De bestreden uiting 

Het betreft een door het Rode Kruis op Facebook en YouTube geplaatste video over “reanimatie en AED”.

In de video is te zien hoe twee personages uit de televisieserie Penoza, Carmen en Berry, in een garage een man, die met zijn handen boven zijn hoofd vastgebonden aan een touw hangt, hardhandig proberen te laten vertellen “waar het spul is”. Opeens maakt het slachtoffer een rochelend geluid en raakt bewusteloos. Carmen zegt dat ze hem moeten reanimeren en gaat op zoek naar “zo’n ding”, waarmee ze een AED blijkt te bedoelen. Ondertussen zegt ze tegen Berry, die het slachtoffer losmaakt en op de grond laat vallen: “Niet verplaatsen hè. En blijf bij hem. Er moet altijd iemand bij blijven.” Als Carmen een AED heeft gevonden, zegt ze: “Hangt bij alle ingangen”. Uit de AED is een stem te horen die de volgende instructies geeft: “Bel direct professionele hulp” (wat Carmen en Berry niet doen, zij ‘fiksen dit zelf’).“Verwijder alle kleding van de borst. Maak de borst droog. Plak de elektrodes zoals aangegeven op de afbeelding, één op de rechter borst, één onder de linker oksel. Zorg dat niemand het lichaam aanraakt. En druk op de knop.” Als Carmen deze instructies heeft opgevolgd, is te zien dat het lichaam van het slachtoffer schokt. Vervolgens begint Carmen met een handmatige reanimatie. Op de vraag van Berry hoe zij dit allemaal weet, antwoordt Carmen: “Cursusje gedaan. Je weet maar nooit” en “Je moet het ritme pakken hè, 100 keer per minuut”. Carmen begint zachtjes ‘Staying alive’ van de Bee Gees te zingen en op het ritme daarvan te reanimeren, terwijl Berry op de achtergrond dansbewegingen maakt.

Vervolgens komt een man (Eric Corton) in beeld die zegt: “Als je goed en snel handelt, scheelt dat mensenlevens. In Nederland sterven er per dag 35 mensen aan een hartstilstand. Door reanimatie en het gebruik van een AED binnen 6 minuten kan de kans op overleven vergroot worden tot wel 50%” en – als op het scherm staat: “Rode Kruis. Leer reanimeren! rodekruis.nl/ reanimeren” – “Reanimeren kun je al binnen 2 uur leren. Gewoon thuis vanaf de bank. Doe ook een snelcursus.”

Hierna is te zien dat de gereanimeerde man bijkomt, waarop Berry zegt: “Zo, ben je er weer?” en Carmen hem vraagt: “Waar is het spul?”

Op het eindscherm van de video staat: “Penoza steunt het Rode Kruis”.

De klacht

Klaagster voelt zich als serieuze EHBO’er zeer gekwetst door het filmpje, ook al is dat komisch bedoeld. Het filmpje getuigt niet van goede smaak. Verder stelt klaagster dat er fout gereanimeerd wordt, omdat een AED niet werkt op borsthaar en het ritme van het lied ‘Staying alive’ niet meer wordt gebruikt voor het reanimeren.

Het verweer

Het verweer wordt als volgt samengevat.

Het Rode Kruis stelt dat de video geen reclame-uiting betreft, maar een bewustwordingscampagne op social media om daarmee bij een breed publiek een discussie op gang te brengen. Het is volgens verweerder in ieder geval geen reclame voor diensten of producten van het Rode Kruis. Het doel van de video is het genereren van aandacht voor het belang van reanimatie en het gebruik van een AED. Het filmpje is geen reclamespotje en zeker geen instructiefilm, maar uitsluitend bedoeld om mensen te prikkelen en hen aan te zetten om iets met de boodschap (u kunt een verschil maken) te doen. Om te laten zien dat het eenvoudig is om het verschil te maken, is het primaire proces van reanimatie enigszins vergroot in beeld gebracht. Om een doelgroep te bereiken die (nog) geen of onvoldoende kennis heeft van reanimatievaardigheden, is in de film aangesloten bij de 112-meldkamer-instructie die omstanders zonder voorkennis uitsluitend borstcompressies (en geen beademing) laat uitvoeren. De belangrijkste eerste stap die mensen in een dergelijke noodsituatie moeten maken, naast het alarmeren van de professionele hulpdiensten, is het gebruik van de AED en het toepassen van de primaire reanimatievaardigheden. Tijdens de opnames van de video was voortdurend een EHBO-instructeur aanwezig om erop toe te zien dat de door de acteurs toegepaste reanimatietechniek realistisch was. Verder voert verweerder aan dat de video niet in strijd is met de goede smaak, omdat het om een kenbare karikatuur en humoristische nabootsing van een populaire Nederlandse televisieserie gaat en de kernboodschap wordt uitgesproken door Eric Corton, een bij het grote publiek bekende ambassadeur van het Rode Kruis en acteur in de serie.

Het oordeel van de Commissie

1. Klaagster maakt bezwaar tegen de door het Rode Kruis op YouTube en Facebook geplaatste videofilm over reanimatie en AED, omdat klaagster deze video in strijd met de goede smaak acht en in de video volgens haar onjuiste informatie over reanimatie wordt gegeven.

2. In de eerste plaats dient beoordeeld te worden of de video reclame in de zin van de Nederlandse Reclame Code (NRC) betreft, nu dit door het Rode Kruis wordt betwist.

Krachtens artikel 1 NRC wordt onder reclame verstaan: iedere openbare en/of systematische directe dan wel indirecte aanprijzing van goederen, diensten en/of denkbeelden door een adverteerder of geheel of deels ten behoeve van deze, al dan niet met behulp van derden. De Commissie volgt het Rode Kruis niet in zijn standpunt dat slechts sprake is van een bewustwordingscampagne zonder enige aanprijzing van diensten of producten van het Rode Kruis. In de video komen immers de naam en het logo van het Rode Kruis nadrukkelijk in beeld en wordt voor een cursus reanimeren naar de website van het Rode Kruis verwezen. Aldus betreft de video (mede) een openbare aanprijzing van het Rode Kruis en de door het Rode Kruis aangeboden cursus(sen) en moet de bestreden uiting aangemerkt worden als reclame in de zin van artikel 1 NRC, waarover de Commissie bevoegd is te oordelen.

3. Bij de beoordeling of een reclame-uiting kwetsend en/of in strijd met de goede smaak is, zoals klaagsters eerste bezwaar tegen de video luidt, stelt de Commissie zich terughoudend op, gelet op het subjectieve karakter van deze criteria. Getoetst wordt of de uiting naar de huidige maatschappelijke opvattingen de grenzen van het toelaatbare overschrijdt. Dat is hier naar het oordeel van de Commissie niet het geval. In de video verlenen criminele personages uit Penoza hulp aan een man die tijdens hun hardhandige wijze van ondervragen een hartstilstand krijgt, en na de reanimatie wordt de ondervraging voortgezet. Het is voldoende duidelijk dat hier sprake is van een karikaturale en humoristisch bedoelde weergave van een reanimatie. De kijker zal begrijpen dat de video niet tot doel heeft om EHBO’ers te kwetsen of een reanimatie belachelijk te maken. De Commissie heeft er begrip voor dat niet iedereen de video zal kunnen waarderen, maar dit leidt niet tot het oordeel dat de video in strijd moet worden geacht met de goede smaak in de zin van artikel 2 NRC.

4. De hiervoor beschreven opzet van de video maakt tevens voldoende duidelijk dat deze niet is bedoeld als een instructiefilm waarin precies wordt uitgelegd hoe een reanimatie op juiste wijze moet worden uitgevoerd. De video bevat slechts de boodschap om reanimeren te leren en daarvoor naar de website van het Rode Kruis te gaan. Gelet op het voorgaande kan klaagsters klacht dat in de video onjuiste informatie wordt verstrekt niet slagen.

5. Op grond van het vorenstaande wordt als volgt beslist.

De beslissing

De Commissie wijst de klacht af.