENERGY FUTURE”, bij NRC Handelsblad van 17 december 2011 met de aanhef: “Aardgas in overvloed”.
De klacht
Deze kan als volgt worden samengevat.
De bewering dat er nog voor 250 jaar aardgas zou zijn, is niet waar en dus misleidend. Het Internationale Energie Agentschap (IEA) heeft in haar World Energy Outlook 2010 een schatting gegeven van de voorraden aardgas en een prognose van het verbruik tot 2035. De prognose van de productie 2009-2035 bedraagt ca. 80 biljoen m3 en de bewezen reserves bedragen na 2035 ca. 100 biljoen m3. Klager concludeert dat er nog maximaal 45 jaar aan bewezen reserves is, bij constante jaarproductie.
Daarnaast zijn er volgens het IEA nog technisch winbare resources ter grootte van 220 biljoen m3 ofwel maximaal een extra 55 jaar bij constante jaarproductie. Deze resources bestaan uitsluitend uit onconventioneel gas dat wil zeggen Schaliegas, Tight gas en Steenkoolgas. Deze resources zijn geen reserves, want technische winbaarheid impliceert nog geen economische of ecologische winbaarheid.
Waar exploitatie van onconventioneel gas plaatsvindt, is grote ongerustheid ontstaan over met name de winningtechniek, het zogenaamde Fracking. Hierbij moeten voor een significante productie duizenden putten worden geboord en miljoenen liters water, vermengd met tientallen soorten chemicaliën worden verbruikt. Daarbij is er sprake van schade aan drinkwaterbekkens en van een toename van lichte tot zware aardbevingen. Deze ernstige milieuaspecten negeert Shell in haar campagne, terwijl in sommige landen inmiddels een moratorium of zelfs verbod op Fracking is uitgevaardigd.
Volgens het IEA dient het verbruik van aardgas, vanuit “het aspect van broeikasgas generatie”, aan banden te worden gelegd. In het “450ppm scenario” van IEA, gericht op het maximeren van de temperatuurstijging van de atmosfeer op 2 graden Celsius, komt dat neer op een rigoureuze afbouw na 2025.
Klager acht de uitingen in strijd met:
– de wet en de waarheid als bedoeld in artikel 2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC);
– artikel 3 NRC (het algemeen belang);
– artikel 7 NRC (oneerlijk)
– artikel 8.2 NRC (misleidend, gelet op onjuiste informatie ten aanzien van het bestaan, de toepassing, de aard en beschikbaarheid van het product aardgas) en
– artikel 2 van de Milieu Reclame Code (MRC).
Het verweer
Adverteerder heeft onder meer het volgende meegedeeld.
Niet geheel duidelijk is of de klacht alleen is gericht tegen de advertentie dan wel ook tegen de bijlage bij de NRC, en dan vooral tegen het item “Aardgas in overvloed”. Het komt adverteerder voor dat de klacht in beginsel gericht is tegen de advertentie.
De advertentie bouwt voort op de Shell “Corporate Identity” communicatiecampagne, bedoeld om een groot publiek duidelijk te maken wat de toekomstvisie van Shell op de energievoorziening is. ‘Let’s go’ is een uitnodiging aan alle belanghebbenden om samen te werken aan een betere energietoekomst.
De ‘Let’s go’ campagne staat los van het Energy Future initiatief van Shell, welk initiatief is bedoeld om mensen inzicht te geven in de energietoekomst en daarover te discussiëren.
Met betrekking tot de kern van de klacht, dat de bewering dat er voor de komende 250 jaar genoeg aardgas is onwaar is, merkt adverteerder onder meer het volgende op.
Klagers berekeningswijze op basis van gegevens van de World Energy Outlook 2010, waarbij sprake is van “45 jaar” respectievelijk “55 jaar” kan adverteerder niet volgen.
Wat daarvan zij, het getal van 250 jaar heeft Shell niet zelf verzonnen, maar staat in een rapport van de World Energy Outlook van 2011. In dit bij het verweer overgelegde rapport, dat special over gas gaat, wordt op diverse plekken het getal van 250 jaar genoemd, bijvoorbeeld op de pagina’s 45 en 49. Op pagina 52 zijn de basis en aannames van deze berekening vermeld.
Op de pagina’s 61 tot 65 van het rapport wordt gerefereerd aan de winningstechniek Fracking en de daaraan verbonden risico’s voor het milieu. Er worden ook mitigerende maatregelen beschreven. Een en ander laat de genoemde schattingen onverlet.
Het als laatste in de klacht genoemde punt van het aan banden leggen van het broeikaseffect is geen onderwerp van de advertentie en van strijdigheid van de advertentie op dit punt met de NRC is geen sprake.
Adverteerder concludeert dat de advertentie niet in strijd is met de NRC noch met de MRC.
De mondelinge behandeling
De voorzitter stelt vast dat de Commissie ervan uitgaat dat de klacht is gericht tegen de advertentie en tegen de uiting met de aanhef “Aardgas in overvloed” en niet tegen het eveneens bij de klacht overgelegde “voorwoord” van de bijlage “ENERGY FUTURE”.
Partijen hebben hun standpunten nader toegelicht.
Daarbij heeft de heer Kalff namens klager onder meer het volgende meegedeeld.
Uitgangspunt voor klager is -samengevat- dat
– het einde van het tijdperk van Fossiele Energie nabij is;
– er een tijdige transitie in gang gezet moet worden naar hernieuwbare energie en
– deze transitie zonder voldoende draagvlak bij de burger niet mogelijk is.
De claim van 250 jaar wordt in het rapport uit 2011 alleen gebruikt met als toevoeging “could exceed”. Het eindresultaat, de totale voorraad gas, wordt “Recoverable Resource” genoemd, ofwel “alles wat bereikbaar onder de grond zit”. Dit is volstrekt onvoldoende voor het doen van uitspraken over de grootte en termijn van beschikbaarheid.
In de olie- en gasindustrie zijn resources de hoeveelheden die door geologen worden geschat als bruto aanwezig, ongeacht de winbaarheid in technisch of economisch opzicht. In de volgende fase worden “Recoverable Reserves” vastgesteld. Daarbij gaat het om proefondervindelijk vastgestelde schattingen. Pas in de derde fase, waarbij via proefboringen de omvang van het veld wordt vastgesteld, is sprake van “Proven Recoverable Reserves”, en deze vormen een goede basis om voorspellingen te doen over de levensduur van een veld.
Een ander probleem met het rapport van 2011 is het volgende. Dit rapport houdt een uitbreiding in van de termijn van beschikbaarheid van gas ten opzichte van het in de klacht genoemde rapport van 2010, die vrijwel geheel is gebaseerd op de winning van onconventioneel gas, waaronder Schaliegas. De schattingen over de beschikbaarheid van onconventioneel gas zijn continue aan veranderingen onderhevig.
Na het verschijnen van het rapport van 2011 heeft Peter Voser, topman van Shell, in een interview gezegd dat wat Shell betreft Europa als Schaliegas gebied kan worden afgeschreven, dit in verband met de voor de winning benodigde fysieke ruimte en de noodzakelijke hoeveelheid water. Ook heeft Voser gewezen op de publieke weerstand tegen het winningproces (Fracking), dat grote ecologische consequenties kan hebben. In de week van 6 februari 2012 heeft Voser bekend gemaakt dat Shell zich vrijwel geheel uit de Schaliegaswinning in de VS zal terugtrekken.
Anders dan in het verweer wordt gesteld, staan de klimatologische effecten niet los van klagers klacht. Zoals vermeld in de klacht dient het verbranden van gas na 2025-2030 drastisch verminderd te worden, om een binnen een temperatuurstijging van maximaal 2 graden Celsius te blijven.
Naar de mening van klager heeft Shell met de gewraakte campagne een negatieve invloed uitgeoefend op het verkrijgen van een gevoel van urgentie voor het realiseren van de zo noodzakelijke energietransitie.
Namens adverteerder is onder meer het volgende meegedeeld.
Ook Shell hecht groot belang aan hernieuwbare brandstof.
Het rapport uit 2011 bevat ook argumenten waaruit blijkt dat de schatting van 250 jaar redelijk conservatief is. Zo is een deel van het aardgas in het rapport buiten beschouwing gelaten, omdat dit technisch gezien niet of moeilijk te winnen is. Adverteerder verwijst naar de laatste alinea van pagina 50.
Het oordeel van de Commissie
Met betrekking tot de verschillende bestreden uitingen overweegt de Commissie het volgende.
Ad 1 De Advertentie.
In deze uiting wordt over aardgas gesteld:
“Daar komt nog bij dat er heel veel van is, genoeg voor de komende 250 jaar”.
Klager heeft de juistheid van deze mededeling gemotiveerd betwist.
Vervolgens heeft adverteerder ter onderbouwing van deze mededeling verwezen naar het bij het verweer overgelegde rapport World Energy Outlook van 2011 van de International Energy Agency, met name naar de pagina’s 45 en 49 daarvan.
Op pagina 45 staat onder meer:
“The global natural gas resource base is vast and widely dispersed geographically, with conventional recoverable resources equivalent to over 120 years of current global consumption, while total recoverable resources could exceed 250 years”.
Op pagina 49 staat onder meer:
“Combining estimates of conventional and unconventional gas shows that there are globally recoverable resources equal to over 250 years of current production (..)”.
Blijkens het bovenstaande heeft de in het rapport bedoelde 250 jaar betrekking op de combinatie van conventionele en onconventionele bronnen.
Klager heeft niet althans onvoldoende weersproken meegedeeld dat het onzeker is in hoeverre gas via onconventionele bronnen, met name schaliegas, daadwerkelijk beschikbaar komt, dit in verband met de voor de winningtechniek “Fracking” benodigde ruimte en hoeveelheid water en de aan die techniek verbonden milieurisico’s. In dit verband heeft klager er op gewezen dat er in sommige landen een moratorium of verbod op Fracking is uitgevaardigd.
Gegeven bovengenoemde onzekerheid wordt naar het oordeel van de Commissie door de mededeling “Daar komt nog bij dat er heel veel van is, genoeg voor de komende 250 jaar”, waarbij geen enkel voorbehoud is gemaakt, ten onrechte op geruststellende wijze de indruk gewekt dat er voor de komende 250 jaar voldoende aardgas beschikbaar is.
Aldus is de advertentie voor de gemiddelde consument onduidelijk ten aanzien van de beschikbaarheid en een voordeel van het product als bedoeld in artikel 8.2 aanhef en onder b van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Nu de bestreden uiting de gemiddelde consument er bovendien toe kan brengen een besluit over een transactie te nemen, dat hij anders niet had genomen, is de uiting misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.
Nu de Commissie de advertentie reeds om bovengenoemde redenen in strijd acht met (artikel 7 van) het algemene gedeelte van de NRC, komt zij niet meer toe aan beoordeling van de vraag of de eveneens in de klacht aangehaalde artikelen 2 en/of 3 NRC zijn overtreden.
De advertentie moet worden aangemerkt als een milieuclaim in de zin van artikel 1 MRC, nu daarin ook wordt gerefereerd aan milieuaspecten verbonden aan de “consumptie” van aardgas; er wordt gesproken over “schonere energie” en gesteld wordt: “is de uitstoot van aardgas het laagst van alle fossiele brandstoffen” De Commissie acht de uiting misleidend in de zin van artikel 2 MRC, nu daarin -zoals hiervoor overwogen- ten onrechte op geruststellende wijze wordt gesuggereerd dat er voor de komende 250 jaar voldoende aardgas beschikbaar is, terwijl in dezelfde uiting wordt verwezen naar voornoemde, als gunstig gepresenteerde milieuaspecten.
Ad 2. De uiting met de aanhef “Aardgas in overvloed”.
In deze uiting wordt gesproken over “Aardgas in overvloed”, eveneens zonder dat een voorbehoud wordt gemaakt met betrekking tot de onzekerheid die bestaat over de vraag in hoeverre onconventioneel gas -aan de opkomst waarvan in de uiting de internationale verdere stijging van voorraden wordt toegeschreven- daadwerkelijk beschikbaar zal zijn.
Aldus is de uiting voor de gemiddelde consument onduidelijk ten aanzien van de beschikbaarheid en een voordeel van het product als bedoeld in artikel 8.2 aanhef en onder b van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Nu de bestreden uiting de gemiddelde consument er bovendien toe kan brengen een besluit over een transactie te nemen, dat hij anders niet had genomen, is de uiting misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.
Nu de Commissie de uiting reeds om bovengenoemde redenen in strijd acht met (artikel 7 van) het algemene gedeelte van de NRC, komt zij niet meer toe aan beoordeling van de vraag of de eveneens in de klacht aangehaalde artikelen 2 en/of 3 NRC zijn overtreden.
De uiting moet worden aangemerkt als een milieuclaim in de zin van artikel 1 MRC, nu daarin ook wordt gerefereerd aan milieuaspecten verbonden aan de “consumptie” van aardgas; gesteld wordt: “van alle fossiele brandstoffen is het verreweg de schoonste”. De Commissie acht de uiting misleidend in de zin van artikel 2 MRC, nu daarin -kort gezegd- ten onrechte zonder bovenbedoeld voorbehoud wordt gesteld: “Aardgas in overvloed”, terwijl in dezelfde uiting wordt verwezen naar voornoemd, als gunstig gepresenteerd milieuaspect.
Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.
De beslissing
Op grond van het voorgaande acht de Commissie beide reclame-uitingen in strijd met de artikel 7 NRC en 2 MRC. Zij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.
Voor het overige wijst zij de klacht af.