Procesverloop
Klager heeft op 8 november 2016 door middel van het online klachtenformulier bezwaar gemaakt tegen een radiocommercial en de website http://tismijnkeuze.nl. De klacht is op 10 november 2016 onder nummer 2016/00881 in behandeling genomen.
Namens verweerder, hierna te noemen: Gedeon Richter, heeft mr. drs. H.J. van den Bos, gemachtigde, bij brief van 24 november 2016 verweer gevoerd in dossier 2016/00881, waarna klager heeft gerepliceerd bij e-mail van 14 december 2016 en mr. S. Gardini als gemachtigde namens Gedeon Richter heeft gedupliceerd bij brief van 20 december 2016.
Vervolgens heeft het secretariaat van de Stichting Reclame Code in dossier 2016/00881 informatie gevraagd aan de Keuringsraad KOAG/KAG. De Keuringsraad KOAG/KAG heeft bij brief van 27 december 2016 informatie verstrekt en daarbij onder meer meegedeeld dat de website http://tismijnkeuze.nl op dat moment niet toegankelijk was.
Bij e-mail van 6 maart 2017 heeft klager zijn klacht nader toegelicht en deze uitgebreid tot andere uitingen.
De Keuringsraad KOAG/KAG heeft desgevraagd bij brief van 22 maart 2017 opnieuw informatie verstrekt, waarna de toelichting van klager bij e-mail van 6 maart 2017 onder nummer 2017/00214 afzonderlijk in behandeling is genomen.
Namens Gedeon Richter heeft mr. Gardini voornoemd bij e-mail van 12 april 2017 nader verweer gevoerd in dossier 2017/00214, waarna klager heeft meegedeeld af te zien van de mogelijkheid om te reageren op het nadere verweer van Gedeon Richter.
Om praktische redenen heeft de voorzitter besloten de dossiers 2016/00881 en 2017/00214 gevoegd te behandelen nu het aanmaken van dossier 2017/00214 slechts een administratieve handeling betrof die verband hield met de nadere toelichting van klager bij de klacht in dossier 2016/00881 met betrekking tot de website http://tismijnkeuze.nl.
De bestreden uitingen (dossiers 2016/00881 en 2017/00214)
Het betreft:
1) een radiocommercial waarin wordt gezegd: “Hoe kan ik met mijn hevige menstruatie een normaal leven leiden. Hoe moet het met mijn carrière als ik elke maand een week thuis moet blijven. Hoe kan ik een sociaal leven leiden als ik steeds weer in beschamende situaties terecht kom. Menstruatiepijn en bloedarmoede kunnen wijzen op vleesbomen. Wacht niet tot het probleem je leven overneemt. Praat erover met je arts of kijk op tismijnkeuze.nl”,
2) de bij de beoordeling te bespreken gedeelten van de website http://tismijnkeuze.nl, de website http:/l.fibroidsconnect.com en de Facebookpagina https://www.facebook.com/pg/ luisternaarjelichaam.
De klacht (dossier 2016/00881)
Deze wordt als volgt weergegeven. Radiocommercials van Gedeon Richter proberen vrouwen met hevige menstruatie te sturen naar de website http://tismijnkeuze.nl. Op die website worden zij geïnformeerd over vleesbomen die mogelijk de oorzaak van hun probleem zijn. Nergens wordt op de website gemeld wie de eigenaar daarvan is behalve dat onderaan staat “Copyright Gedeon Richter”. Niet wordt vermeld dat dit een farmaceutisch bedrijf is. Gedeon Richter probeert vrouwen een probleem aan te praten zonder erbij te vertellen dat zij een commercieel belang heeft bij dat probleem. Klager stelt dat Gedeon Richter dit belang kenbaar moet maken. Door dit belang te verstoppen of niet kenbaar te maken, overschrijdt Gedeon Richter de normen van goed fatsoen en eerlijk zaken doen.
Het verweer (dossier 2016/00881)
Dit wordt als volgt samengevat. Gedeon Richter vat de klacht aldus op dat deze uitsluitend is gericht tegen de website http://tismijnkeuze.nl. De inhoud van de website is informatie en geen reclame. De inhoud van de website is op geen enkele wijze aanprijzend van aard, zodat de Nederlandse Reclame Code (NRC) niet van toepassing is en de Reclame Code Commissie niet bevoegd is over de klacht te oordelen. Indien de Nederlandse Reclame Code wel van toepassing is, stelt Gedeon Richter dat op elke pagina staat: “Copyright Gedeon Richter”. Daarmee is haar identiteit als beheerder van de website duidelijk en is ook geen sprake van strijd met de normen van goed fatsoen. Voor zover Gedeon Richter al als adverteerder kan worden aangemerkt, is geen sprake van publieksreclame voor receptgeneesmiddelen. Mocht over dit laatste anders worden geoordeeld, dan verzoekt Gedeon Richter de klacht door te verwijzen naar de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR).
De repliek (dossier 2016/00881)
Deze wordt als volgt samengevat. Gedeon Richter is een commercieel, beursgenoteerd bedrijf dat toestemming heeft ‘uterine fibroids’ te marketen binnen de EU. Dit betreft exact de problemen waarvan de website http://tismijnkeuze.nl vrouwen bewust probeert te maken. Klager meent dat door de bestreden uitingen vrouwen een probleem wordt aangepraat waardoor ze naar de huisarts gaan die ze ‘gemakshalve’ een middel voorschrijft. Mogelijk heeft Gedeon Richter een parallelle op huisartsen gerichte campagne waarbij huisartsen worden voorzien van verkoopargumenten waardoor zij vaker Gedeon Richter producten voorschrijven. Hierdoor ontstaat een ‘loophole’. Het is correct dat de naam Gedeon Richter op de websites staat, maar de consument linkt de getoonde informatie niet aan een farmaceutisch bedrijf. Klager verwijst verder naar de Facebook pagina ‘luister naar je lichaam’ waarop Gedeon Richter medisch advies mengt met vrolijke plaatjes en niet-medische nieuwsitems. Door de mix van luchtig vermaak en medische informatie neemt de consument de informatie op zonder zich ervan bewust te zijn dat het om gesponsorde informatie gaat. Gedeon Richter zet de campagne op om geld te verdienen, maar moet daarbij duidelijk maken dat de uitingen niet onafhankelijk zijn maar afkomstig zijn van een geneesmiddelenfabrikant.
De dupliek (dossier 2016/00881)
Deze wordt als volgt samengevat. Het aanbieden van informatie over medische aandoeningen op websites is toegestaan en niet ongebruikelijk. De website http://tismijnkeuze.nl bevat algemene informatie in het kader van een bewustwordingscampagne over baarmoedervleesbomen en behandelmethoden. De aanname dat meer bekendheid over een medische aandoening per definitie leidt tot het onterecht voorschrijven van een geneesmiddel is ongefundeerd. De naamsbekendheid van Gedeon Richter is niet relevant en zij betwist dat sprake is van sluikreclame via de door klager genoemde media.
Het standpunt van de Keuringsraad KOAG/KAG (dossier 2016/00881)
Dit wordt als volgt samengevat. In de radiocommercial wordt niet gesproken over concrete behandelmethoden dan wel specifieke geneesmiddelen die helpen bij hevige menstruatie die mogelijk is veroorzaakt door vleesbomen. Er wordt in de commercial niet gewezen op de mogelijkheid van een medicijn en daardoor is geen sprake van beïnvloeding van het publiek met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of het gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen. Om die reden is er geen strijd met artikel 3 Code Publieksreclame voor Geneesmiddelen (CPG) 2015.
De nader toegelichte klacht (dossier 2017/00214)
Klager herhaalt dat de klacht zich vooral richt tegen het feit dat een farmaceutisch bedrijf een website maakt, reclame spotjes uitzendt, apps lanceert en via een Facebookpagina informatie verspreidt waarbij zij een commercieel belang heeft zonder dat dit belang duidelijk wordt gemaakt. Klager heeft geen probleem met voorlichten als duidelijk wordt gemaakt van wie de informatie afkomstig is. De tekst dat Gedeon Richter de verantwoordelijke en sponsor van de website is, maakt dit onvoldoende duidelijk nu verweerder bij het publiek niet of nauwelijks bekend is. De consument en mogelijk ook huisartsen hebben niet in de gaten dat zij gestuurd worden door een organisatie die een commercieel belang heeft bij een bepaald ziektebeeld.
Het standpunt van de Keuringsraad KOAG/KAG (dossier 2017/00214)
Dit wordt als volgt samengevat. Voor zover de Keuringsraad KOAG/KAG kan beoordelen wordt op de website http://tismijnkeuze.nl geen informatie gegeven over behandelmethoden. Op de website wordt ook niet gesproken over behandelmethoden of over receptgeneesmiddelen. Er is daarom geen sprake van beïnvloeding van het publiek met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of het gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, zodat de website niet in strijd met artikel 3 CPG is.
De nadere reactie van Gedeon Richter (dossier 2017/00214)
Gedeon Richter handhaaft haar standpunten.
Het oordeel van de voorzitter in dossiers 2016/00881 en 2017/00214
1) De voorzitter zal uitsluitend oordelen over de radiocommercial, de website http://tismijnkeuze.nl, de website http:/l.fibroidsconnect.com en de Facebookpagina ‘Luister naar je lichaam’. Voor zover klager ook nog naar andere uitingen verwijst (klager noemt Twitter en apps) geldt dat niet duidelijk is of de klacht mede tegen die uitingen is gericht en hoe deze luiden. Deze uitingen blijven derhalve verder buiten beschouwing.
2) Ten aanzien van de radiocommercial, de website http://tismijnkeuze.nl, de website http:/l.fibroidsconnect.com en de Facebookpagina ‘Luister naar je lichaam’ geldt het volgende. In deze uitingen benoemt Gedeon Richter de symptomen die behoren bij vleesbomen en vestigt zij de aandacht op fysieke en sociale problemen die daarmee gepaard kunnen gaan. In zoverre kan worden gesproken van feitelijke informatie over een ziektebeeld en over de oorzaak daarvan. De uitingen roepen echter ook op tot actie. In de radiocommercial wordt immers gezegd: “Wacht niet tot het probleem je leven overneemt. Praat erover met je arts of kijk op tismijnkeuze.nl”. Hier wordt het denkbeeld aangeprezen dat men, indien men zich in de in de commercial genoemde symptomen herkent, zich tot een arts dient te wenden of zich nader dient te informeren op genoemde website. Op de website http://tismijnkeuze.nl wordt men eveneens opgeroepen om een arts te raadplegen bij de daar genoemde symptomen. Onder het kopje “Vind een oplossing” staat immers: “Praat erover met een specialist als u denkt dat u een vleesboom heeft”. Ook in zoverre is sprake van aanprijzing van het denkbeeld dat men bij het vermoeden van een vleesboom een arts zou dienen te raadplegen. De website http:/l.fibroidsconnect.com/ heeft een vergelijkbare boodschap als de website http://tismijnkeuze.nl, evenals de bestreden Facebookpagina, waar onder meer staat: “Luister naar je lichaam wil taboes doorbreken en vrouwen aanzetten om fysieke ongemakken niet te aanvaarden, maar ze bespreekbaar te maken.” Op grond van het voorgaande voldoen de uitingen aan de definitie van reclame in de zin van artikel 1 NRC en is de voorzitter bevoegd kennis te nemen van de klacht.
3) In verband met de aard van de klacht en de uitingen dient vervolgens te worden beoordeeld of sprake is van reclame voor een geneesmiddel als bedoeld in de CPG in verbinding met de Geneesmiddelenwet. Dienaangaande overweegt de voorzitter dat in de uitingen geen geneesmiddel wordt genoemd of daarnaar wordt verwezen. De uitingen strekken immers niet verder dan de aansporing bij de genoemde symptomen een arts te raadplegen. Er wordt niet gezegd dat deze arts een bepaald geneesmiddel of een bepaalde behandelwijze zal voorschrijven. De wijze waarop dergelijke fysieke klachten kunnen worden behandeld, wordt geheel in het midden gelaten. De voorzitter oordeelt op grond van het voorgaande dat de uitingen niet erop aansturen dat vrouwen met deze klachten naar de huisarts gaan teneinde zich daar medicijnen te laten voorschrijven. In de uitingen wordt ook verder niet een zodanig verband gelegd tussen de genoemde symptomen, de behandeling door een arts en het daarbij voorschrijven van een geneesmiddel dat de uitingen geacht zouden moeten worden mede een aanprijzend karakter te hebben voor geneesmiddelen in het algemeen of geneesmiddelen van Gedeon Richter in het bijzonder.
4) Dat Gedeon Richter als geneesmiddelenfabrikant met de uitingen een commercieel belang nastreeft, hetgeen zij niet betwist, en de uitingen niet los kunnen worden gezien van dat belang, is onvoldoende reden om deze reeds op grond daarvan als directe of indirecte reclame voor een geneesmiddel aan te merken. Het gaat in dit verband om de beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen. Dat als een indirect gevolg van de aansporing een arts te raadplegen indien men de genoemde symptomen ervaart op zichzelf genomen de mogelijkheid bestaat dat de arts een geneesmiddel van Gedeon Richter voorschrijft, acht de voorzitter onvoldoende om van beïnvloeding in de zin van de Geneesmiddelenwet te kunnen spreken. Niet is gesteld of gebleken dat consulten in de regel tot het resultaat leiden dat een geneesmiddel van Gedeon Richter wordt voorgeschreven. Voor zover de voorzitter kan constateren staat de informatie van de websites en op de Facebookpagina ook op zichzelf en wordt niet doorverwezen naar een uiting met een aanprijzing van een of meer geneesmiddelen van Gedeon Richter. Derhalve kan niet worden gezegd dat de uitingen voldoende specifiek een geneesmiddel aanprijzen. De voorzitter onderschrijft op grond van het voorgaande het standpunt van de Keuringsraad KOAG/KAG dat de uitingen niet kunnen worden gezien als reclame-uiting voor een of meer specifieke geneesmiddelen of behandelmethoden.
5) Nu de uitingen enkel strekken tot de aanprijzing van het denkbeeld een arts te raadplegen indien zich een of meer van de in de uitingen genoemde symptomen voordoen, treft het bezwaar van klager tegen het ontbreken van een duidelijke vermelding dat Gedeon Richter een geneesmiddelenfabrikant is, geen doel. Dit wordt als volgt toegelicht. Aan te nemen valt dat de gemiddelde vrouwelijke consument die zich door de reclame-uitingen aangesproken voelt een arts zal kunnen raadplegen. De reclame-uitingen attenderen immers uitdrukkelijk op specifieke medische problemen (symptomen), de mogelijke oorzaak daarvan en de mogelijkheid hiervoor een arts te raadplegen. Dat de aanprijzing van het denkbeeld een arts te raadplegen bij de genoemde symptomen uiteindelijk ertoe kan leiden dat een geneesmiddel van Gedeon Richter wordt voorgeschreven, is onvoldoende om te oordelen dat de gemiddelde consument wordt misleid indien hij niet specifiek over de commerciële motieven van Gedeon Richter bij de reclame-uitingen wordt geïnformeerd. De voorzitter acht het in dit verband niet aannemelijk dat deze informatie van invloed kan zijn op het economische gedrag van de gemiddelde consument. De informatie dat Gedeon Richter een geneesmiddelenfabrikant is en de reclame-uitingen van deze fabrikant afkomstig zijn en het commerciële belang van deze fabrikant dienen, zal naar het oordeel van de voorzitter de beslissing van de gemiddelde consument om naar aanleiding van de reclame-uitingen een arts te raadplegen waarschijnlijk niet wezenlijk beïnvloeden. Nu verder in de reclame-uitingen geen geneesmiddelen of behandelmethoden worden genoemd en daarnaar ook niet op zodanige wijze wordt verwezen dat sprake is van reclame voor geneesmiddelen van Gedeon Richter, dient de informatie dat Gedeon Richter een geneesmiddelenfabrikant is overbodig te worden geacht. Overigens zal de gemiddelde consument niet veronderstellen dat een uiting als de onderhavige geen enkel commercieel belang dient. In de uitingen wordt niet de indruk gewekt dat het gaat om objectieve informatie van de overheid of van een niet commerciële organisatie, zodat de associatie met een achterliggend economisch motief van een geneesmiddelenfabrikant voor de hand ligt. Tot slot geldt dat de gemiddelde consument bekend kan worden verondersteld met het feit dat het aan de arts is om te bepalen of een geneesmiddel zal worden voorgeschreven, en zo ja, welk.
6. Op grond van het voorgaande treffen de klachten geen doel en worden deze afgewezen.
De beslissing van de voorzitter
in dossiers 2016/00881 en 2017/00214Gelet op het bovenstaande wijst de voorzitter de klacht af.