De bestreden uitingen
Het betreft:
tekstgedeeltes en het videofilmpje “Voorkom hart- en vaatziekten met deze voedingssupplementen” op de website www.bewegenzonderpijn.com (hierna: de website)
de brochure “Risico op hart & vaatziekten VERLAGEN?” (hierna: de brochure).
Hierna zal op de bestreden uitingen nader worden ingegaan.
De klacht
De klacht wordt als volgt samengevat.
Neprofarm maakt bezwaar tegen de haars inziens ongeoorloofde reclame-uitingen voor de (combinatie van de) ingrediënten Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C, wat de kenmerkende combinatie van ingrediënten is in het product SynoCare Cardio van Synofit. Deze uitingen staan op (met name, zoals ter zitting meegedeeld) de website bewegenzonderpijn.com en in de (ook via de website te downloaden) brochure “Risico op hart & vaatziekten VERLAGEN? Ja, dat kan natuurlijk!”, beide van SBZP.
Neprofarm betoogt dat naast SBZP ook verweerder sub 2 en Synofit als adverteerders moeten worden aangemerkt. Voor verweerder sub 2 geldt dit omdat hij voorzitter is van het bestuur van SBZP en beheerder is van de website. De betrokkenheid van Synofit bij de bestreden uitingen blijkt volgens Neprofarm uit het feit dat de domeinnaam van de website www.bewegenzonderpijn.com oorspronkelijk door Synofit is geregistreerd, Synofit sponsor van SBZP is, en de door SBZP en verweerder sub 2 in de uitingen behandelde onderwerpen en de omschrijving van de aanbevolen preparaten naadloos aansluiten bij het productassortiment – in dit geval het product SynoCare Cardio – van Synofit. Ook bestaat er een duidelijke (financiële) relatie tussen Synofit en de medisch specialist Henk Viëtor die in uitingen op de website en in de brochure aan het woord is. Hij heeft tijdens de productlancering onder meer namens Synofit een lezing verzorgd over SynoCare Cardio met de titel “De rol van voedingssupplementen bij het voorkomen van hart- en vaatziekten”. Neprofarm concludeert dat de uitingen in naam worden verspreid door SBZP en verweerder sub 2, maar dat Synofit medeverantwoordelijk is voor de plaatsing en de inhoud van de uitingen.
Neprofarm betoogt dat de bestreden uitingen onderdeel zijn van de reclamecampagne voor het eind december 2017 geïntroduceerde nieuwe product SynoCare Cardio van Synofit. Neprofarm voert daartoe onder meer aan dat sinds begin 2018 op de website van SBZP uitvoerig aandacht wordt besteed aan de preventie van hart- en vaatziekten. Daarbij komt eerdergenoemde “medisch specialist en wetenschappelijk onderzoeker” dr. H. Viëtor prominent aan het woord. Op de website wordt onder de kop “Preventie hart- en vaatziekten voor 2,4 miljoen 40-plussers een must!” geclaimd dat een supplement waarin “Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C” zijn gecombineerd, de beste effecten heeft, met “een vergelijkbaar effect” als reguliere geneesmiddelen “maar dan zonder de negatieve of hele milde bijwerkingen”. Het op de website staande video-interview met H. Viëtor bevat vergelijkbare wervende claims voor (de combinatie van) deze ingrediënten. Verder wordt de consument op de website opgeroepen de brochure te downloaden of te bestellen die Henk Viëtor “speciaal voor Bewegen zonder Pijn” heeft geschreven over het voorkomen van hart- en vaatziekten. Ook in de brochure wordt gewezen op de gunstige invloed van Monacoline K uit Rode gist rijst, Omega 3-vetzuren, Lycopeen, Berberine, het co-enzym Q10 en de vitamines C en D3. Daarbij wordt geadviseerd bij aankoop van een gezondheidsproduct met Rode gist rijst te controleren “of in de bijsluiter staat dat de fabrikant de citrinine uit het product heeft verwijderd” en om te kiezen voor Q10 in de vorm van Ubiquinol in plaats van het “in de meeste supplementen gebruikte Ubiquinone”. De omschrijving van het aanbevolen combinatiepreparaat is zo specifiek, aldus Neprofarm, dat dit alleen SynoCare Cardio kan betreffen. Er zijn geen andere samengestelde producten op de markt die aan deze omschrijving voldoen, met exact deze combinatie van ingrediënten, met Q10 in de vorm van Ubiquinol en in de bijsluiter de mededeling dat het product “gegarandeerd vrij van citrinine” is.
Uit het voorgaande volgt, aldus Neprofarm, dat de uitingen moeten worden aangemerkt als reclame voor de combinatie van de ingrediënten Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C, en daarmee als (sluik)reclame voor SynoCare Cardio, ongeacht of dit de bedoeling van SBZP en verweerder sub 2 is en of zij zakelijke banden met Synofit hebben.
Omdat de reclame voor SynoCare Cardio en zijn kenmerkende ingrediënten niet als zodanig herkenbaar is, en integendeel de indruk wordt gewerkt dat de uitingen een onafhankelijke, redactionele inhoud hebben, zijn de uitingen volgens Neprofarm in strijd met artikel 11.1 van de Nederlandse Reclame Code (NRC).
Neprofarm acht de uitingen ook in strijd met artikel 2 NRC en artikel 4 van de Code Publieksreclame voor Geneesmiddelen (CPG) 2015. In de uitingen wordt de combinatie van de ingrediënten Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C – en aldus SynoCare Cardio – gepresenteerd als zijnde geschikt voor het genezen of voorkomen van een ziekte, gebrek of pijn bij de mens, te weten hart- en vaatziekten. Daarbij wordt een farmacologische, immunologische of metabole werking geclaimd. Hierdoor wordt SynoCare Cardio zodanig gepresenteerd dat sprake is van een geneesmiddel als bedoeld in artikel 1 lid 1 onder b van de Geneesmiddelenwet. Voor SynoCare Cardio is geen handelsvergunning verleend. Daarom zijn de uitingen in strijd met artikel 84 Geneesmiddelenwet en daardoor in strijd met de artikelen 2 NRC en 4 CPG 2015, aldus Neprofarm.
Op grond van artikel 89 onder b Geneesmiddelenwet en artikel 18 CPG 2015 is het verboden om in reclame voor een geneesmiddel gericht tot consumenten direct of indirect te verwijzen naar een aanbeveling door wetenschappers en beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg. De uitingen “staan bol” van de aanbevelingen door “medisch specialist dr. Henk Viëtor. Bovendien is er volgens Neprofarm geen deugdelijk wetenschappelijk bewijs voor de vérstrekkende claims van deze deskundige met betrekking tot deze preparaten. De uitingen zijn daarom ook in strijd met artikel 8.5 NRC in verbinding met punt 16 van Bijlage 1 en in strijd met artikel 9 NRC. Dit impliceert dat de reclame misleidend is en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC, aldus Neprofarm. Overigens acht Neprofarm ook de aanduiding “medisch specialist” misleidend, nu uit het BIG-register blijkt dat de betreffende deskundige niet is ingeschreven als arts of medisch specialist.
Tot slot voert Neprofarm aan dat sprake is van een ontoelaatbare vergelijking met geregistreerde geneesmiddelen. In de uitingen wordt Rode gist rijst (in combinatie met Q10 in de vorm van Ubiquinol) gepresenteerd als natuurlijk alternatief voor “medicinale cholesterolverlagers (statines)” of “chemische statines” en wordt geclaimd dat het “een veilige en effectieve natuurlijke statine [is] om LDL-cholesterol te verlagen”. Zo worden producten met deze ingrediënten gepositioneerd als gelijkwaardig of superieur aan de geregistreerde geneesmiddelen (van leden van Neprofarm), waardoor de uitingen ook denigrerend zijn tegenover deze geregistreerde geneesmiddelen. Gelet op het voorgaande moeten volgens Neprofarm de uitingen in strijd worden geacht met artikel 88 onder b Geneesmiddelenwet en (daardoor) in strijd met artikel 2 NRC en met de artikelen 21 en 26 CPG 2015.
Het verweer
Namens verweerders is, samengevat, het volgende aangevoerd.
Voor zover de klacht is gericht jegens verweerder sub 2 in privé, dient Neprofarm in haar klacht niet-ontvankelijk te worden verklaard. Het bestuur van SBZP bepaalt collegiaal welke uitingen door haar worden gepubliceerd. SBZP is daarom de enige openbaarmaker van de uitingen en is voor haar eigen openbaarmakingen bij uitsluiting verantwoordelijk.
Verder betwisten verweerders dat Synofit als adverteerder van de bestreden uitingen moet worden aangeduid. Er is geen enkel formeel, organisatorisch of functioneel verband tussen SBZP (en verweerder sub 2) enerzijds en Synofit anderzijds. In 2014 heeft Synofit haar online informatiemedium Bewegen Zonder Pijn afgestoten en de domeinnaam overgedragen aan de daartoe opgerichte onafhankelijke stichting SBZP. Sindsdien is de website van SBZP een volledig onafhankelijk informatieplatform. Daaraan doet niet af dat Synofit een jaarlijkse sponsorbijdrage levert aan SBZP. Synofit stuurt of beïnvloedt de activiteiten van SBZP niet en adverteert op geen enkele wijze in enig medium van SBZP. Het verwijt van Neprofarm dat de onderwerpen die SBZP behandelt naadloos aansluiten bij het productassortiment van Synofit is ongegrond. Ook (in het verweer genoemde) concurrerende voedingssupplementen bevatten combinaties van een of meer van de ingrediënten die in SynoCare Cardio zijn verwerkt (Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C). Henk Viëtor heeft deze natuurlijke ingrediënten die het risico van hart- en vaatziekten kunnen verlagen gevonden en heeft de licentierechten van deze receptuur verkocht aan Synofit voor gebruik in het product SynoCare Cardio. Viëtor is op eigen titel een warm pleitbezorger van de in SynoCare Cardio gebruikte ingrediënten, zonder enige verbintenis met of financiering van zijn uitingen door Synofit of SBZP. Verweerders bestrijden verantwoordelijk te zijn voor alle getoonde en geciteerde uitingen van Viëtor, waarbij SBZP alleen optreedt als intermediair die aan auteurs op de website een podium biedt.
Inhoudelijk voeren verweerders aan dat geen sprake is van reclame maar van informatie over de wetenschappelijk onderbouwde inzichten van Viëtor met betrekking tot het verlagen van het risico van hart- en vaatziekten door gebruik van natuurlijke ingrediënten. In de uitingen worden uitsluitend de afzonderlijke ingrediënten Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C besproken, die tezamen een goede, elkaar versterkende preventieve werking zouden kunnen hebben. Dat SBZP op de website en in de brochure de keuze voor deze ingrediënten onderschrijft, betekent niet dat sprake is van aanbeveling van of reclame voor een specifiek product. Ter vermijding van ieder misverstand hierover heeft SBPZ inmiddels het volgende tekstgedeelte – waarover Neprofarm met name lijkt te vallen – uit de brochure verwijderd: “Kies voor een kwalitatief hoogwaardig voedingssupplement, zodat deze natuurlijke bestanddelen een synergetische werking hebben. Dat betekent dat zo’n gezondheidsproduct zodanig is samengesteld dat alle ingrediënten actief samenwerken en elkaar aanvullen. Zo’n voedingssupplement levert de grootste bijdrage aan het voorkomen van hart- en vaatziekten.”
Het is toegestaan om wetenschappers aan het woord te laten om positieve eigenschappen van bepaalde ingrediënten van voedingssupplementen te propageren. Hierbij is geen sprake van reclame voor enig product, laat staan voor een geneesmiddel. Daarom zijn de Geneesmiddelenwet en de CPG 2015 niet van toepassing. Het verwijt van Neprofarm dat de claims van Viëtor voor de verschillende ingrediënten misleidend of onjuist zijn, is niet onderbouwd. Tot slot wordt opgemerkt dat Viëtor afgestudeerd arts en gepromoveerd immunoloog is. Hij mag zich dus met recht ‘medisch specialist’ noemen, wat geen titel is die is voorbehouden aan ingeschrevenen in het BIG- of ander register.
De mondelinge behandeling
Partijen hebben hun standpunten nader toegelicht en vragen van de Commissie beantwoord. Namens verweerders is daarbij een pleitnota overgelegd.
Op hetgeen ter zitting is aangevoerd wordt, voor zover nodig voor de beslissing, ingegaan in het hierna volgende oordeel.
Het oordeel van de Commissie
1.
Kern van de klacht is dat in de bestreden uitingen, zoals deze luidden ten tijde van het indienen van de klacht, sprake is van ongeoorloofde reclame voor het product SynoCare Cardio van Synofit dat een combinatie van de ingrediënten Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C bevat.
2.
Gelet op het verweer moet in de eerste plaats beoordeeld worden of bij de bestreden uitingen sprake is van reclame in de zin van artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code (NRC), in verbinding met artikel 1 CPG 2015. Krachtens artikel 1 NRC wordt onder reclame verstaan: iedere openbare en/of systematische directe dan wel indirecte aanprijzing van goederen, diensten en/of denkbeelden door een adverteerder of geheel of deels ten behoeve van deze, al dan niet met behulp van derden. Blijkens artikel 1 CPG 2015 is sprake van publieksreclame bij reclame voor een geneesmiddel die, gezien haar inhoud en de wijze waarop zij wordt geuit, kennelijk ook voor anderen dan medische beroepsbeoefenaren is bestemd. Verweerders stellen zich, kort samengevat, op het standpunt dat de uitingen informatief van aard zijn, geen aanprijzing van een specifiek product bevatten en zeker niet van een product van Synofit.
3.
De Commissie is van oordeel dat de uitingen geen neutrale en louter informatieve bespreking van de individuele ingrediënten Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Q10 (Ubiquinol), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C bevatten. De uitingen zijn duidelijk wervend voor de specifieke combinatie van deze ingrediënten als natuurlijk, preventief middel ter voorkoming van hart- en vaatziekten. De Commissie ziet daarbij onder meer op de tekst op de website met de kop “Preventie hart- en vaatziekten voor 2,4 miljoen 40-plussers een must!”, waar staat dat Henk Viëtor in zijn “uitgebreide research naar natuurlijke bestanddelen met een vergelijkbaar effect [als reguliere geneesmiddelen], maar dan zonder de negatieve of hele milde bijwerkingen” uitkwam op Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C”, waarbij bleek dat “deze bestanddelen elkaar in combinatie versterken”. Viëtor adviseert daarom, aldus de website, “dagelijks een kwalitatief hoogwaardig voedingssupplement te nemen. Hoe meer van de genoemde bestanddelen het bevat, hoe sterker de werking” en “Kies voor een zo compleet mogelijk voedingssupplement (…). Een dergelijk voedingssupplement levert de grootste bijdrage aan het voorkomen van hart- en vaatziekten”. Ook wordt vermeld dat Viëtor adviseert “om een goed uitgebalanceerd voedingssupplement te gebruiken” en bij de keuze daarvan rekening te houden met de door hem geselecteerde ingrediënten. “Hoe completer, hoe groter de preventieve werking”. Verder wordt op de website, onder de aanhef “Preventie moet”, meegedeeld: “Daarnaast kan een uitgebalanceerde combinatie van natuurlijke bestanddelen een grote preventieve bijdrage leveren”. In de brochure – met op het voorblad naast de titel “Risico op hart & vaatziekten VERLAGEN?” de mededeling: “Ja, dat kan natuurlijk!” – wordt in soortgelijke bewoordingen een “kwalitatief hoogwaardig voedingssupplement” met zo veel mogelijk van de besproken ingrediënten “Omega 3, Rode gist rijst, Berberine, Lycopeen, het co-enzym Q10 en vitamine C plus D” aangeraden, omdat dit “de grootste bijdrage levert aan het voorkomen van hart- en vaatziekten”. En in het op de website geplaatste videofilmpje “Voorkom hart- en vaatziekten met deze voedingssupplementen” wijst Viëtor erop dat een combinatie van de verschillende genoemde ingrediënten een zeer versterkte werking heeft bij het voorkomen van cardiovasculaire risico’s.
Gelet op het voorgaande volgt de Commissie verweerders niet in hun standpunt dat de uitingen publieksinformatie betreffende gezondheid of ziekte bij de mens in de zin van artikel 1 lid 2 CPG betreffen. De uitingen gaan dit informatieve kader te buiten en hebben een aanprijzend karakter voor de specifieke combinatie van de ingrediënten Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C, en daarmee voor producten die deze combinatie van ingrediënten bevatten. Derhalve is sprake van reclame in de zin van artikel 1 NRC en tevens, gelet op hetgeen hierna aan de orde komt, van publieksreclame in de zin van artikel 1 CPG 2015.
4.
Daarbij wordt gedoeld op een geneesmiddel in de vorm van een bepaald product, en wel op het product SynoCare Cardio van Synofit. In de uitingen wordt expliciet gesproken over “een zo compleet mogelijk voedingssupplement” en “een kwalitatief hoogwaardig voedingssupplement” met zoveel mogelijk van de specifieke ingrediënten Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C. Niet is gesteld of gebleken dat er andere producten dan SynoCare Cardio zijn die alle genoemde ingrediënten bevatten. Verder wordt in de (via de website te downloaden) brochure meegedeeld dat het beter is om te kiezen “voor een voedingssupplement dat Q10 bevat in de vorm Ubiquinol” dan in de (goedkopere) vorm Ubiquinone “dat in de meeste supplementen wordt gebruikt”. In SynoCare Cardio wordt Ubiquinol gebruikt. Ook wordt in de brochure gewaarschuwd dat “sommige supplementen een te hoge dosering” bevatten van de “toxische stof citrinine”, die tijdens het fermentatieproces van Rode gist rijst kan worden gevormd. Daarom wordt aangeraden te controleren “of in de bijsluiter staat dat de fabrikant de citrinine uit het product heeft verwijderd”. Niet is weersproken dat deze mededeling in de bijsluiter van SynoCare Cardio is opgenomen. Ten slotte wordt Synofit Europe B.V., naast Gezondheid aan huis B.V. en Sorion.nl, op de website van SBZP vermeld onder “sponsors en adverteerders”. Door voornoemde opeenstapeling van directe en indirecte verwijzingen in de uitingen is sprake van het systematisch aanprijzen van het product SynoCare Cardio van Synofit. De Commissie acht aannemelijk dat de gemiddelde consument die door de combinatie van aanprijzingen is geïnteresseerd in een product met bedoelde ingrediënten, door de aanprijzende elementen zijn keuze zal bepalen op Synofit SynoCare Cardio.
Op grond van het vorenstaande moeten de bestreden uitingen worden aangemerkt als reclame in de zin van artikel 1 NRC en publieksreclame in de zin van artikel 1 CPG 2015 voor Synofit SynoCare Cardio.
5.
In de uitingen wordt veelvuldig gewezen op de preventieve werking van (in feite) dit product bij het risico op hart- en vaatziekten, dankzij de combinatie van Monacoline K uit Rode gist rijst, Berberine, Ubiquinol (Q10), Lycopeen, visolie, vitamine D3 en vitamine C. Aldus wordt het product met deze ingrediënten gepresenteerd als zijnde geschikt voor het voorkomen van een ziekte of pijn bij de mens. Hierdoor moet het product volgens het ‘aandieningscriterium’ worden gekwalificeerd als geneesmiddel als bedoeld in artikel 1 lid 1 onder b Geneesmiddelenwet.
6.
Krachtens artikel 84 lid 1 Geneesmiddelenwet is het verboden reclame te maken voor een geneesmiddel waarvoor geen handelsvergunning is verleend. Vast staat dat voor Synofit SynoCare Cardio geen handelsvergunning is verleend. Om die reden zijn de uitingen in strijd met artikel 84 lid 1 Geneesmiddelenwet en daardoor in strijd met de artikelen 2 NRC en 4 CPG 2015.
Nu de uitingen reeds op deze grond niet toelaatbaar zijn, kan buiten bespreking blijven of de uitingen tevens in strijd zijn met de andere artikelen van de Geneesmiddelenwet, NRC en CPG die in de klacht zijn aangevoerd.
7.
Vervolgens moet worden beoordeeld wie van de verweerders voor de geconstateerde overtreding van de artikelen 2 NRC en 4 CPG 2015 verantwoordelijk moet(en) worden gehouden.
8.
In de eerste plaats is dit SBZP. Zoals bij verweer is erkend, zijn de uitingen door SBZP geopenbaard. De verantwoordelijkheid voor de uitingen strekt zich ook uit tot de (inhoud van) uitlatingen van derden die op de website staan, zoals de mededelingen van de medisch specialist Viëtor. De Commissie verwerpt het verweer dat SBZP hierbij slechts een podium biedt aan derden. Het is immers SBZP die deze uitingen van derden op haar website plaatst en bepaalt in welke vorm dit gebeurt. Bovendien stelt SBZP zelf op de website dat de uitingen over preventie van hart- en vaatziekten in samenwerking met Viëtor worden geschreven.
De Commissie ziet geen aanleiding de strijdigheid van de uitingen met de NRC en de CPG 2015 (ook) toe te rekenen aan verweerder sub 2 in privé. De Commissie acht voldoende aannemelijk geworden dat hij werkt in opdracht en onder verantwoordelijkheid van SBZP als geheel.
9.
De Commissie is van oordeel dat Synofit voor de uitingen medeverantwoordelijk kan worden gehouden. Wat er zij van de onderlinge (formele/organisatorische) verhouding tussen Synofit en SBZP, de Commissie acht niet aannemelijk dat Synofit, die op de website van SBZP wordt aangeduid als een van de (drie) “sponsors en adverteerders”, geen enkele invloed heeft of kan uitoefenen op de inhoud van de uitingen waarin, zoals hiervoor is overwogen, reclame voor haar product SynoCare Cardio wordt gemaakt en waarin veelvuldig Viëtor aan het woord is, van wie Synofit blijkens het verweer de licentierechten voor de receptuur van SynoCare Cardio heeft gekocht.
10.
Op grond van het voorgaande beslist de Commissie als volgt.
De beslissing
De Commissie acht de uitingen in strijd met het bepaalde in artikel 2 NRC en artikel 4 CPG 2015. Zij beveelt SBZP en Synofit aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken. Voor zover de klacht is gericht tegen verweerder sub 2 wordt deze afgewezen.